Айтыс II том «КҮлтегін»

40
Қазақ өнерінің антологиясы
Меніменен айтыспа.
Кемітесің кедей деп,
Басқа сөзді таппайсың.
Жетісіп жүрген немедей,
Еліңді құр мақтайсың.
Малды санап, мақтанбан,
Малыңда емес ел бағы.
Қорғаған жаудан халықты,
Ерлік пенен даңқты,
Елімнің күшті аруағы,
Елімде болды батырлар:
Қарасай атты ұранды.
Асынып жау жарағын,
Еліме шапқан қалмаққа,
Орнатып қара тұманды,
Салатұғын ылаңды.
Заһаріне шыдамай,
Қалмақ кезген шығанды,
Қылышынан өткізген,
Қара кесек Қағанды.
Жауынан жерді босатып,
Осындай атақ кім алды?
Бүгінгідей сөзіме,
Ол да саған күмәнді.
Көп сөзіңнің ішінде,
Бір сөзің жоқ ұнамды.
Байқалып, әбден сыналды.
Елден алғыс алмайсың,
Көтеріп кітап – Құранды.
Меніменен ұстасып,
Білмейсің Құдай ұрарды.
Ерлігің болса мақтанған,
Жауын қуып қашырған,
Айдарымен жел есіп,
Алатаудан асырған.
Айбалта, қылыш асынған,
Жанындағы жабдығы,
Наркескен, қанжар асылды.

41
Айтыс II том
Қарасайдай батырлар
Қиқу салып аттанса,
Еліме тиген жаулардың
Алмадай басы шаншылған.
Айтшы осындай ерлерді
Елінде даңқын асырған.
Айта алмасаң бұндайды,
Айтыспа сен, антұрған.
Қорықсаң, неге айтыстың,
Ағарған сақал, шашымнан?
Ата-ана сыйлап көрмеген,
Бейәдеп өскен жасыңнан.
Сен бір жүрген сауысқан,
Кесірің үлкен басыңнан.
Меніменен айтысқан,
Сендей талай көппенің,
Көкірегі басылған.
Уа, қу таңдай, Жалайыр!
Менен асқан еліңде,
Бар ма, сірә, бір шайыр?
Жамбыл жырау толғанса,
Домбырасын қолға алса,
Пар келтірмес ешкімді.
Сөз дауылмен соғушы ем,
Сендей ақымақ мүскінді.
Ауылыңа алып бар,
Шашылған бізден ұшқынды.
Сүйінбай ақын – ұстазым,
Сөз қанжарын суырып,
Дұшпанға өстіп күш қылды.
Құдай атқан, қу молда,
Берекеңді ұшырып,
Кетірейін пыстыңды!
Арба өткелдің түбінде.
Бір күн, бір түн шайқасып,
Өнерін әбден байқасып,
Құлмамбет те жеңген жоқ.
Жеңбек тұрмақ Құлмамбет,

42
Қазақ өнерінің антологиясы
Нысанаға келгенде,
Қара Керей Түбек те,
Жалайырда Қарқабат,
Бұ да айтысып, көрген жоқ.
Жамбыл, Жамбыл болғалы,
Жамбыл атқа қонғалы,
Жеңіліп, намыс берген жоқ.
Көпшілікке бет бұрып,
Азғырушы адамға,
Қараспайтын қабанға,
Ежелден Жамбыл көнген жоқ.
Еңбегім сіңіп еліме,
Ел ішінде еріме,
Сол үшін бағым сөнген жоқ.
Тарта сөйле тіліңді,
Танымайсың піріңді,
Танымасаң піріңді,
Айтайын сенің мініңді.
Әдеппенен сөйлегін,
Ғалым болсаң білімді.
Сен сықылды молдалар,
Бетіне ұстап Құранды,
Өтірік айтып, елді алдап,
Таратқан қисық ұранды.
Аятын оқып, ышқынып,
Ауруға дем үшкіріп,
Молдалар ұқсас жыланға. 
Балуан болсаң белсеніп,
Шық күреске сыбан да.
Барың болса, қарышта,
Емеспін саған құданда.
Сен – күйкентай, мен – тұйғын,
Жүр жайыңа бұдан да.
Әліңді білмей асылып,
Аптығып сөйлеп, асығып,
Жолықтың қырсық ылаңға!
Арқа тұтып ақырып,

43
Айтыс II том
Бұл Абақтың баласын.
Жаңғырықтырып мен шықсам,
Алатаудың саласын.
Қу ауызды қу молда,
Қарамды көрмей қаласың.
Қайтер екен десем мен,
Өршеленіп барасың.
Тіл тигізсең бабама,
Өртке күйіп, жанасың.
Ажырата сөйлегін,
Бай, кедейдің арасын.
Құр кепкеннен пайда жоқ,
Сөйлегін сөздің данасын.
Жығылғанды, жыққанды,
Сонда білер әр адам,
Өзінің білсе шамасын.
Ұзынсонар жүйрікпін,
Отымнан жырды тербетсем,
Ақылыңнан танасың.
Албырт жиен Жалайыр,
Дедің маған кедейсің.
Мен қорғасын сақамын,
Сен ұтылғыш кенейсің.
Мен бір соққан дауылпаз,
Сен салмақсыз, к... бос,
Ебелек қаққан ебейсің.
Бір ұстасып қалсам деп,
Күшіңді байқап, шенейсің.
Қысы-жазы ау салып,
Іледен балық қоймадың.
Шіріген сүйек жесең де,
Қарның шығып, тоймадың.
Тұздап, балық қақтадың,
Сары майдай сақтадың.
Жайың қалай болар деп,
Дарияны жақтадың.
Өз малыңды өргізіп,
Жеріңде мал бақпадың.

44
Қазақ өнерінің антологиясы
Тайдың майын бермейтін,
Несіне байды мақтадың?
Би мен болыс қолына,
Шығын болып кетеді,
Жазы, қысы тапқаның.
Ел байлығы – өзімде,
Тіл байлығы – сөзімде,
Малы жоқ тақыр кедей деп,
Өтірік жала жаппағын.
Ерегіссең менімен,
Мен ұстассам сенімен,
Шығып кетер аптабың!
Молда емессің, соқырсың,
Зікір айтып зарлаған.
Жаназа оқып өлгенге,
Підия алып жалмаған.
Шариғат жолы мынау деп,
Қараңғы, надан халықты,
Көзді жұмып алдаған.
Кедей өлсе үйіне,
Күңіреніп бармаған.
Аттана шауып, бай өлсе,
Қирағаттап Құранды
Күні-түні сарнаған.
Жақсы көрсе молданы,
Көзбояушы зұлым деп,
Көпшілік неге қарғаған?

жүктеу/скачать 0,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: