Айтыс II том «КҮлтегін»

35
Айтыс II том
Арғы атам – аруақты ер Қарасай,
Теңселген дүбіріне тау менен сай.
Пірім бар жыр нөсерін аспанға атқан,
Сұңқардай саңқылдаған ер Сүйінбай.
Ілгерде Шөже, Балта заманда өткен,
Асекең, Бұқар жырау арманда өскен. 
Солардың аруағы маған қонып,
Ел мұңын жырмен толғап, нөсерлеткем.
Сөйлеймін ерегіссем өктем-өктем,
Түскендей жайдың оғы саған көктен.
Шын қызсам, сөзім – жалын, домбырам – найза,
Құрсаулы сауыт болар маған шекпен.
Баласы Ұлы жүздің – Абақ-Тарақ.
Көтерген ақылгөйге мені балап.
Қаңғырған аш бөрідей ақын келсе,
Бұл Жамбыл жіберетін сөзбен сабап.
Құйындай көкке шапқан мен бір пырақ,
Арамыз екеуміздің тым-ақ жырақ,
Төменде шықылдаған сен торғайсың,
Айтыспа, меніменен, ақын шырақ.
Досмағамбет:
Ай, Жамбыл-ау, Жамбыл-ау,
Сөз сөйлейін мен саған,
Таудан аққан бұлақтай.
Жасөспірім баламын,
Жапырағы жайқалған.
Көлге біткен құрақтай.
Лақ, текедей бақылдап,
Мазамды алдың шыдатпай.
Қойдағы азбан қошқардай,
Сөзіңді мен отырмын,
Сірә да, сенің ұнатпай.
Өлеңіңді қысқартқын,
Мұнан былай ұзатпай.
Буындырам мен сені,
Бір шығармай үніңді,
Жілігіңнен түскен дұзақтай.

36
Қазақ өнерінің антологиясы
Жаудыратам көзіңді,
Қалдырамын сөзіңді,
Қараңғы түн болғанда,
Алдыңда жанған шырақтай.
Ақында шайыр ақпанмын,
Аспанға ұшқан пырақтай.
Сөзіңде сенің асыл жоқ,
Құбылып тұрған сынаптай.
Меніменен айтысып,
Жете алмайсың мұратқа-ай!
Шалмайсың мені қуғанмен,
Белді қынай буғанмен.
Арғымақтан туғанмен.
Сұлыға тойған қазанат,
Маған қайтіп жетерсің.
Алдыңда жүрген пырақпын,
Енді маған нетерсің,
Меніменен айтыссаң,
Түбіңе өзің жетерсің,
Бұл арадан кетерсің.
Ала алмасаң, алысып,
Арманда болып өтерсің.
Ақындығың шамалы,
Ала қашпа екенсің.
Талауға түскен ұрыдай,
Ат-тонынан айрылған.
Қанатынан қайрылған,
Жасыған жездей майрылған.
Басыңда сенің бөркің жоқ,
Адам көрер көркің жоқ,
Ақынмын деп мақтанба,
Сөзіңде қуат, серпін жоқ.
Өз пиғылыңнан тапқандай,
Кейпің жаман, Кейқуат,
Байдың малын баққандай.
Құлаққа маза бермедің,
Дауылпаз дауыл қаққандай,
Алдыңда жиған малың жоқ,
Қу кедейсің қаңғырған,
Жауласарға әлің жоқ.

37
Айтыс II том
Жыршы емессің, бақсысың,
Дүниеге тапшысың.
Бақсы да, сірә, болмадың,
Өлең айтып, оңбадың.
Ел ішінде азыпсың,
Бір Құдайға жазыпсың.
Шекпенің жоқ сенің де,
Сен бір жүрген зәлім-ді,
Бір бойыңда сәнің жоқ.
Аралап Абақ жүрсең де,
Үш күн жатар жайың жоқ.
Жаман тамды салдырған,
Жатқа жерді алдырған,
Ағайын көңілін қалдырған.
Еліңде бір байлық жоқ,
Қазан асқан жеріне,
Сабан-топан жаптырған.
Кеште ойнаған бақсыдай,
Саған қобыз шалдырған.
Сені көріп отырмын,
Өзімнен өзім қапалап,
Түсіңе сенің қарасам,
Жүні түскен жапалақ.
Жаратқан Тәңір жасаған,
Нағашы жұртым ер екен,
Көтерген сені ақын деп.
Біздің елде бұл болса,
Аяқ жолын таба алмай,
Кетер еді қаңғырып.
Еркек болсаң, қашпағын,
Қайратыңды қарыштап,
Өнеріңді бастағын.
Ұрысқақ қатын секілді,
Аузыңнан от шашпағын.
Мен де айтып беремін,
Ақын Жамбыл, саспағын.
Асқанға тосқан кезекті,
Алдын ала баспағын.
Армансыз болып, ақыным,

38
Қазақ өнерінің антологиясы
Ақындығың болмаса,
Жоқ екен басқа нақылың.
Кім жығылып, кім жығар,
Байқармыз сөздің ақырын.
Қартайғанша қақылдап,
Жел сөзге бір тоймайсың.
Жеңемін деп ойлайсың,
Қонақ қонса үйіңе,
Тышқан мұрнын қанатып,
Тышқақ ылақ соймайсың.
Өзіңді өзің көтеріп,
Өрге неге бойлайсың?
Бергеніне Құдайдың
Қанағат қылып тоймайсың.
Елден-елге тіленіп,
Жамбастай жатып шіреніп,
Жасыңнан қылған кәсібің,
Тентіреуді қоймайсың.
Астыңа мінген ерің жоқ,
Қол берген мықты пірің жоқ,
Не басыңа күн туды?
Бір жаныңда тыным жоқ.
Көп сөзіңнің ішінде,
Бір дәлелді шының жоқ.
Есігің бар, төрің жоқ.
Алысып, әлің келе алмас,
Ылдиың кеткен, өрің жоқ.
Бір өткен соң өмірің,
Қайта айналып келу жоқ.
Қорықпайсың, бейшара,
Өлеріңнің шағынан.
Кетер ем ұрып бір жерге,
Азырақ қорқып отырмын,
Сақалыңның ағынан.
Отырсың ғой қушиып,
Қой баққандай қу кедей.
Байлығын айтсам Тарақтың,
Қаларсың сен үндемей.

39
Айтыс II том
Қалдай, Маман, Көлібай
Байлығы тасқан күнде үдей.
Іледен арман көсілген,
Жерін қаптап малдар жүр,
Кім айтар мұны шын демей,
Қалдайдың бағы жанып тұр,
Жарқырап ашық шілдедей.
Жылқы мен қой есепсіз,
Жұрттан асқан байлықпен,
Түйесін жүр жүндемей.
Елімдегі байлықты,
Айта берсем, сөз жетпес,
Сусап қалар тіл-көмей.
Ақын болсаң, ашық айт,
Еліңдегі байлықты,
Біздің елді күндемей.
Елің сенің оңбаған,
Енді не деп айтамын,
Кедейлікті мін демей.

жүктеу/скачать 0,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: