SUSTAINABLE ECONOMIC DEVELOPMENT OF OIL AND GAS IN REPUBLIC OF

Abstract 
The theme of my article is “The sustainable economic development in oil and gas sector in Republic 
of  Kazakhstan”.  The  purpose  of  research  is  the  theoretical  substantiation  of  analysis  of  the  oil  and  gas 
sector in Kazakhstan, as it leads to sustainable development of economy.  
At  the  heart  of  many  social,  economic  and  ecological  problems  of  the  Republic  of  Kazakhstan  is 
historically imbalance, when a country uses resources disproportionately compared to their production.  
At the beginning, I have explained the history of oil and gas, as it uses from old to modern history. It 
also presents the theory of sustainable development, which explains what are Sustainable economic growth 
and Oil and Gas Contracts for Sustainable Development in Kazakhstan, how it works.   
Goals  and objectives  of  this  work are:  to  understand the importance of the oil sector, to  analyze the 
development  of  oil  and  gas  industry  in  Kazakhstan.  At  the  final  stage  of  the  proposed  issues  for  further 
development and effective functioning of the oil and gas industry.  
Keywords: Development, Kazakhstan, gas sector. 
 
Development  Strategy  of  Kazakhstan  till  2030  gives  special  role  for  oil  and  gas  industry.  Oil 
production  is  the  main  and  most  dynamic  sector  of  the  economy  of  the  Republic  of  Kazakhstan.  Oilers 
provide a significant  part  of gross domestic product,  fiscal  revenue  and foreign exchange  earnings  to  the 
country. 
Occupying  a  12th  place  in  the  world  in  proven  reserves  of  oil  and  condensate  in  the  ranking  of  the 
leading oil-producing nations Kazakhstan occupies 23rd place. 
Oil accounts for roughly 30% of the total energy production in Kazakhstan, the gas  - 13-15% of the 
total  shares.  In  the  depths  of  Kazakhstan  lies  2%  of  the  world's  proven  hydrocarbon  reserves.  Proven 
strategic  reserves  include  169  oil  fields,  of  which  87  oil,  17  gases,  30  gas,  25  oil  and  gas  condensate. 
Kazakhstan has proven reserves of 2.8 billion tons of oil and 1.8 trillion cube meters of gas and probable 
reserves - about 12 billion tons of oil and condensate and approximately 3 trillion cube meters of gas. 
At  its  simplest,  sustainable  development  is  the  policy  imperative  for  governments,  people  and 
businesses to balance economic, social and environmental considerations. 
Kazakhstan’s Sustainable Development Concept touches on a number of subject areas that are relevant 
to  discussion  on  how  best  to  design  oil  and  gas  contracts  to  contribute  to  sustainable  development.  For 
example: 
•  The  balance  between  voluntary  business  action,  general  legislative  requirements,  and  negotiated 
contractual commitments in areas addressed by the Sustainable Development Concept, including  

 
development of new technologies and of the educational and 

 
scientific basis for sustainable development in Kazakhstan; 

 
provisions on health and safety and labor protection; 

 
business engagement in poverty reduction, 

 
environmental requirements on oil and gas companies 
•  The  role  of  parliament,  civil  society  and  members  of  the  public  in  the  development  and 
implementation of oil and gas contracts of various kinds.  
Many  consumer  goods  are  made  of  plastic,  a  material  utilizing  petrochemicals  in  its  manufacture. 
Many  common  medical  and  pharmaceutical  products  also  have  oil  as  a  basic  constituent.  The  aspirin, 
originally processed from the bark of the willow tree, is now another of these many oil derivatives. 
 Oil  has  proven  to  be  such  a  flexible  resource  that  it  now  underpins  many  of  the  items  we  take  for 
granted in the modern world, and any interruption of its supply would be very serious. In light of the dual 
challenge of Peak Oil and anthropogenic climate change it is critical that we develop targeted interventions 
to ensure that we do not waste important resources.
1 
The first oil drilling in the United States began in 1859, when oil was successfully drilled in Titusville, 
Pennsylvania.  In  the  first  quarter  of  the  20th  century,  the  United  States  overtook  Russia  as  the  world's 
largest  oil  producer.  By  the  1920s,  oil  fields  had  been  established  in  many  countries  including  Canada, 
Poland, Sweden, the Ukraine, the United States, Peru and Venezuela. 

The  Gross  Domestic  Product  (GDP)  in  Kazakhstan  expanded  8.60  percent  in  the  fourth  quarter  of 
2009 over the previous quarter. GDP Growth Rate in Kazakhstan is reported by the Agency of Statistics of 
the Republic of Kazakhstan. Historically, from 1994 until 2009,  
1
http://bdsnetwork.cbs.dk/publications/Working%20Papers/WP_no_8_-_HW_Final_09.pdf 
Кazakhstan  GDP  Growth  Rate  averaged  1.4  Percent  reaching  an  all-time  high  of  8.6  Percent  in 
December of 2009 and a record low of -8.9 Percent in September of 1998. The economy of Kazakhstan is 
the largest economy in Central Asia.
2
 
 
GDP - realgrowth rate (%) 
 
 
Natural Gas and Oil Reserves staying stable and give more confident feelings of production. Numbers 
which are shown below considers how much reserve we have in advance.
3
 
 
Natural Gas: Proved reserves in Trillion cubic meters for Kazakhstan 
 
2
001 
2
002 
2
003 
2
004 
2
005 
2
006 
2
007 
2
008 
2
009 
2
010 
20
11 
1
,8 
1
,8 
1
,8 
1
,8 
1
,8 
1
,8 
1
,9 
1
,9 
1
,9 
1
,9 
1,9 
 
Oil: Proved reserves in Thousand million barrels for Kazakhstan 
 
2
001 
2
002 
2
003 
2
004 
2
005 
2
006 
2
007 
2
008 
2
009 
2
010 
20
11 
5
,4 
5
,4 
9
,0 
9
,0 
9
,0 
9
,0 
3
0,0 
3
0,0 
3
0,0 
3
0,0 
30,
0 
 
Kazakhstan Unemployment Rate 
Unemployment  Rate  in  Kazakhstan  remained  unchanged  at  5.30  percent  in  December  of  2012  from 
5.30  percent  in  November  of  2012.  Unemployment  Rate  in  Kazakhstan  is  reported  by  the  Agency  of 
Statistics  of  the  Republic  of  Kazakhstan.  Historically,  from  2003  until  2012,  Kazakhstan  Unemployment 
Rate averaged 6.42 Percent reaching an all-time high of 9.70 Percent in March of 2003 and a record low 
of  4.40  Percent  in  December  of  2011.  In  Kazakhstan,  the  unemployment  rate  measures  the  number  of 
people  actively  looking  for  a  job  as  a  percentage  of  the  labour  force.  This  page  includes  a  chart  with 
historical data for Kazakhstan Unemployment Rate.
4
 
 
Kazakhstan Unemployment Rate 
 
2
001 
2
002 
2
003 
2
004 
2
005 
2
006 
2
007 
2
008 
2
009 
2
010 
201
1 
1
0,0 
8
,8 
8
,8 
8
,0 
8
,1 
7
,4 
7
,3 
6
,6 
6
,3 
5
,5 
5,4 
Countr
y 
2
001 
2
002 
2
003 
2
004 
2
005 
2
006 
2
007 
2
008 
2
009 
2
010 
2
011 
Kazak
hstan 
1
2.2 
9
.5 
9
.2 
9
.1 
9
.5 
1
0.6 
8
.5 
2
.4 
1
.2 
7 
7
.5 

 
Exports  in  Kazakhstan  decreased  to  6591.20  USD  Million  in  January  of  2013  from  7398.70  USD 
Million in December of 2012. Exports in Kazakhstan is reported by The National Bank of Kazakhstan.
5 
 
Export revenue of KZ 
 
2
001 
2
002 
2
003 
2
004 
2
005 
2
006 
2
007 
2
008 
2
009 
2
010 
201
1 
9
,1 
1
0,5 
1
0,3 
1
2,72 
1
8,47 
3
0,09 
3
5,55 
7
1,97 
4
8,84 
5
9,23 
88,
89 
 
2
http://www.tradingeconomics.com/kazakhstan/gdp-growth
 
3
http://www.bp.com/liveassets/bp_internet/globalbp/globalbp_uk_english/reports_and_publications/statistical_energy_review_2011/
 
STAGING/local_assets/pdf/statistical_review_of_world_energy_full_report_2012.pdf
 
4
http://www.tradingeconomics.com/kazakhstan/unemployment-rate
 
5http://www.tradingeconomics.com/kazakhstan/exports?iframe=true&width=90%&height=90%
 
ВЫВОД ИТОГОВ
Регрессионная статистика
Множественный R
0,754305129
R-квадрат
0,568976228
Нормированный R-квадрат
0,281627046
Стандартная ошибка
2,817403045
Наблюдения
11
Дисперсионный анализ
df
SS
MS
F
Значимость F
Регрессия
4
62,86980414
15,71745104
1,980086473
0,21676067
Остаток
6
47,62655949
7,937759916
Итого
10
110,4963636
Коэффициенты
Стандартная ошибка
t-статистика
P-Значение
Нижние 95%
Верхние 95% Нижние 95,0%
Верхние 95,0%
Y-пересечение
-20,23524312
314,2533218
-0,064391501
0,950750226
-789,1854206 748,7149344
-789,1854206
748,7149344
Переменная X 1
-0,306649067
0,880308052
-0,348342909
0,739479499
-2,460685272 1,847387137
-2,460685272
1,847387137
Переменная X 2
16,77800919
183,1473215
0,091609362
0,929990405
-431,3673423 464,9233607
-431,3673423
464,9233607
Переменная X 3
0,246959324
1,799550452
0,137233899
0,895335241
-4,156382003 4,650300652
-4,156382003
4,650300652
Переменная X 4
0,022378968
0,081171746
0,275698986
0,792028534
-0,17624114 0,220999076
-0,17624114
0,220999076
 
 
This model describes how 4 dependent variables affect to the dependent variable. Here,  
Y- GDP of Kazakhstan in % 
X1- Oil: Proved reserves in Thousand million barrels 
X2- Natural Gas: Proved reserves in Trillion cubic metres 
X3- Unemployment rate of KZ 
X4- Exports (Billion $) 
Dependent variables affect to the GDP of Kazakhstan 
 
Findings 
In this paragraph includes results from research which must be considered and presented. Analyzing 
the  oil  exports  in  Kazakhstan  ,we  see  that  oil  exports  are  growing  rapidly,  with  current  infrastructure 
delivering it to world markets to via the Black sea (via Russia), the Persian Gulf(via swaps with Iran), to 
the north pipeline and rail (through Russia), and now to the East China.  
Analyzing  the  oil  reserves  of  Kazakhstan  we  see  that  in  2007  oil  reserves  were  32.5  billion  barrels, 
and  with  project  oil  reserves  of  100-110  billion  barrels  by  2015.Gas  reserves  are  estimated  at  3  trillion 
cubic meters, with projected reserves of 5 trillion cubic meters by 2015. 
Recommendations 
Currently, the development of integration processes in the oil and gas industry continues to be in the 
form  of  direct  investment,  the  acquisition  of  tangible  and  financial  assets,  the  implementation  of  joint 
projects  and  joint  ventures.  Therefore  I  recommend  to  Kazakhstan  in  the  future  to  develop  their  own 
approaches to solving these problems. 
Summary of the study 

This section will give an overview of the entire study. The study begins from whole observation of oil 
and gas importance. How oil and gas influence to society.  
In  first  steps  I  set  objectives  which  were  achieved  through  all  thesis  work.  Also  in  introduction  of 
study were included limitations of thesis which states barriers for study guiding. 
Next  step  in  the  thesis  was  effective  research  which  named  as  secondary  research.  These  secondary 
researches help me to obtain necessary information about world oil and gas industry, how it influences to 
society. Also secondary data includes information about oil and gas history, oil and gas reserves. 
 
REFERENCES: 
1.
 
http://bdsnetwork.cbs.dk/publications/Working%20Papers/WP_no_8__HW_Final_09.pf 
2.
 
http://www.tradingeconomics.com/kazakhstan/gdp-growth 
3.
 
http://www.bp.com/liveassets/bp_internet/globalbp/globalbp_uk_english/reports_and_publicatio
ns/statistical_energy_review_2011/ 
4.
 
STAGING/local_assets/pdf/statistical_review_of_world_energy_full_report_2012.pdfhttp://ww
w.tradingeconomics.com/kazakhstan/unemployment-ratehttp://www.stat.kz/  
5.
 
http://www.tradingeconomics.com/kazakhstan/exports?iframe=true&width=90%&height=90% 
Book and Journal References 
1.
 
“Oil Wealth Management in Kazakhstan: 1991-2010” by Dinara Faizuldayeva.  
2.
 
Barksy  Robert,  and  Lutz  Killian,  2002.  “Do  We  Really  Know  that  Oil  Caused  the  Great 
Stagflation?  A  Monetary  Alternative,”  in  Ben  S.  Bernanke  and  Kenneth  Rogoff  (eds.)  NBER 
Macroeconomics Annual 2001, Cambridge, MA (MIT Press) 
3.
 
International  Monetary  Fund,  World  Economic  Outlook,  April  2004,  “Will  the  Oil  Market 
Continue to Be Tight.” (Main author Martin Sommer), Washington 2004. 
 
Резюме 
Данная статья написана на тему «Устойчивое экономическое развитие  нефтегазовой отрасли в 
Республики  Казахстан».  Целью  исследования  является  теоретическое  обоснование  анализа 
нефтегазовой  отрасли  в  Республике  Казахстан,  так  как  это  приводит  к  устойчивому  развитию 
экономики.   
Исторически  дисбаланс  лежит  в  основе  многих  социальных,  экономических  и  экологических 
проблем  в  Республике  Казахстан,  когда  страна  использует  ресурсы  непропорционально 
производству.  
В начале статьи, я расписала историю нефти и газа, начиная со старой истории к современному 
использованию.  В  статье  также  представлены  теории  устойчивого  развития,  которые  объясняют 
устойчивый экономический рост и нефтегазовые контракты для устойчивого развития, и механизм 
его работы. 
Цели  и  задачи  этой  статьи:  понять  важность  нефтяной  отрасли,  проанализировать  развитие 
нефтегазовой индустрии в Казахстане. В заключении сделаны выводы по дальнейшему развитию и 
эффективному функционированию нефтегазовой индустрии. 
 
Түйін 
Бұл  статияда  «Қазақстан  Республикасындағы  мұнай  және  газ  саласының  тұрақты 
экономикалық  дамуы»  қарастырылған.  Қарастыру  мақсаты  Қазақстан  Республикасындағы  мұнай 
және газ саласының теориялық өзектілігі талқыланған, себебі экономиканың тұрақты дамуына алып 
келеді. 
Қазақстандағы әлуметтік, экономикалық және экологиялық мәселелердің негізі болып отырған  
шикізат пен өндірістің  тең дарежеде дамымауы. 
Статия  басында  мұнай  және  газ  саласының  кәзіргі  кезге  дейінгі  дауын  сипаттадым.  Статия 
барысында мұнай және газ сласының экономикалық тұрақты дамуының теориясы және механизмі 
көрсетілді.  

Статия мақсаты: мұнай және газ саласының маңыздылығын тұсіну және  Қазақстандағы мұнай 
және  газ  индустриясының  дамуына  анализ  жасау.  Қорытындылай  келе  мұнай  және  газ  сласының 
келешекте тұрақты дамуы мен маңыздылығына тұжырым жасалды. 
УДК 334.012.62/.64 
 
ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕС – ЭКОНОМИКА ТҰРАҚТЫЛЫҒЫНЫҢ КЕПІЛІ 
 
Г.Н. Белібаева  
Ғылыми жетекшіcі: аға оқытушы  С. Ө. Бектұрғанова  
Сүлейман Демирел атындағы университет, Экономика және әкімшілік ғылымдар 
факультеті 
 
Түйін  
Мақалада шағын және орта бизнес саласының нарықтық экономика жағдайында экономикалық 
және  әлеуметтік  қызметі  мәселелері  қарастырылған.    Шағын  және  орта  бизнестің  экономикалық 
қызметі жалпы ішкі өнім өндірісіне, оның салымдары мен экономика құрылымына әсері бәсекелік 
ортаны  қалыптастырумен  анықталады,  халықтың  экономикалық  тәуелсіздігін  нығайтып,  олардың 
сұранысының төлем қабілеттілігін арттыруға ықпал етеді.  
 
Кілт сөздер: Шағын және орта бизнес, Корпоративті қоғамдық жауапкершілік, «Даму» қоры, 
Шағын және орта бизнесті қолдаудың қаржылық құралдары. 
 
Шағын  және  орта  бизнес  экономиканың  инновациялық  әлеуетінің  дамуын,  көптеген  жаңа 
жұмыс  орындарының  пайда  болуын,  өндірісті  ұйымдастырудың  жаңа  түрлерін  іздеу  және  енгізу, 
сату  және  қаржыландыруды  қамтамасыз  етеді.  Шағын  және  орта  бизнес  –  елдің  тұрақты  дамуы 
және ел экономикасының бәсекеге қабілеттілігінің жоғары болуының негізі.  
Шағын  және  орта  бизнесті  жан-жақты  қолдау  көрсету  ел  стратегиясының  басым  бағытының 
бірі. Президенттің тапсырмасы бойынша кәсіпкерлерге қолдау көрсетіп, еліміздің бизнес әлеуетін 
жақсартуға  бағытталған  жоспарлы  жұмыстар  жүргізілуде.    2050  жылға  қарай  шағын  және  орта 
бизнес  ел  экономикасының  басымдығы  болады.  Бұл  туралы    2012  жылдың  14  желтоқсанындағы 
Елбасының жолдауында: «Қазақстан экономикасындағы шағын және орта бизнес үлесі 2030 жылға 
қарай екі есе өсуі тиіс. Ал 2050 жылға қарай бұл сектор басымдықты болады», - делінген [1]. 
Сонымен  қатар  Елбасы  Н.Ә.  Назарбаев  атап  өткендей:  «Шетелдік  және  отандық  тәжірибе 
көрсетіп  отырғандай,  бизнестің  кәсіпкерлік  палатасына  шоғырлануы  экономика  дамуының  басты 
маңызды  факторы  болып  табылады.  Сондықтан  да  Үкіметтің  сенімді,  құзіретті  әріптесі  болып 
табылатын  жаңа  ұлттық  кәсіпкерлер  палатасына  бизнесмендердің  міндетті  мүшелігін  енгізу 
мақсатты болып табылады.  Бұл қазақстандық бизнесті, оның ішінде шағын және орта бизнесті де 
экономиканы дамытудың стратегиялық міндеттерін жүзеге асыруға кеңінен қатыстыруға мүмкіндік 
береді»[2]. 
Шағын және орта бизнес экономикада нақты белсенді, бәсекелес ортаны ғана қалыптастырып 
қоймайды,  сонымен  қатар,  мемлекеттің  экономикалық  дамуында  оның  тұрақтылығының 
индикаторы  есепті  орта  тапты  жасақтайды.  Шағын және  орта  бизнестің әлеуметтік  міндетіне: 
халықты  жұмыспен  қамту,  тұрмыс  деңгейін  қамтамасыз  ету,  адамның  өмірге  нық  сеніммен  қарау 
мүмкіндігін арттыру жатады. Дамыған елдердің тәжірибесі шағын және орта бизнес экономиканың 
даму қарқынын арттыра түсетінін көрсетеді. 
Жалпы сәтті кәсіпкерлік үшін аймақтық кәсіпкерлік орта қажет.  Ол орта өзіне экономикалық, 
қоғамдық-мәдениеттік  және  инновациондық  орталарды  біріктіреді.  Осы  айтылған  факторларды 
ескере  отырып,  кәсіпкерліктің  жетік  дамуына  кедергі  болатын  біршама  басты  мәселелерді  атауға 
болады, оларға жатады: 
o
 
Ұлттық бизнестің қоғамдық ерекшеліктерін ескермеу; 
o
 
Кәсіпкерлікке кірудің қиындығы, соған байланысты кәсіпкерлік рухтың төмендеуі; 
o
 
Шағын және орта бизнесті ұйымдастыру үшін қажетті ақпараттың болмауы; 

o
 
Қаржылық жағынан қолдау мәселесі. 
Бірінші  мәселені  талқылауға  келсек,  қоғамдық    ерекшеліктерді  ескермеудің  бір  мысалы 
капиталдың еңбектен жоғары бағалануы, яғни  көптеген өндірістік салаларда шығындардың азаюы 
ресурстарды  рационалды,  тиімді  пайдаланудың  арқасында  емес,  еңбекшілердің  жалақысын 
қысқартудың, еңбектің бағаланбауының  нәтижесінде болады. Бұл, ең біріншіден, ұлттық бизнесті 
ұйымдастыруда  ұлттық  қауіпсіздікке  зиян  келтірумен  қатар  бизнестің  Корпоративті  қоғамдық 
жауапкершілік болашақ дамуына да кері әсерін тигізіп, деструктивті (destroy) күшке айналады [3]. 
Мұның  өзі  шұғыл  шараларды  қолдануды  талап  еткізеді.  Бұл  мәселе  бойынша,  «қоғамдық 
корпоративтік  жауапкершілік»(Corporate  Social  Responsibility  -  CSR)  концепциясын  енгізу  бірден 
бір дұрыс жол. Бұл концепция алғаш АҚШ пайда болып, қазір қоғам мүддесіне сай жұмыс істеуде 
және  халықаралық  «Қоғамдық  жауапкершілік  8000»(SA  8000)  стандарты  бойынша  басқарылады. 
Бұл  стандарт  экономист  Л.Фиглиннің  айтуынша,  Қазақстан  экономикасына  да  тигізер  пайдасы 
зор[4,  88  бет].  Бұл  концепция  бизнестің:  1)  мемлекетпен,  2)  қоғаммен,  3)  жұмыс  күшімен 
серіктестіген  қамтамасыз  етеді.  Соның  нәтижесінде  кәсіпкерліктің  имиджі  жақсарады,  еңбектік 
қарым-қатынастар «адами» күйге енеді, капитализация өсімі байқалады. Төмендегі кестеде ұлттық 
бизнесті қоғамдық бағыттау моделі көрсетілген. 
 
2-кесте.  
 
 
 
Ұ
сын
ылы
п 
оты
рға
н 
концепция БҰҰ-мен жоғары бағаланып, әлемнің жетекші елдерінде оң нәтиже беруде. Бұл бизнесті 
дамытумен  қатар,  тек  кәсіпкерге  ғана  тиімділік  әкелмей,  жұмысшы  тапты  да  ынталандыра  түсері 
сөзсіз.  Келесі  мәселе  -  кәсіпкерлікке  кірудің  қиындығы,  соған  байланысты  кәсіпкерлік  рухтың 
төмендеуі.  Қазіргі  таңда  жеке  кәсіпкелікті  ашу  үшін  құжаттардың  отыз  шақтысы  қажет,  сонымен 
қатар  ұзақ  мерзімді  де  талап  етеді.  Еуропаның  Бельгия,  Германия,  Греция,  Испания,  Италия  , 
Нидерланды, Австрия, Британия дамыған елдерінде 1-2 жұмысшысы бар кәсіпкерлікті ашу үшін екі 
аптадай  уақыт  және  тіркелу  үшін  100  Euro  қаражат  қажет.  Бұндай  қолайлы  жағдай    кәсіпкерлік 
ашуды ыңғайлы  етумен қатар, кәсіпкерді  болашақта өз жұмысын нығайтуға ынталандыра түседі. 
Ал  біздің  елімізде  осыған  орай  жақында  болған  отырыста  елбасымыздың  айтуынша,  «Үкімет 
рұқсат  беретін  құжаттар  тізбесін  30%-ға  қысқарту  және  мемлекеттік  органдарда  бақылау-
қадағалау  функцияларын  оңтайландыру  бойынша  жұмыстарды  жалғастыру»[5]  жұмыстары 
жүзеге  асырылмақ,    ҚР  Премьер-Министрі  Серік  Ахметовтың  пайымдауынша.  Бұл  әрине 
кәсіпкерлік саласына оңтайлы әсер етпек. 
 
Инновациялық      жолды таңдай отырып,  әлемдік дәрежедегі кәсіпкерлікті құруға мүмкіндік 
аламыз. Соңғы жылдары шағын және орта бизнес саласында өндірілетін өнім көлемі айтарлықтай 
артып,  2,8  трлн  теңгеге  жетті.  Дағдарысқа  дейінгі  жағдаймен  салыстырғанда  1,5  есеге  артқан. 
Сонымен  қатар,  шағын  және  орта  кәсіпкерлік  саласында  еңбек  ететіндердің  саны  тұрақтылығын 
сақтады. Қазір бұл салада 1,7 млн адам немесе жұмысқа қабілетті халықтың 30 % жұмыс істеп жүр. 
Қазір шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің 760 мың нысаны тұрақты жұмыс істеп тұр. 
Өндірілген  өнімдер  көлемі  1498,9  млн.  теңгені  құрады,  немесе  2010  жылға  қарағанда  128,9% 
(1163,2  млн.  теңге).  Бұл    көрсеткіштер        бойынша,    шағын  және  орта  бизнестерден          келетін 
табыстар  жыл  сайын  өсуде  екендігін  көрсетеді.  Ал  ол    көрсеткіштерді      арттыру  үшін, 
кәсіпкерліктің  болашағын    қамтамасыз ету үшін  аталған шараны қолданғанымыз абзал. Сондай-
ақ        тіркелудің        on-line    жүйесін    орнату    да      жұмысты  біраз    жеңілдеспек.      Ал      кәсіпкерлік   
 
 
Корпорат
ивті  
қоғамдық 
жауапкер
шілік  
 
Еңбек қауіпсіздігі 
Жұмыскерлердің өндірістік процесске араласуы 
 «Қоғамдық жауапкершілік 8000»(SA 8000) стандарты 
Адам құқықтарының қамтамасыз етілуі 
Жұмыспен қамтылуға оң әсері 
Қоғамдық мәселелерді шешуге қатысуы 
Денсаулықты нығайту шаралары 

рухты          көтеру        үшін      жеке  компанияларды          инновациялық    (жаңа      технологиялы,  жаңа 
бастамалы)          бағыттағы  салаларды  инвестициялауға          ынталандыру  қажет.          Инновациялық    
дамудың  негізгі формуласы  - «жасай отырып   үйрену»  («learning by doing») [6].    
Шағын және орта бизнесті ұйымдастыру үшін қажетті  ақпараттың болмауы  – үшінші  мәселе. 
Ол  қажеттіліктер  жөнінде,  экономикалық  жағдайлар  жөніндегі  ақпараттар  болуы  мүмкін. 
Шынында,  ақпарат  жинау  мәселесі  ірі  фирамалар  үшін  заңды  құбылыс.  Алайда  шағын  және  орта 
кәсіпкерліктер үшін қарапайым сауалнамалардың уақытты босқа өткізу болып табылады. Бұл ретте 
тағы да Еуропалық  «бірігу саясаты»(cohesion  policy) көмекке келеді. Бұл саясат негізінде «Шағын 
бизнестік»  (Charter  for  Small  Enterprises)  бағдарлама  жатыр[7,76-77  беттер].  Бағдарлама  бойынша, 
кәсіпкерлікке  қызығушылықты  арттыру  мақсатымен  «Ең  үздік  бақылау»  сияқты  түрлі  жобалар 
өткізіледі, ғаламторларда ақпараттың жеткілікті болуын  қамтамасыз етеді.  
Ақпаратпен  қатар  қаржыландыру  жағынан  да  мемлекеттің  қолдауы  кәсіпкерліктің  дамуына 
мүмкіндік береді. Шағын және орта бизнес субъектілерінің жеңілдік несиелік ресурстарға кеңінен 
қол  жеткізуі  үшін  «Даму»  қоры  шағын  және  орта  бизнесті  қолдаудың  төмендегідей  қаржылық 
құралдарын әзірлеген болатын: 
1.
 
2009-2012  жж.  арналған  «Даму-Қолдау»  Шағын  және  орта  кәсіпкерлік  субъектілері 
мен  ауыл  шаруашылық  өнімдерін  өңдейтін  және  тамақ  өнімдерін  шығаратын  ұйымдарды  тікелей 
несиелендіру бағдарламасы. Бағдарламаның мақсаты – шағын және орта бизнестің сапалы дамуына 
және  олардың  Қазақстан  Республикасының  экономикасын  әртараптандыру  барысындағы  рөлін 
күшейтуге ықпал ету; 
2.
 
Франчайзингті  дамыту.  Бағдарламаның  мақсаты  –  өзінің  қызметін  ұлттық  және 
шетелдік  коммерциялық  кәсіпорындардың  сәтті  үлгісін  қайталау  арқылы  жүзеге  асырып  отырған 
шағын және орта кәсіпкерлікке инвестициялық қолдау жасау; 
3.
 
Орта  және  шағын  кәсіпкерліктің  несиелерін  кепілдендіру  бағдарламасы. 
Бағдарламаның  мақсаты  –  шағын  және  орта  бизнес  субъектілерінің  несиелік  ресурстарға 
кеңейтілген және тең түрде қол жеткізуі мақсатында оларға екінші деңгейлі банктердің алдындағы 
міндеттемелерін орындау жөніндегі жартылай кепілдіктерді ұсыну арқылы қолдау; 
4.
 
Аймақтардағы  нүктелік  қаржыландыру  бағдарламалары.  Бағдарламаның  мақсаты  – 
шағын  және  орта  бизнесті  қолдау  мен  дамыту  жөніндегі  аймақтық  бағдарламаларды  жүзеге 
асырудың  тиімділігін  сол  аймақ  үшін  басымдылыққа  ие  болатын  салалардағы  немесе  жекелеген 
аймақтық бірліктердегі жобаларды қаржыландыру арқылы арттыру; 
5.
 
Лизингілік 
компанияларда 
негізделген 
түрде 
жайғастыру 
бағдарламасы. 
Бағдарламаның  мақсаты  –  лизингілік  мәмілелерді  жеңілдік  шартпен  қаржыландыру  арқылы 
экономиканың  басымдылыққа  ие  салаларындағы  шағын  және  орта  бизнестің  мүмкіндіктерін 
кеңейту және негізгі құралдарын жаңарту мүмкіндігін қамтамасыз ету; 
6.
 
Пайыздық  мөлшерлемені  субсидиялау  бағдарламалары.  Бағдарламаның  мақсаты  - 
экономиканың  басымдылыққа  ие  салаларындағы  жобаларды  жүзеге  асырып  жатқан  шағын  және 
орта  кәсіпкерлік  субъектілерін  олардың  банкілік  займдар  бойынша  пайыздарын  төлеу  жөніндегі 
шығындарын азайту арқылы қолдау; 
7.
 
Аймақтардағы  пайыздық  мөлшерлемені  жергілікті  атқару  органдарының  қатысуымен 
субсидиялау.  Бағдарламаның  мақсаты  –  шағын  және  орта  бизнес  субъектілеріне  қолдау  мен 
дамытудың  аймақтық  бағдарламарын  жүзеге  асырудың  тиімділігін  сол  тұлғалардың  банкілік 
займдар бойынша пайыздарын төлеу жөніндегі шығындарын азайту арқылы арттыру; 
8.
 
Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің несиелік қоржындарын Қордың кепілдік 
етуімен  қамсыздандыру.  Бағдарламаның  мақсаты  –  шағын  және  орта  бизнес  субъектілерін 
несиелендірудің  көлемін  одан  әрі  арттыру  мақсатында  активтермен  қамсыздандырылған  құнды 
қағаздарды шығару арқылы қаржы тарту[8].  
  Қорытындылай  келе,  шағын  және  орта  бизнесті  дамыта  отырып,  ел  экономикасын  алға 
жылжыту  мақсатын  жүзеге  асыруда  пайда    болған  мәселерді  осы  аталған  жолдардың  көмегімен 
шешуге болады: 
1.
 
Бизнесті  ашу  барысында  әлеуетті  кәсіпкерлерге  жан-жақты  қолдау,  кеңес  беретін 
ақпараттық қолдау орталықтарын ашу; 

2.
 
Әрекет етуші және әлеуетті кәсіпкерлерді өз бизнесін ашуда және дамытуда облыстық 
өнеркәсіп және кәсіпкерлік басқармасымен анықталған басымдықты бағыттар бойынша жеңілдікті 
қаржылық қолдау, оны «мөлдірлік» қағидасына негізделе отырып жүзеге асыру; 
3.
 
Кәсіпкерлік белсенділікті инновациялық сипатта дамыту, ол үшін мемлекет тарапынан 
түрлі қолдау көрсету үшін шетелдік тәжірибені үйрену; 
4.
 
Қоғамда кәсіпкерлікке қолайлы жағдай қалыптастыру. 

жүктеу/скачать 5,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: