Ахметов кенжебай. ӘДебиеттану әліппесі
Сұрақ. Кез келген құбылыс өзiнiң соңында қандай да бiр белгi қалдыратыны аян. Ал классицизмнiң әдебиет дамуына қосқан үлесi қандай? Жауап
жүктеу/скачать 2,31 Mb. Pdf көрінісі
|
| Сұрақ. Кез келген құбылыс өзiнiң соңында қандай да бiр белгi
қалдыратыны аян. Ал классицизмнiң әдебиет дамуына қосқан үлесi қандай? Жауап. Әдебиеттiң дамуында классицизмнiң де оң ықпалы болғандығын жоққа шығаруға болмайды. Алдыңғы қатарлы қаламгерлер ұстанған классицизм ұстанымдары әдебиеттi өмiрге жақындата түстi. Тарихи шындықтың мәнiне мүмкiндiгiнше тереңдей үңiлуге ықпал еттi. Өмiр шындығына тереңдей бойлауға, сол шындықты шынайы көрсетуге ұмтылыс дарынды қаламгерлердi классицизмнiң қасаң қағидаларынан кей тұстарда еркiнен тыс бас тартуға әкелдi. Мәселен, Мольер классицизм талаптарына өмiрдi шынайы бейнелеуге мүмкiндiк беретiн тұстарда ғана бағынып, кедергi болған жағдайда айналып кетiп отырады. Мысал ретiнде оның әйгiлi “Сараң” комедиясын алуға болады. Сұрақ. Әңгiмемiздiң басында ағым үлгiсi ретiнде сентиментализм қарастырылатыны айтылған болатын. Сентиментализмнiң өмiрге келуiне қандай жағдайлар себепкер болды? Жауап. Романтизм мен реализмнен бұрын классицизмдi алмастырған ағым сентиментализм болды. Феодализммен күрес барысында прогрессивтi роль атқарған буржуазия мен аристократия арасындағы күшейе түскен қарама-қайшылықтар жағдайында туған бұл жаңа ағымның барынша жарқырай көрiнуi XVIII ғасырдың ортасында Англияда буржуазия өкiмет билiгiн қолға алып, феодализм қалдықтарымен күресiн жалғастырып жатқан кезеңге сай келдi. Бұл кезеңде буржуазия белгiлi бiр дәрежеде қоғамдағы орташалардың мүддесiн жақтап, олардың өмiр салтындағы тұрақтылық пен қарапайым жандарға тән iзгiлiк сипаттарын аристократтар өмiрiне қарсы қойды. Әдеби өмiрде бұл күрес топтық мүддемен шектелген классицизмдi ығыстырып шықты. Классицистер ұстанған қоғамның жоғарғы топтарын “жоғарғы жанрларда” бейнелеу қағидасына сентименталистер күнделiктi өмiрдегi қарапайым жандарды бейнелеудi қарсы қойды. Нәтижесiнде әдебиеттегi билiк пен дәулет иелерiнiң орнына буржуазиялық-мещандық ортаның орташа адамы келдi, әңгiме өзегiндегi кесек тарихи оқиғалардың орнын адамның жеке тiрлiгi басты. Қарапайым адамның жан сезiмiн, сүйiнiш-күйiнiшiн қажет етпеген классицизмге қарсы сентиментализм басты назарын қарапайым адамның iшкi жан дүниесiнiң байлығына аударды. Өнер мен әдебиеттегi жаңа өзгерiстердiң әсерiмен қарапайым адамдардың өз көңiл-күйiне сырттай қарап, ләззат алу қабiлетiнiң ашылуы Европаның рухани өмiрiндегi маңызды оқиға болды. Жақыныңның мұң- мұқтажына, қайғы-қасiретiне ортақтаса, көмектесе отырып, өз көңiлiңнiң қанағат табуына қол жеткiзуге болатыны айқындалды. Өнер арқылы орныққан бұл идея этика әлемiнде тұтастай революция жасады деуге болады. Жан дүниесi бай адамның қайырымдылық әрекеттер жасауы сырттан 169 таңылған әлде бiр мiндеттi атқару үшiн емес, өзiнiң табиғи болмысынан келiп шығатыны, кемелiне жеткен сезiмталдық зұлымдық пен мейiрiмдiлiктiң шекарасын өзi-ақ айыра алатындығы, сол себептi сырттан қандай да бiр моральдық қағидаларды қалыптастырудың қажеттiгi жоқ екендiгi анықталды. Адамдар бойында сезiмталдықты оятса, адамдар арасындағы және әлеуметтiк қарым-қатынастардағы кез-келген әдiлетсiздiктi жоюға болатындай көрiндi. Соған сәйкес, өнер туындысының құндылығы оның адамды қаншалықты толқытып, жүрегiн жiбiте алатындығымен өлшендi. Осы көзқарастар негiзiнде сентиментализмнiң көркемдiк жүйесi қалыптасып шықты. жүктеу/скачать 2,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|