Қазақ тілі мен әдебиеті және журналистика кафедрасы пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені м6 kaoa 3302 -Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі/ Мамандық-6В01721 (5В011700) – «Қазақ тілі мен әдебиеті»
Дәріс-11. Әдебиет бойынша сыныптан тыс оқу және сыныптан тыс жұмыстар
жүктеу/скачать 0,83 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жоспары: 1.Сыныптан тыс оқу. 2.Сыныптан тыс жұмыстар 3.Факультативтік сабақ. Лекция тезисі
| Дәріс-11. Әдебиет бойынша сыныптан тыс оқу және сыныптан тыс жұмыстар
Мақсаты- әдебиет сабағы бойынша сыныптан тыс оқу мен сыныптан тыс жұмыстың түрлерін игерту, оның маңызы мен мәнін ұғындыру. Жоспары: 1.Сыныптан тыс оқу. 2.Сыныптан тыс жұмыстар 3.Факультативтік сабақ. Лекция тезисі: Оқушылар еңбегін ғылыми түрде ұйымдастыру, бос уақыттарын пайдалы, тиімді өткізуде инабаттылық, имандылық, адамгершілік сияқты биік гуманистік қасиеттерге баулуда, ұлттық өнерді, халық өнерін қастерлеу, қорғауда да сыныптан тыс жұмыстардың жас ұрпаққа берері, үйретері көп. Сыныптан тыс жұмыстардың түрлері: мерекелік датаға арналған әдеби шаралар, поэзия кештері, әдеби конференциялар, әдебиет үйірмесі т.б Сыныптан тыс жұмыстар оқушылардың қабілеті, икемі, дарыны, жеке ынтасы негізінде ұйымдастырылады және бірнеше салаға бөлінеді. - Әдеби – шығармашылық үйірмелердің сонымен қатар “Шешендік өнер”, “Айтыс”, “Термеші” сияқты фольклорға негізделген түрлері, әсіресе, соңғы кездерде тәжірибеге көптеп енгізілуде. Үйірме жұмыстарының арнаулы органы – қол жазба журналы, газеті болады. Жұмыс жоспары жасалынады. Мұндай істерге кейде жергілікті ақын – жазушылар да көмектесіп, белгілі бір секцияны басқарады. Әдеби шығармашылық үйірмелерінің жұмысын жас ақын – жазушылармен бірігіп жүргізу нәтижелі болмақ. - Әдеби үйірмелердің бір түріне “Кітап достары” немесе “Кітап білім бұлағы” деген үйірмені жатқызуға болады. Әсіресе, 5 – 8 сыныптарда мұны мектеп кітапханасымен бірігіп жүргізудің маңызы ерекше. Үйірме мүшелері кітапханада арнайы көрме ұйымдастырып өткізеді, мысалы, - “Құрметтейік те көтерейік Ананы” (8 наурыз қарсаңында), “ Менің Қазақстаным” (Республика күніне), т.с.с. Олар жаңа кітапты үнемі насихаттап, балаларға таратып, төменгі сынып балдырғандарына әңгімелеп береді. Жұмыс нәтижелі болу үшін жоспарлы, жүйелі жүргізілуі керек. Кітапты күтіп ұстау, ұқыпты болу, оны қалай оқудың мәдениеті туралы да тартымды әңгімелер осы үйірме міндетінде. Олар осы мәселеге неше түрлі бәйге өткізеді. Мысалы, «Ұқыпты бала», «Кітап жанашыры», «Білгір» тағы басқа тақырыптарда. Жеңімпаздарға қоғамдық ұйымдар, үйірме, мектеп әкімшілігі алғыс айтып, оларды мектеп газетінде мадақтап отырғаны дұрыс. Үйірме мүшелері оқушыларды кітапханадан кезекті кітапты қалай алуға болады, каталогпен жұмыс түрлерін қалай жүргізу керек, соған үйретеді, дағдыландырады. - Үйірмелердің тағы бір түрі – мәнерлеп оқу, драма үйірмелері. Үйірмені осы өнерден хабары бар, сауатты маманның жүргізгені дұрыс. Оқушылар драматургия жанры, оның ерекшелігі туралы хабар алады, театр өнері, оның өзіндік сипаттарымен ұлы артистер өмірі, өнерімен танысады. Драмалық шығармалардан үзінділер, инсценировкалар әзірлейді. Оларды мұғалім сабаққа пайдаланып отырады. Мысалы, Ғ.Мүсірепов, М.Әуезов драмаларын талқылаған кезде олардың туындыларынан шағын көрініс, монолог дайындалып, сабақпен ұштастырылады. - 5 – 8 сыныптар бойынша әдебиет үйірмелерімен бірлесе отырып, «Алтын сақа» немесе «Ер Төстік елінде» атты драма үйірмесін жүргізуге болады. Үйірме мүшелері ертегілерді мәнерлеп оқуға, инсценировка жасауға, сахналық көрініс көрсетуге үйренеді. Төменгі сынып оқушыларына, бала – бақшаларға барып өз өнерлерін көрсетеді, бөбектерді ертегіні сүюге баулиды. Үйірмеге қарағанда клубтардың ауқымы кең. Үйірмеге қабілетті, соған икемді ғана балалар тартылса, клубқа қатысамын деушілерге ондай шек қойылмайды. Бір сыныпты түгелімен бір клубқа қатыстыруға болады. Әдеби біліммен қатар, эстетикалық тәрбие беру, сұлулық, әдемілікті сезінуге баулу, ұлттық тәрбиені жүзеге асыруда оның атқаратын жұмыс ерекше. Клубта әдебиеттегі қыздар бейнесі, ақын – жазушы қыздардың өлеңін оқып талдау, өнерпаз, білімпаз қыз – келіншектер туралы, сондай – ақ, қыздарға өзін - өзі күту, болашақта үй – тұрмысын қалай жүргізу, дастархан мәзірінің жайы, бала тәрбиесі, сән, т.б. туралы қызықты, маңызды әңгімелер өткізіліп, әр саладағы мамандармен кездесу ұйымдастырылады. “Алтыбақан”, “Мұрагер” клубтарын құрып, халықтың өнерін, әдет – ғұрпын, әдебиетін, шешендік өнерін кеңінен насихаттауға болады. Клубқа қандай ат қойылады – оны қатысушылар өздері шешеді. “Сиқырлы сөз” клубын ұйымдастырып, өткізуге болады. Онда ақын – жазушылар, әншілер, сал – серілер шығармашылығы, ақын композиторлар, Абай, Сәкен, Қасым т.б. өлеңдері туралы тамаша хабарлар, отырыстар жүргізу де пайдалы. Клуб жұмыстары әр түрлі формада өткізіледі. Бірде дәріс - әңгіме түрінде өтсе, енді бірде композиция, концерт, кездесу т.б. түрінде өтіледі. Оқу бағдарламасындағы оқып, талдауға ұсынылатын шығармалардың барлығын сабақ процесінде игеріп біту мүмкін нәрсе емес. Көркем шығарманы оқудың басты – басты кезеңдері сыныптан тыс мезгілде жүзеге асырылады. Сыныптан тыс оқулардың басты мақсаттарының бірі – кітаппен жұмыс істеуге үйрету, өз беттерімен оны тыңдай білу, оқығандарының ішінен ең негізгі, басты мәселелерді есте ұстау дағдыларын қалыптастыру. Сыныптан тыс оқу сабақтарын ізденіспен өткізетін мұғалімдер кабинетте, кітапханада арнайы «Сыныптан тыс оқу» бұрышын ұйымдастырады. Ол мынадай бөлімдерден тұрады. Оқу бағдарламасында ұсынылатын кітаптар тізімін сынып бойынша көркем етіп, жазып қою:Үлгі (5 сынып) 2.Өз беттерімен кітап оқудың көмекші нұсқауын беру. Кітап оқығанда мына мәселелерді есте ұстау: Кітапты жатып оқыма, денеңді тік ұстап, дұрыс отырып оқы. Басты кейіпкерлер, негізгі оқиғалар есіңде қалу үшін, арнайы күнделік, дәптер ашып қой. 3. “Сүйінші” айдарымен басылымдардан шығып жатқан кітаптар тізімін жасап, оқушыларды таныстырып отыру. (Аннотация беру – тұжырымды түрде). 4. Әлем әдебиетінің алтын қорына жататын ұлы туындыларды оқу. ( Әрине, оқушылардың жас ерекшелігіне қарай, сыныбы бойынша ). 5. Осы “Сыныптан тыс оқу” бұрышына “Оқырмандар экраны” немесе «Кітап сүйгіштер жеңімпазы», “Кітап білгірлері”, т.б. тақырыппен көрсеткіш – тақта жасап қоюға болады. Қай сыныпта. Кім қанша кітап оқыды соны дәріптеп, мадақтап, үлгі ретінде іліп қоюдың маңызы ерекше. Ең басты мәселе, мұғалім оқушылардың сыныптан тыс оқуын, сыныптан тыс оқу сабақтарын ғылыми түрде, тиімді, қызықты ұйымдастыра білуі керек. Сыныптан тыс оқуларда ата – аналар мен кітапхананың да атқара рөлі зор. Әдебиет мұғалімі сынып жетекшілерімен, ата – аналармен байланыса отырып, әр баланың жеке кітапханасы болуына, үйде оны қалай құру керек екеніне көңіл бөледі, ақыл – кеңес береді. Бұл жұмыс нәтижелі болуы үшін, тоқсанына бір рет “Кітап – рухани байлық”, “Менің кітапханаммен танысыңыз ” атты әңгімелер өткізіп тұруға болады. Оқу, тәрбие жұмысы ғылыми түрде ұйымдастырылған мектептерде сыныптан тыс оқу бүкіл мектеп жұмысының күретамыры, жүрек соғысы болып есептеледі. Себебі, кітап оқымау деген сөз – ой еңбегі жоқ деген сөз. Тарих, георграфия, биология тіпті математиканы меңгеру үшін ең алдымен кітапты қатесіз, еркін оқи білуі керек. Сол себептен де кітап бүкіл білімнің, ілімнің ұлы анасы. Мектепішілік байқаулар, жарыстар, әдеби ойындар, кітап оқу мәдениеті, маңызы т.б. тақырыптарға тәрбие сағаттарын жүргізу, оқырмандар конференциясын өткізудің маңызы ерекше. Оқу бағдарламасында сыныптан тыс оқылатын әдебиеттер тізімі, әр сыныпқа нақтылы сағаттар саны көрсетілген. Бұған қатып қалған нәрсе деп қарауға болмайды. Мұғалім өз қалауы бойынша ішінара оны өзгертіп, керекті деген шығармаларды өз қалауымен ұсына алады. Жүйелілік, үндестік, байланыс – сыныптан тыс оқу сабақтарында да басшылыққа алатын маңызды оқу принциптері. Тақырып үндестігі ғана емес, жанрын негізге алу да маңызды. Халық ертегілерінен кейін әдеби ертегілерге орын беру, лирикалық шығармалардан кейін оны жалғастырып, басқа тақырыптағы басқа автордың лирикалық шығармаларын оқыту – сыныптан тыс оқу сабақтарын ұйымдастырудың келесі мәселелерінің бірі. Сыныптан тыс оқу сабақтарын өту әдістемесіне ерекше назар аудару керек. Оны әдебиеттегі сабақтардан мүмкіндігіне қарай басқаша ойластырып өткізген жөн. Сабақ бойы сұрақтар беріп мазалау, талап ету сияқты таптаурын әдістерден қашқан жөн. Әсіресе, 5 – 7 сыныптарға арналған сабақтан тыс оқу сабақтары қызықты, оқушыларды тартатындай, жалықтырмайтындай болып жоспарлануы, өтуі керек. Бір ізбен өтетін сабақтардан оқушылар жалығады, ал оның зияны ұшан – теңіз, себебі ондай сабақтар баланың кітапқа деген қызығушылығын тежейді, жояды. 5 – 7 сыныптардағы сабақтан тыс оқудың ең басты мақсаты – оқушылардың кітапқа деген ынтасы, қызығушылығын арттыру, оқырмандар әзірлеу. Концерт, сабақ, әдеби ойын сабақтары, жәрмеңке сабақ, жарыс сабағы, композициялық сабақ, сабақ викторина, саяхат сабағы, “Бізде ертегі кейіпкерлері қонақта” атты кездесу сабағы т.б. сабақ түрлері сабақты әрлендіріп, балаларды көңілдендіріп жіберетіні сөзсіз. жүктеу/скачать 0,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|