Ахметов кенжебай. ӘДебиеттану әліппесі
Сұрақ. Ғылым мен өнер туралы сөз қозғамай-ақ, әңгiме арнасын бiрден әдебиет жайына қарай неге бұрмаймыз? Жауап
жүктеу/скачать 2,31 Mb. Pdf көрінісі
|
7be5d3766e972ff5b9970344856a2dc2
- Бұл бет үшін навигация:
- Сұрақ.
| Сұрақ. Ғылым мен өнер туралы сөз қозғамай-ақ, әңгiме арнасын бiрден
әдебиет жайына қарай неге бұрмаймыз? Жауап. Себебi бүгiнгi таңда әдебиет мәселесiн бұл екеуiнен бөле-жарып қарау қиын. Адамзат баласының сыншыл көзқарасы мен танымының жетiлуi әдебиеттi де кемелдендiре түстi. Ғасырдан ғасырға ұласып келе жатқан iзденiстер көркемдiк танымды да өмiрлiк тәжiрибе немесе сезiм арқылы қабылдаудан ақыл-парасат арқылы танып-бiлуге алып келдi. Қазiргi таңдағы әдебиет адамның рухани жан-дүниесi мен ақыл-ой әлемiне дендей енуi жағынан философия, психология, тарих, әлеуметтану, т.с.с. ғылым түрлерiмен де етене жақындасып, өнер мен ғылымның аралығында тұрғандай әсер қалдырады. Сұрақ. Түсiнiктi. Әлгiнде сөз арасында айтылып кеткен “көркемдiк таным” дегенiмiз не? Жауап. Көркемдiк таным мәселесiне де, оған қатысты айтылған өмiрлiк тәжiрибе арқылы немесе сезiм арқылы қабылдау мәселелерiне де сәл кейiнiрек, көркем әдебиет жайында әңгiмелеген кезде арнайы тоқталатын болғандықтан, қазiр негiзгi желiмiзден алшақтамайық. Сұрақ. Жақсы. Олай болса, ғылым дегенiмiз не? Жауап. Ғылым жайындағы сөздi неғұрлым қысқа қайырсақ, “ғылым – табиғат, қоғам және ойлау жайындағы жаңа бiлiмдердi өндiруге бағытталған зерттеу әрекеттерiнiң саласы”. Ғылым, кейбiр позитивистердiң есептейтiнiндей, жаратылыстанушы немесе нақты ғылымдармен ғана шектелмейдi. Бұл – табиғаттану мен қоғамтануға, философия мен жаратылыстануға, әдiстер мен теорияларға, теориялық және қолданбалы зерттеулерге қатысты iзденiстердiң бәрiн де қамтитын, ұдайы қозғалыс үстiндегi тарихи бiртұтас жүйе. Адамзат дамуы барысында ой еңбегi мен дене еңбегiнiң даралықтары айқындалып, адамдар әрекетiнiң өзiндiк сипаттарының саралана бастауына байланысты ғылымның даралық белгiлерi де көрiне бастады. Ғылым дамуының да ұзақ тарихы бар. Ол мәселеге бұл тұста арнайы тоқталудың қажеттiгi жоқ болғандықтан, өзiмiздiң дiттеген негiзгi мақсатымызға орай ғылымға байланысты кейбiр жайларды ғана айта кетелiк. Ғылымның басты қызметi ретiнде оның түсiндiрушiлiк қызметiн атауға болады. Бұл тұстағы оның негiзгi мiндетi дүниенi, табиғатты, сол табиғаттың бiр бөлшегi болып табылатын адамды мейлiнше терең танып- бiлудi, яғни адам баласының таным көкжиегiн кеңейту болып табылады. 42 Өндiрiс саласындағы үлкен өзгерiстер, әсiресе, машинаға бейiмделген iрi өндiрiстiң iлгерiлеуi, ғылымның өндiрiс саласына белсене араласуына себепкер болды. Соған байланысты танымдық зерттеулер қандай да бiр құбылысты танып-бiлумен ғана шектелмей, оны жаңғырта, жаңарта пайдалану жолын анықтауды мақсат еттi. Ғылымның алдына қойылған бұл мақсат тек материалдық өндiрiс саласында ғана емес, сонымен қатар рухани өндiрiс саласында да анық байқалды. Ал рухани өндiрiстiң адам санасына, жан-дүниесiне қатысты екендiгi аян. Сұрақ. Ғылымға берiлген “табиғат, қоғам және ойлау жайындағы жаңа бiлiмдердi өндiруге бағытталған зерттеу әрекеттерiнiң саласы” деген жоғарыдағы анықтамадан ғылыми әрекеттерге тән әдiс зерттеушiлiк екенiн танимыз. Ал өнердiң басты құралы бейнелеу екенiн де бiлемiз. Олай болса, өнер мен ғылымды ортақтастыратын қандай жағдайлар? Жауап. Өнер де адам әрекетi мен қоғамдық сананың ерекше түрi болып табылады. Ал ақиқат болмысты нақты деректер арқылы танып-бiлудi мақсат тұтатын ғылымнан өнердiң басты ерекшелiгi өмiрлiк шындықты көркем жүктеу/скачать 2,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|