272
түрінде шығарманың идеясын ашады да, характерлер сол сəттегі диалогтар-
мен ұштала дамып, жалғасын таба береді. Бүгінгі күн тұрғысынан істер са-
рапталып, болашақ бейнесі болжанады. Драмадағы диалог адамдар ойы мен
сезімінің мəңгі қозғалысы, өмір символы іспетті.
- Кстати, слышал, что твоя сестра погибла под копытами коня.
- Да, так и было.
- Хорошая смерть.
- Что?
- Гибель в движенни достойна уважения. Смерть в полете достойна вос-
хищения. А тем более, когда тело человека слито с телом крылатого суще-
ства, понимающего, что восторгу нет предела [7, 69 б.].
Қазіргі философиялық-эстетикалық ойда кеңінен көрініп жүрген постмо-
дернизм бағытының өкілдері баса мəн беретін диалог Б.Момышұлы рома-
нында зор рөл атқарған. Суреткер Бақытжан Момышұлы адамзат қоғамына
сабақ болар кешегі тарих пен бүгінгі кезеңнің мəселелерін интерпретацияла-
уды сұрақ-жауап ретіндегі нақты мəліметтерге құрған. Адамзаттың санасын
сілкіп, оның ішкі өміріне өзгеріс əкелетін жаңа қоғамдағы психологиялық
құбылыстар роман мəтініндегі жаңа мазмұн мен жаңа пішіннің өмірге келуіне
себеп болған.
[8, с.2]. Əрине кемеңгерлігі, ойшылдығы, даналығы, ең басты-
сы ақындығы жөнінен тым биікте тұрған Бауыржан мен оның айналасындағы
ірі тұлғалардың өмірі мен шығармашылығын зерттеу, тану, насихаттау,
тағылым алу кезек күттірмейтін келелі мəселелердің бірі деуге болады. Осы
жағдайлардың бəрін ескере келгенде Бақытжан Момышұлы романдарының
күрделі əрі қызықты болуы заңды құбылыс.
Композициялық тəсілдер шығарманың барлық деңгейлерімен байланы-
сып жатады. Көркем шығарма құрылымының алуан түрлі қырлары бар. Оған
кейіпкерлер жүйесі мен олардың ара-қатынасы, суреттелетін оқиғалардың
орналасуы (сюжет композициясы), заттық-психологиялық болмысты беру,
бейнелеу ерекшеліктері (портрет, пейзаж, ішкі көрініс, диалог, монолог), ба-
яндау тəсілдерінің динамикасы, тілдік бірліктердің, оның ішінде өлең фор-
масы элементтерінің сабақтастығы да кіреді. Яғни, композиция туындының
тұтастайкөркемдік пішінін түгел қамтып, əр бөлігін ретімен орналастырады
[9, 3 б.]. Қаламгер романдарында молынан ұшырасқан бояуы қанық пей-
заждар мен сезімге тікелей əсер етуге арналған авторлық толғаулар, немесе
шығарманың басқа да бөліктеріндегі кейіпкердің рухани əлемін терең əрі
жан-жақты ашу құралы ретінде зерттеле отырып, жазушы романдарындағы
диалогтың кейіпкер бейнесін сомдаудағы, характер ашудағы қолданысы
айқындалды.
Достарыңызбен бөлісу: