Ж. Кузар  Лингвокультурный аспект концепта цвета «белого и черного» на английском и казахском языках

266 ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. №1(135).2012 
М. Мамаева, 
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, ф.ғ.к., доцент 
 
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СТАНДАРТТАРҒА СӘЙКЕС
ТІЛДІ ОҚЫТУДАҒЫ ЖАҢА БАҒЫТ 
 
Қолымызда 2009 жылдың 30 желтоқса-
нында бекітілген Қазақ тілінің мемлекеттік 
стандарты бар. Бұл стандарт қазақ тілін ком-
муникативті оқытудың бес деңгейін қамтиды; 
қарапайым, базалық, орта, ортадан жоғары, 
жоғары деңгейлер. Стандарт бойынша қазақ 
тілін оқыту ж‰йесі оқылым, тыңдалым, лек-
сика-грамматика және жазылым бөліктерінен 
құралады. 
Стандарт қазақ тілін жалпы меңгертуге 
бағытталып жасалған. Стандартты қолданушы 
ұжым осы стандарт негізінде өзіне лайық 
бағдарлама жасап ала алады. Бұл дегеніңіз – 
сіздің тіл ‰йретіп отырған аудиторияңыз қай 
деңгейде екенін анықтап, сол деңгейдің стан-
дартын басшылыққа ала отырып, оқу бағдар-
ламасын өзіңіз жасап алу. Мысалы, қарапайым 
деңгейдің стандартын тілді білмейтін, әр т‰рлі 
жастағы, әр т‰рлі әлеуметтік топ өкілдеріне 
‰йретуде пайдалануға болады. Яғни, бала бақ-
шадағы сәбилерге, мектептің бастауыш сыны-
бында оқитын оқушыларға, ЖОО-да бастауыш 
топтарда оқитын өзге елден келген студент-
терге, кәсіби мамандықты өзге тілде алған 
қызметкерлерге, шет елден келген азаматтарға 
қазақ тілін оқытуда қолдануға болады.
Қарапайым деңгейдің коммуникативтік құ-
зыреттілігіне ауызекі сөйлеу тақырыптарын 
қамтитын қарапайым мәтінді оқып т‰сіну, 
тыңдап т‰сіну, осы деңгейде сұрақ қоя білу, 
сөйлесу және ойын қысқаша жаза білу яғни, 
сөйлесім әрекетінің барлық т‰рлерін қарапайым 
т‰рде меңгеру жатады.
Ал бұл деңгейдің тілдік құзыреттілігіне 
(языковая компетенция) қазақ тіліндегі ды-
быстарды дұрыс айта білу мен таңбалай (жаза) 
білу, ‰ндестік заңдарын сақтай білу (фонетика 
саласы), зат, қимыл, сын, т.б. сөздерден құрал-
ған сөздік қор қалыптастыру (лексикология 
саласы), сөздердің мағыналық топтарының (әр 
сөз табының) өзгеру жолдарын, жай сөйлем-
нің жасалуын, ең жиі қолданылатын (себеп, 
қарсылықты қатынастағы) құрмалас сөйлем 
т‰рлерінің жасалуын (грамматика саласында) 
меңгеру жатады. Стандартта лексикалық тақы-
рыптар мен грамматикалық тақырыптар, сөздік
қор мөлшері де көрсетілген. Басқа деңгейлер 
бойынша да осындай бөліктер қамтылған.
Ендігі мәселе - тіл ‰йретуші осы стандарт-
тарды пайдаланып, ‰йренушілерге лайықтап, 
бағдарлама жасай алу. Ол ‰шін тіл ‰йретуші 
ең алдымен: 
1) кімге (сәбиге, оқушыға, студентке, ере-
сек тұлғаға, шетелдік азаматқа) тіл ‰йрететін 
бағдарлап алуы керек; 
2) тіл ‰йренушінің тілді қаншалықты біле-
тінін анықтап алуы керек (ол ‰шін стандартқа 
лайық Қазтест бар); 
3) тіл ‰йренушінің ықылас-ниетін, ұсы-
ныстарын ескеруі керек. Сонымен қатар тілді 
‰йренушінің жеке тұлға немесе топтар болуы, 
жедел немесе сатылы оқытылуы да ескерілуі 
қажет. 
Тіл ‰йренушілердің тілін дамытудың негізі 
лексикада болғандықтан, тілді мәдениетара-
лық қатысымды негізге ала отырып дамыту 
жолдарын іздестірген жөн.
Өзге ұлт өкілдеріне қазақ тілін оқыту бұл 
мәдениет бұрылысы, мәдениетаралық қаты-
сымның практикасы, себебі, әр шет тілі басқа 
әлем және мәдениеттің көрінісі, әр сөздің 
төркінінде ‰йренетін тіл елінің, оның ұлттық 
болмысының иісі аңқып тұрады. 
Сондықтан тіл ‰йретуде ‰йренушінің өзін-
дік ұлттық ерекшеліктерін, мәдениетін, салт 
дәст‰рін ескере отырып, өз мәдениетімізбен 
ұштастыра, салыстыра, байланыстыра оқыту 
әдістемесін қолдансақ, қазақ тілінің бай лек-
сикасымен таныстырамыз, ұлтымыздың та-
маша дәст‰рлерін насихаттай аламыз.
Лексикалық минимум сөздік деңгей бойын-
ша жасалып басылып шықты. Стандартта әр 
деңгейде қанша лексикалық қор болу керек-
тігі және лексикалық тақырыптар көрсетіл-
ген. Мәселе сол тақырыпты қамтитын мәтін-
дер қандай болу керектігі. Отбасы, жұмыс 
к‰ні, дәрігерде, қонақта, қала, театр, көше, 
ұлттық дәст‰рлер тақырыптары қарапайым 
деңгейден орта деңгейге дейінгі аралықты 
қамтиды. Осы тақырыптарды қай деңгейде 
қалай және қанша сөздікпен беру керектігі тіл 
‰йретушінің шеберлігін қажет етеді.

жүктеу/скачать 4,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: