Алматы №1 (135) 2012

Вестник КазНУ. Серия филологическая, №1(135).2012 253 
шылар шығармашылығы да осы кәсіби бағыт-
қа негізделуі тиіс. Жоғары оқу орнына келген 
студент мектепте қазақ әдебиетінің кезеңдері 
мен өкілдері туралы біраз мағлұмат алып ке-
леді. Мағлұмат алып қана қоймай, өзіндік 
көзқарастарын да қалыптастырған. 
Қазақтың Абайдан кейінгі кемеңгер ақыны, 
жазушы, философ, тарихшы, аудармашы, ком-
позитор Шәкәрім Құдайбердіұлы шығарма-
шылығы студент қауымға кеңінен таныс десек 
те, оның белгілі бір кәсіби бағыт-бағдар бере-
тін, еңбекті, кәсіпкерлікті құрметтейтін шы-
ғармаларына көңіл аудару қажет. Шәкәрім 
қолөнерге шебер екен. Киімдерін өзі пішіп, 
өзгеше ‰лгіде өзі тігіп алатын болған. Бұл 
өнерімен жұртқа танылған. Ол туралы Ахат 
Шәкәрімұлының естелігінде айтылады. ... 
«Шәкәрім жасынан қолөнерге – ою ойып, киім 
пішуге, ұсталық ісіне шебер болған. Бұзылған 
сағат, іс машиналарын бөлшектеп, олардың 
құрылыстарымен танысып, оларды жөндейтін 
де қасиеті бар еді әкейдің. Сағат, машина, 
темір соғуға, істеуге керекті ұсақ саймандары 
өзі көз жұмғанша бар болатын. Ағаштан ойған 
ожаулар, қаралап соққан пышақтары болушы 
еді. Шәкәрім киімді не қазаққа, не басқа ел-
дер ‰лгісіне ұқсатпай, пішіп киетін болған. 
Оюдың бұрынғы қошқарм‰йіз нақыштарына 
бірнеше т‰рлерін енгізген. Жастық бетінің, 
т‰скиіздің кестелеу оюының нәзік, ұсақ оюла-
рын шығарған». [1,9] Ақынның ісмерлігі, іс
тігу жайынан мол хабардар екендігі оның жұм-
бақ өлеңдерінде кездеседі.
Киім, тамақ, денеден жоқ бір нұсқа, 
Жылдам кіріп шығады жылдам тысқа, 
Маңдайда жалғыз көзі жарқыраған, 
Тұлымының бірі ұзын, бірі қысқа. 
Кей-кейде екі ұрыттау мінезі бар, 
Шағып алып ж‰рмесін байқап ұста.
Бір кеткен соң қолыңа т‰су қиын. 
Айрылып қалып ж‰рме қапылыста. [2,41]
Иненің сипаттамасы, іс тігу жылдамдығы 
байқамаған адамға (әсіресе олақ адамға) тигі-
зер қаупі, жоғалтсаң табылмайтындығы осы 
бір шумақ өлеңде тұр. Тіпті шешуін де өлең-
мен өріп, иненің қызметін нақтылап беріп: 
Ине керек қылмайды киім, тамақ, 
Ұйықтайын деп ешқашан жаппас қабақ.
Жылпылдатып бұйымды тігесіз ғой, [2,42]
Тұлымдары өткізген жіппен сабақ, - деп 
қояды. Бұл тұжырымдар мен пайымдаулар 
болашақ дизайнер суретші сәулетшілерге көп 
ой салатыны сөзсіз. 
Ал математика мамандығына ақынның мына 
жұмбағының шешуін табуды тапсырған тиімді 
болар еді. 
Тоғыз қатын жиылып бір толғатқан, 
Бірін-бірі жуан қып буаздатқан. 
Тоғызының киімі тоғыз т‰рлі, 
Келген кісі сияқты әр тараптан. 
Балаға екі т‰рлі киім жапқан. 
Бір киім келіп тұр бөтен жақтан, 
Қатындар не? Киім не? Баласы не? 
Көпке киім жетпеді не сәбәптан? [2,41]
Шәкәрім математикаға негіз болған тоғыз 
санды осылайша жандандырып, жұмбақтап, 
не себепті тоғызының т‰сін өзгертпегеніне 
назар аударуды талап етеді. Бұл жерден ақын-
ның т‰рлі ғылым саласынан да хабары бар, 
жан-жақтылығын аңғаруға болады. Т‰рлі ма-
мандықта оқып жатқан болашақ ел тіректе-
рінің жан-жақты көзқарасын қалыптастыруда 
көркем мәтін тілінің орны зор болмақ. Көркем
мәтіндегі, оның ішінде өлеңмен берілген сөз 
образдары, жұмбақ жасырымдары мен құпия-
лары болашақ мамандардың өмірде өз орын-
дарын табуға ықпал етеді.
Ал, б‰гінгі заман талабына сай қолданы-
латын халықаралық дәрежеде кең өрістеген 
атаулар (терминдер) ақын шығармашылы-
ғында кеңінен орын алады. Мұны, әсіресе, 
экономика мамандығы бойынша оқытылатын 
тіл сабақтарында, кәсіби қазақ тілі сабағында 
пайдалану орынды. Ондай сөздер Шәкәрімнің 
«Шаруа мен ысырап» өлеңінде: банкрот, әмір-
кен, опайкеден, расходка, сукнодан, папирос,
резеңке т.б. қолданылған. Ақын қай заманда 
болсын қарыздану, борышкер болудың зия-
нын тереңнен толғап, болжайды. Сол мақсат-
м‰дде б‰гінгі кредит алу, ипотека төлеу, бан-
крот боп қалу секілді ұғымдарға тура келеді. 
Енді осы мәліметтер мен сөз қолданыстарын 
болашақ экономист мамандарға лайықтап 
алып, ұтымды пайдалансақ, ақын шығарма-
шылығының бір қырын ашқандай болар едік.
Қайтер еді, жігіттер, 
Тым қымбатты кимесек.
Мақтан ‰шін борышты? 
Ыңғайына билесек. 
Аяғында қайтеміз,
Банкрот боп к‰йресек, - [2,56] деп келетін
өлең шумағында ұқыптылық пен ‰немділікке 
‰ндеу бар. Ұқыптылық пен ‰немділік – эко-
номиканың жаны. Болашақ экономистердің де 
көздейтін м‰ддесі осы ‰немділік. Ендеше, 
ақын өлеңдеріндегі экономикалық терминдер 

жүктеу/скачать 4,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: