Атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары
жүктеу/скачать 1,89 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ТҮРКИЯДАҒЫ ҚАЗАҚТАР ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ҚАУЫМДАСТЫҒЫ ТУРАЛЫ ЗЕРТТЕУ
| Пайдаланылған әдебиетер:
Қалқабаева С. Ә. Нұршайықов прозасындағы адамгершілік ізденістер: филол. ғыл. канд. дис. – Алматы, 1995. – 163 б. Нұршайықов Ә. Автопортрет. - Алматы: Жалын, 1977. - 200 6. Тұрысбек Р. Игілік пен ізгілік - тәлім-төрбиенің алтын бастауы // Бала тәрбиесі. - 2004. - №1. -5 б. Нұршайықов Ә. Екі естелік. - Алматы: Жалын, 1985. - 176 б. Нұршайықов Ә. Өмір өрнектері. - Алматы: Өлке, 2000. - 134 б. Нұршайықов Ә. Қаламгер жөне оның достары. - Алматы: Өлке, 2000. - 440 б. Фадеев А. О литературном труде. - М.: Знание, 1961. - 71 с. Қаратаев М. Шеберлік сыры. - Алматы: Ғылым, 1985. - 19 б. ТҮРКИЯДАҒЫ ҚАЗАҚТАР ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ҚАУЫМДАСТЫҒЫ ТУРАЛЫ ЗЕРТТЕУШенгүл АЙГҮМҮШЕге университеті – Түркі әлемін зерттеу институты Түркия -Измир Research Assistant - PhD студентi Біздің зерттеуімізде саяси себептермен атамекенін тастап,Түркияға қоныстанған қазақтар- дың тарихы мен қоныстану үдерістері қамтылған. Түркия қазақтарының тілдік ерекшелікте- ріне қатысты лингвистикалық зерттеулер зерттеліп, стандартты қазақ тілімен салыстыру нәтижесінде алынған ғылыми нәтижелер зерттеуге енгізілді. Түркияға қоныстанған қазақтар өз болмыстарын қорғау, ұлттық сананы сақтау мақсатында қорлар мен қауымдастығылар құрды. Зерттеуімізде Түркияда құрылған бұл қауымдастығылардың қызметі сөз болып, бұл қызметтердің қазақтың ұлттық санасына қосқан үлесі сөз болады. 1951 жылы 17 қазанда Пешавар қаласында «Шығыс Түркістан қазақ босқындары қауым- дастығы» құрылып, Елішан батырдың басшылығымен қазақтардың Түркияға қоныс аударуы ұйымдастырылды [1, 75]. Қытайдың Шығыс Түркістан өлкесінен Түркияға бұл көшу бірнеше кезеңнен өтті. Қытай Гоминдаң үкіметінің Шығыс Түркістан генерал-губернаторы Шэн Ши Цайға қарсы көтері- ліске шыққан казактардың бір бөлігі 1941 жылы Тибет арқылы Үндістанға аттанды. Бұларды Елишан Элифоғлу мен Яваш Тейжи басқарды. Бұл топ Үндістан мен Пәкістанда он жылдан астам өмір сүрді. Екінші көшіп-қону керуені Қытайдағы 1949 жылғы революциядан кейін болды. Сұлтан Шериф Зувкаоғлу, Хусейн Тейжи Толевбайоғлу, Әлібек Хаким Рахимбекоғлу, Делихан Каналтай Канмханоғлу сынды басшылардың басшылығымен Үндістандағы Каш- мирге жетті. Екі иммигранттың мүшелері 1952 жылы 13 наурызда Министрлер Кеңесінің шешімімен Түркияға қоныстанған иммигрант ретінде қабылданды. Саны екі мыңға жуық қазақтар 1952 жылдың қыркүйегінен бастап Түркияға топ-топ болып келе бастады. Соңғы топ 1954 жылдың көктемінде келді [2, 545]. Бұл көші-қоннан бөлек Ауғанстандағы қазақтар көшіп келген қазақтардың толқынын тудырды. Ауғанстандағы қазақтар 1930-1933 жылдары Қазақстанда сталиндік дәуірде болып, 2,5 миллионға жуық қазақ түріктерінің қырылуына әкеп соққан ашаршылықтан кейін Өзбекстан және Түркіменстан арқылы Ауғанстанға қоныстанған топ Түркияға келген. 1982 жылы президент Кенан Эвреннің Ауғанстанға сапарынан кейін 60-қа жуық отбасы, шамамен 250-300 қазақ қоныстанушы ретінде қабылданып, Кайсериге қоныстанды. 1990 жылдарға дейін жалғасқан бұл көші-қонмен Ауғанстаннан 5 мыңға жуық қазақ Түркияға келіп қоныс- танды [3, 2012]. Нәтижесінде қазақтардың көші-қоны үш толқынмен өтті: Бірінші толқын 1930 жылдың ортасынан бастап 17 жылға созылған Шығыс Түркістандағы қытайлардың қуғын-сүргінінен қашқандар. Бұл көші-қон толқынындағы адамдар Ганьсу, Тибет, Үндістан және Пәкістан сияқты елдерден өткен. Екіншіден, 1949 жылғы Мао төңкерісінен кейін жаңа режимді қабылдамағандықтан жолға шыққандар; олар 1952 жылы Үндістан мен Пәкістаннан келген бірінші топпен бір уақытта Түркияға иммигрант ретінде қабылданды. Үшінші толқынды Ауғанстанда тұратын қазақтар жүзеге асырды. Бүгінде Алтай өлкесінің Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданынан көшіп келген қазақтар «Алтай қазақтары», ал 1980 жылдары Ауғанстан мен Ираннан қоныс аударғандар «Ауған қазақтары» деп аталады [4, 55]. Қазақтардың Түркияға қоныс аударуы 1952-1958 жылдар аралығында болды. Шамамен 564 отбасы, жалпы саны 1892 адамнан тұратын қазақ қауымы Түркияға қоныстанды. Бұл иммигранттар климаты жартылай биіктіктегі Кайсери, Кония және егіншілік мәдениетіне қолайлы Сакария, Маниса және Ниғде қалаларына қоныстанды [5, 152-153].
жүктеу/скачать 1,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|