Алматы №1 (135) 2012
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
| 308 ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. №1(135).2012
дарды даярлауда өзекті әлеуметтік міндет- терді шешуге көмектеседі. Осы тұрғыдан оның практикалық маңыздылығы да байқала- ды» [2:4]. ЖОО-дағы оқытудағы негізгі мақсат – кә- сіби тілді дамытып меңгерту. Тіл ‰йренуші- лерді еркін араласып, өз мамандығы бойынша сұхбат ж‰ргізе алуға, ақпараттар тыңдап, оны айтып беруге, өз пікірін, ойын ауызша, жаз- баша жеткізе алуға машықтандыру. Берілген мәтіндер студенттерді өлкетану, ғылыми, мә- дени деректер туралы хабарлармен танысты- рады. Бұл ‰йренушінің ішкі ой-өрісін, ұлттық танымын дамытып, қызығушылығын артты- рады. [3:3]. Мамандықтарына байланысты тақырып- тарды меңгертуде көркем шығармадан алын- ған ‰зінді мәтінді кәсіби мәтіндермен сабақ- тастыра ұсыну – тіл ‰йренушілердің өз ма- мандығы жайында мағлұматын кеңейтіп, кә- сіптік ынтасын арттырады, әрі пәнге деген қызығушылығын к‰шейтеді. Сондай-ақ, қазақ тілін тиісті деңгейде меңгерген студенттерге (әсіресе орыс мектебін бітірген ұлты қазақ студенттеріне) жоғарыдағы мәтін т‰рлерін ұсыну көркем шығарма мәтіндерін оқуға ‰й- ретеді, сол арқылы қазақша сөйлеу дағдыла- рын жетілдіріп, тілдерін дамытуға зор септігін тигізеді. Кәсіби мәтіндер негізінде тіл ‰йрену- ші мамандығы туралы білімін ғана жетілдіріп, өзінің келешекте атқаратын жұмыстары ту- ралы пайдалы, өте қажетті ақпараттар алып, кәсіби танымдарын кеңейтіп қана қоймайды, сонымен қатар көркем әдебиет оқуға да ма- шықтанады. Мысалы, «Физика» мамандығында оқитын студенттерге «Бу» тақырыбын меңгерткенде төмендегідей мәтін т‰рлері ұсынылады: І. Практикалық сабақ. І-мәтін: «Омардың емтихан тапсыруы» көркем мәтін. [4:196]. ІІ. СОӨЖ. Ғылыми-көпшілік «Су буы» ақ- параттық мәтіні. ІІІ. СӨЖ. М.Жұмабаевтың «Судың айна- лып ж‰ріп отыруы» немесе «Жаңбырдың бо- лып, болмауы туралы сәуегейлік қылу» ау- дарма мәтіні. [5:275-276]. Берілген аутенттік мәтіндер студенттердің жас ерекшелігіне (психологиялық ерекшелік- теріне), тілдік даярлығына қарай іріктеліп алынып, кәсіби лексиканы, яғни кәсіби сөйлеу тілін дамытуда маңызы зор екенін айтамыз. Мәтінмен ж‰ргізілетін жұмысқа арналған жат- тығу, тапсырмалар сипаты мақсатқа сәйкес анықталады, ал мақсат – тіл дамыту. Кәсіби лексиканы (ғылыми-көпшілік мәтінмен жұ- мыс) меңгеруге деген қызығушылықтарын арттыруда бірден бір уәж – ой қозғау (көркем мәтінді оқу), сондай-ақ қазақ халқына тән өзіндік ерекшелігін сипаттайтын ұлттық д‰ниетанымдық мәтін («сәуегейлік туралы» мәтін) арқылы ж‰зеге асырылады. Мәтіннің сөйлеу әрекетінің барлық т‰р- леріне ‰йретуде тиімді және басты негізгі болу ‰шін студенттерді мәтін материалдарын меңгеруге бағытталған жұмыс т‰рлерін қол- дана білуге төселдіру қажет. Мысалы, «Су буы» тақырыбына арналған кәсіби лексиканы меңгерту мәтіндері бойынша студенттерді мамандыққа қатысты оқыту мақсатында төм- ендегідей жұмыс т‰рлері ж‰ргізіледі: сөздік жұмыс; мәтінмен жұмыс; грамматикалық жат- тығулар; мәтінге байланысты тест тапсыр- малары. Сөздікпен жұмыс: жаңа лексикамен таны- суды «сөздік карталар» арқылы ж‰зеге асы- руға болады. «Сөздік карталарды белгілі бір тілді меңгеру деңгейі бар, орта туралы аялық білімі бар оқушылармен ж‰ргізуге болады. Сөз баланың есінде қалуы ‰шін ол белсенді т‰рде жұмыс ‰стінде сол сөзді игеруі керек. Бұл әрт‰рлі жаттығулардың қатары және жаңа сөзді қарым-қатынаста қолдануы болуы керек. Сабақ ‰стінде жаңа сөздердің синонимдері, антонимдері, ассоциациялары беріледі. Ең оңайы аудармасын беру болып жатады. Ал бұл сөзді есте ұзақ қалдырмайды. Сөздік карта мәтінмен жұмыс барысында жасалады». [6]. Мәтінмен жұмыс: мәтін алды, мәтінмен жұмыс, мәтіннен кейнгі жұмыс кезеңдерінен тұрады. Мәтінмен жұмыстың мақсаты: сту- денттің берілген мәлімет бойынша танымдық қабілетін арттыру, мазмұнын қазақша баяндай білу, өз ойын т‰сінікті жеткізе білу, сөйлеу қабілетін арттыру болса, мәтінмен жұмыстың тиімділігі: тіл ‰йренушілерді мәтінді мәнер- леп оқуға дағыдланады, мазмұнын ауызша, өз сөзімен баяндау арқылы сөйлеу қабілеті ар- тады, мамандыққа қатысты сөздік қоры байып, т‰сінігі молаяды. Грамматикалық жаттығулардың мақсаты: берілген жаттығулар арқылы мәтінде кездесе- тін сөздерді тереңдете меңгерту, тілдік бол- жамын арттыру, сауатты жазуға дағдылан- дыру. Берілген жаттығулардың тиімділігі: болашақ маман кәсібіне байланысты сөздерге |