Қазақстан республикасы білім жәНЕ
жүктеу/скачать 4,75 Mb. Pdf көрінісі
|
ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ
197
чиқишди. Бозорда бироқ ажойиб бир от ушлаб турибди: - Кимга ярашур Подшоҳнинг куёви Соҳибжонга ярашур. Соҳибжон отни кўриб, ишқибоз бўлиб қолди. Сотиб олишга харидор бўлди. Аҳмаджон айтди: - Э, ака! Мен олдин бу отни текшириб кўрайин. Менга ёқса, сўнг оласиз, - деди. Соҳибжон «Майли, ука!» деди. Аҳмаджон отнинг белига узугини тегизган эди, отнинг бели шарт узилиб кетди. Соҳибжон ичидан читиниб қўйди. Булар бозорда юрган эди. Биров бир қуш кўтариб юрибди. Кимга ярашур, Подшоҳнинг куёви Соҳибжонга ярашур. Соҳибжон қушни кўриб, сотиб олиш учун харидор бўлди. Аҳмаджон айтди: - Э ака! Бу қуш менга ёқса оласизми? - деди. «Ҳа оламан!» деди Соҳибжон. Аҳмаджон қушни қўлига олиб, узугини бўйнига тегизган эди, қушнинг бўйни узилиб тушди. Буни кўриб, Соҳибжон бир читиниб қўйди. Булар бозорни кўриб уйларига қайтиб келишди. Кечаси Аҳмаджон айтди: - Ака! Мен бугун ўчоқнинг олдида ётаман, - деди. Соҳибжон: - Ўчоқнинг олдида нима қиласан, ўз ўрнингда ёта берсанг-чи! - деди. Аҳмаджон: - Майли, мен бу кеча шу ерда ётайин, - деб ўчоқнинг олдига жой солдириб ётди. Қиличини ёзиб, туйнукка тикка қилиб қўйди. Кечаси эл ухлаган чоқ эди. Бирдан шамол, бўрон, тўполон билан бир аждар келиб, туйнукка ўзини урди-ю қиличга тегиб икки бўлиниб ўлиб қолди. Шунда аждарнинг бир томчи қони бориб, подшоҳнинг қизининг бетига томди. Аҳмаджон югуриб бориб дока рўмолини олди, етти қават қилиб буклаб, келин ойисининг юзига қўйиб, ҳалиги қонни артаётган эди, Соҳибжон уйғониб, ўрнидан туриб, ғалва қилиб кетди: - Подшоҳнинг қизини олгин десам олмадинг! Бу нима қилган ишинг? Кечадан бери жойингни бошқа
ерга солдиришинг бежиз эмас экан. Сен менинг уйланганимдан норози экансан! - деди. Аҳмаджон айтди: - Э, ака! Гап ундай эмас. Мен жуда розиман. Бошқа гап бор. Эрта билан айтаман, - деди. Булар тинчиб ётиб ухлашди. Эртаси тонг отди. Келин дастурхонни ёзиб, чой-нонни келтирди. Нонушта қилаётиб, Соҳибжон яна гап очиб қолди: - Хотинни сен ол десам, олмадинг. Мана энди рашк қиляпсан! - деди. Аҳмаджон айтди: - Ака! Рашк қилганим йўқ. Энди гапирмасам бўлмайди. Кечаси мен ҳовлига чиқиб ётганимда чинорга учта тўти келиб қўниб, бир-бири билан гаплашди. Бири айтди: Тўтиё, тўтиё! Лаббай, тўтиё! Мен ким бўлсам? Яхши бир от бўлсам, Битта тошнинг устида ўйнасам. Бозорга чиқсам, Кимга ярашур? Подшоҳнинг куёви Соҳибжонга ярашур. Олса-ю ўлса! Ким айтса, Тиззасидан тош бўлсин! - деди, - деган эди Аҳмаджоннинг тиззасидан пасти тош бўлиб қолди. Буни кўриб, Соҳибжон билан хотини ҳайрон бўлиб қолишди. Аҳмаджон: «Иккинчи тўти...» деб гап бошлаган эди, Соҳибжон: «Гапирма! гапирма!» деб тўхтатди. Аҳмаджон айтди:- Бўлар иш бўлди. Энди у ёғини ҳам айта қолай! - деб иккинчи тўтининг гапини айтиб эди, белидан буёғи тош бўлиб қолди. Учинчи тўтининг гапини айтган эди, ҳамма ёғи думалоқ тош бўлиб қолди. Эр-хотин йиғлашиб, энди нима қиламиз, ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ
199
деб тошни кўтариб, кўчага чиқишган эди, ҳасса таянган бир мўйсафид одам келиб қолди. - Ҳа, болаларим! Нимага йиғлайсизлар? - деди. Соҳибжон чолга бўлган воқеани айтди. Чол Хизр эди. «Тошни ерга қўй», деди. Соҳибжон ерга қўйди. Хизр ҳассаси билан бир туртган эди, тош яна Аҳмаджон бўлиб қолди. Аҳмаджон бир чучкурди-да, «Қаттиқ ухлаб қолибман», деб ўрнидан турди. Булар жуда хурсанд бўлишди. Шунда Аҳмаджон айтди: - Ака! Сизниям ота-онангиз бордир, менинг ҳам ота- онам бор. Улар бизга интизор бўлиб, йўлимизда кўзлари тўрт бўлиб ўтиришгандир. Энди ота- онамизнинг олдига борсак, - деди. Бу гап Соҳибжонга ҳам маъқул бўлди. Булар подшоҳнинг олдига бориб унга арз қилишди. - Э, подшоҳ! Биз сизнинг кўп тузингизни ичдик, оз хизматингизни, қилдик. Бизнинг ҳам ота-онамиз бор. Уларнинг ҳам хизматини қилиш бизга ҳам фарз, ҳам қарз. Улар бизга интизор бўлиб ўтиришгандир. Берган тузингиз-га рози бўлиб, жавоб берсангиз! Ота- онамизнинг хизматига борсак! - дейишди. Подшоҳ ўйлаб қараса, буларнинг гапи тўғри. Подшоҳ буларга ижозат берди. Шунда Соҳибжон: - Қизингиз мен билан бирга кетадими, қоладими? - деди. Подшоҳ: - Эр қаерда бўлса, хотин ҳам ўша ерда бўлади, - деди. Подшоҳ буларга қирқ хачирга мол-у дунё ва йўл озиғини ортиб бериб: - Сизларга оқ йўл! Ўз юртларингга соғ-саломат боринглар. Бизни ҳам унутманглар! - деди. Шаҳар одамлари буларни карнай-сурнай билан жўнатиб, хайрлашиб қолди. Булар йўл юрди, йўл юрса ҳам мўл юрди. Бир куни бир дарёнинг бўйига етиб боришди. Шунда Аҳмаджон айтди: - Ака! Энди мен сизлар билан хайрлашиб, бошқа
ёққа кетаман. Сиз бошда нима аҳд қилган эдингиз? - деди. Соҳибжон: - Нима топсак, ўртада теппа-тенг кўрамиз, деган эдим, - деди. Соҳибжон: - Бўлмаса, майли, нарсаларни бўлайлик. Мол-дунёнинг кўпини сен ол, хотин менга қолсин, - деди. Аҳмаджон: - Йўқ, ака, мол-дунёни ҳам, хотинни ҳам теппа-тенг бўламиз. Ярми сизники, ярми меники, - деди. Соҳибжон: - Хотинни қандай қилиб бўламиз? - деди. Аҳмаджон: - Хотинни чинорга боғлаймиз, арра билан арралаб, тенг бўламиз, хоҳлайсиз юқорисини оласиз, хоҳлайсиз пастини оласиз, - деб хотинни чинорга боғлади. Аррани қўлига олиб, арралай бошлади. Энди арра текканда хотин «дод!» деб қичқириб юборди. Шунда хотиннинг оғзидан муштдай лахта қон отилиб чиқиб кетди. Аҳмаджон аррани ташлаб югуриб бориб, қонни оёғи билан тепкилаб, эзиб ташлади. Қайтиб келиб, Соҳибжонга айтди: - Ака! Мен кечаси хотинингизнинг бетига докани қўйиб артаётганимда шу қонни олиб ташламоқчи бўлган эдим. Сиз йўл бермаган эдингиз. Мана энди хотинингиз зарардан мусаффо бўлди. Хотинингиз ва бу мол-дунёлар сизга бўлсин. Сиз бу нарсаларни ота-онангизга олиб бориб, уларни рози қилинг. Мендан рози бўлинг. Мен бир вақтлар сиз тўрдан чиқариб, озод қилиб юборган балиқ бўламан, — деб акасини қучоқлаб бир ўпди-да, «Хайр энди!» деб чўлп этиб ўзини сувга ташлаб, ғойиб бўлиб кетди. Соҳибжон балиқ тушган
сувнинг бетидан
жимиллаган ҳалқа-ҳалқа тўлқинлар ёйилиб, билинмай кетгунча кўзини узолмай туриб қолди. Кейин сувдан кўзини олди. Балиқнинг қилган яхшиликларидан хурсанд бўлиб, ундан ажралганига афсусланиб, хотини билан қишлоққа кириб борди. Борса ота-онаси Соҳибжон учун қон йиғлаб, бағрини захга бериб ётишган экан. Соҳибжон кириб боргач, иккаласининг
ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ
201
кўзлари ялт этиб очилиб, ўғилларини қучоқлаб, ўпиб қайтадан дунёга келгандай бўлишди. Соҳибжон бўлиб ўтган ҳамма воқеани гапириб берди, мана бу келинингиз, мана бу мол-дунё эса сизларга олиб келган совғаларим, - деди. Чол билан кампир югуриб боришиб, келинларини қучоқлаб ўпишди.
Қаерга ўтказишни билмай шошилишди. Ота-она ўғил ва келин билан топишиб, роҳатда кун ўтказиб, ҳаммалари мурод-мақсадига етишди.
САХЫПЖАН МЕН АХМЕДЖАН Бар екен де, жоқ екен, аш аш екен де тоқ екен, бөрі бөкеуіл екен, түлкі жасауыл екен, қарға – өлеңші, шымшық - шағымшы, тасбақа – таразышы, қабан – қасапшы, ал құрбақа оған көп қарыздар екен. Қадым замандарда бір шал мен кемпір өмір сүріпті. Олар өте кедей болыпты. Олардың кішкентай жаман лашық үйінен басқа ешнәрсесі жоқ екен. Шал өзеннен балық аулапты, кемпір үй шаруасын істеп, екеуі солай күнелтіпті. Олардың перзенті жоқ екен, бірақ олар балалы болуды аңсайтын. Бірде шал кемпіріне: - Кемпірім, тыңдашы. Мен елу беске келдім, ал сен елуге толдың. Біздің баламыз жоқ. Біз қартайған кезде жұмыс істей алмаймыз, күнімізді көре алмаймыз. Сонда бізге кім қарайды, біз өлгенде шырақты кім жағады? Одан да екеуміз құдайға жалбарынайық, мүмкін ол бізді аяп бала беретін шығар! – дейді. Шал мен кемпір күндіз-түні жалбарынып, құдайдан перзент сұрайды. Шал мен кемпірдің дұғасы қабыл болды ма, кемпір жүкті болып, бір ұл туады. Оған Сахыпжан деп ат қояды. Шалдың қуанышында шек
болмайды. - Кемпірім, арманымыз орындалды, енді оны тәрбиелейік. Халық айтады: жақсы адамнан адам қалады, жаман адамнан жылау мен зарлау қалады. Ұлымызды жақсы тәрбиелесек, адамдар бізге алғыс айтады, жаман тәрбиелесек, адамдар бізге қарғыс айтады. Кемпір бұл сөздермен келіседі. Ұлды болғаннан кейін шал мен кемпір жасарып, бойларына күш бітеді. Шал қайтадан балық аулай бастайды. Жағдайлары жақсарады. Ал Сахыпжан ақырындап өсіп, он алтыға келеді. Ол бойы биік, жауырыны қақпақтай, сымбатты жігіт болып өседі. Бір күні шал баласына: - Балам, мен енді қартайдым. Сен енді менімен бірге балыққа барасың. Балық аулауды үйренесің, әрі таза ауамен демаласың, - дейді. - Жақсы, әке! Сенімен бірге өзенге барайын, сен не айтсаң да орындаймын. Әкесі мен баласы ауды алып өзенге келеді. Таза ауа, қайда қарасаң да жайқалған қалың шөп, құстар сайрап, арнасы кең өзеннің күмістей көк толқындары ойнайды. Өзен бойын жағалай жүріп, биік көлеңкелі шынар ағашына келіп тоқтайды. - Міне, осы жерден балық аулаймыз, - дейді шал. Ауды дұрыстап өзенге салады. Біршама уақыттан кейін ауды тартса ешнәрсе шықпайды. Ауды тағы салады. Біраздан кейін шал тағы тарта бастайды, ау ауырлап бір өзі тарта алмай баласына: Сахыпжан, балам, көмектес, - дейді. Сахыпжан әкесіне көмектесіп, ауды тартады, бірақ екеуі де ауды шығара алмайды. Шал бойын тіктеп, маңдайындағы терін сүртеді: - Ух, шаршадым, ауға кит түскен бе, - дейді. Сөйтіп ауды шынар ағашына байлайды да: - Балам, екінші ұшын жіберме, қыстақтан
ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ
203
көмекке адам шақырмасам, екеуміз шығара алмаймыз, - дейді. Шал қыстаққа кетеді. Сахыпжан жағаға отырып көк шөпке, өзен бойындағы биік ағаштарға, өзеннің тыныш ағынына қарап отырады. Бір уақытта аудан бір нәрсе көрінгендей болады. Анықтап қараса кішкентай балықты көреді. Түрі аянышты, Сахыпжанға жас толы көздерімен жалына қарайды. Сахыпжан оны аяп кетеді. Ол мен сияқты жас қой, оның да ата-анасы күтіп отырған шығар, жіберейін, қуанып қалсын, - деп ойлайды. Сахыпжан қолына пышақ алып, ауды кесіп жібіреді. Тордан босаған балық қуанып кетіп, Сахыпжанның аяғының астындағы суға бір-екі сүңгіп, жоқ болып кетеді.
Біраздан кейін екі диханшыны ертіп әкесі келеді. Шал аудың жоқ екенін көрген соң: - Ау қайда? – дейді. Баласы: - Мен балықты аяп кеттім, ол босағысы келіп ары-бері жұлқынған соң, оны босатып жібердім, - дейді. Шал ренжиді, ал диханшылар: - Егер ата-анада бір ғана ұл болса ол не батыр, не болмаса ақылды, болмаса ақымақ, әлде қорқақ болып өседі. Қартайғанда балаңды өсіру қиын болды, енді ол көмектесудің орнына ауланған балықты ауымен қосып жібере салды. Қайырымсыз екен! – деп олар кетіп қалады. Шал ешнәрсе демейді. Бірақ диханшылардың сөзі Сахыпжанға қатты әсер етеді. Келесі күні таңертең ол әкесіне: - Әке, менің қолым жеңіл емес екен. Оған кеше көзіңіз жетті, бір балық та аулай алмадым. Маған рұқсат берсеңіз қалаларды, қыстақтарды аралап кәсіп үйренейін. Егер жолым
болса, мен
сіздерге көмектесемін, - дейді. Шал мен кемпірге баласымен қоштасу оңай бол - мады, бірақ амал жоқ, екеуі рұқсатын береді. Кемпір
дорбасына тандыр нан мен талқан салып береді. Кешке қарай Сахыпжан қыстақтан шығып, жол тартады. Шал мен кемпір баласына: - Құдай жолыңды ашсын. Ал, бірақ берме. Тірі жүр және сау орал, - деп шығарып салады. Сахыпжан жол жүреді, жол жүрсе де мол жүреді, нешеме қыстақтардан, шөлдерден, көлдерден өтеді. Биік шынар ағашының көлеңкесіндегі хауыздың жанына демалуға отырады, сол кезде ол қасына қырық жастағы сақалы ұзын, басына шалма орап алған жолаушының жақындағанын байқамады. -Жігітім, қарап тұрсам, сен әлі тым жассың! Қайда барасың? – дейді. -Мен жолаушымын, - деп жауап береді Сахыпжан. -Онда екеуміз бірге ел аралайық, - дейді жолаушы. Сахыпжан жолаушыны сынайын деп шешіп: -Мен ұзақ жүремін, бірақ шаршасам, отырып ұзақ демаламын, бұл уақытта жерді қараңғылық үш рет жабады, ал енді менімен баруға келісесіз бе? – дейді. -Жоқ, екеуміздің жолымыз бір емес екен, - деп жолаушы ары қарай кетеді. Ал Сахыпжан демалып алған соң ары қарай жолға шығады. Көп жүрген соң аңғары кең өзеннің жағасына демалуға отырады, сол кезде ол қасына сақалы қысқа, шалмасы жоқ жолаушының жақындағанын байқамайды. Барар жерің алыс па, бауырым? – деп сұрайды жолаушы. Ел аралап жүрмін, - деп жауап береді Сахыпжан. Мен де ел аралап жүр едім, бірге жүрейік, - дейді жолаушы. Сахыпжан: Мен жүрсем, ұзақ жүремін, ал шаршасам, онда ұзақ демаламын, бұл уақытта жерді қараңғылық үш рет жабады, – дейді. Сенің жол жүруің ұзақ екен, жалғыз кетемін, - деп шешеді жолаушы. Сахыпжан демалып, өзенге шомылып алып, дорбасын асынып, ары қарай жолға шығады. Жүріп келеді, жүріп келеді, сөйтіп жол
ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ
205
айрығына жетеді. Ол демалайын деп тасқа отырады. Сол кезде ол бір жас жігіттің қасына жақындағанын байқамады. - Сәлем, досым! Барар жерің алыс па? – дейді ол. - Сәлем, мен ел аралап жүрмін, - дейді Сахыпжан. - Мен де ел аралап келе жатырмын. Бірге жолаушылайық, - дейді жігіт. - Досым, мен демалмай ұзақ жүремін, бірақ шаршасам ұзақ демаламын. Бұл уақытта жерді үш рет түн басады, - дейді. - Ешнәрсе етпейді, досым. Мен де көп жүріп, көп демалғанды ұнатамын, - дейді жігіт. Жігіт қуатты екен және жақсы жолдас болар, - деп ойлайды Сахыпжан. - Жақсы, онда бірге жүрейік, - дейді жігіт. Сөйтіп бірге отырып әңгімелесе бастайды. Жігіт Сахыпжаннан атын сұрайды. - Менің атым – Сахыпжан. Сенің атың кім? - Менің атым – Ахмеджан, - дейді жігіт. Сенің жасың нешеде? - деп сұрайды. - Жақында он алтыға толдым, ал сенің жасың нешеде? - Мен он беске толдым. Екеуміз ағалы-інілі болайық. Сен аға бол, мен іні болайын, - дейді жігіт. Сахыпжан дорбасынан нан алып, жартысын өзі алып, жартысын Ахмеджанға беріп былай дейді: - Енді не тапсақ та теңдей бөлісейік, - дейді. Тамақтанған соң екеуі ұзақ жолға шығады. Олар ұзақ жүреді, тау мен тасты, теңіз бен өзендерді кезіп, ақырында бір қалаға келеді. Қаланы аралап жүріп, базарға келеді. Қараса – бір жаршы бар даусымен: - Ей, халайық! Тыңдаңыздар, тыңдаңыздар! Біздің қаламыздың атақты байы Әбілқасымбай медресе тұрғызып жатыр. Соған сылақшы жұмысшылар, кірпіш қалаушы, ағаш шебері, шатыр жабушы керек. Кім жұмыс іздеп жүрсе, соған барсын. Ей, халайық! Тыңдаңыздар, тыңдаңыздар! Бауырым, байға жалданайық, жұмыс істеп, кәсіп
үйренерміз, - дейді Сахыпжан. Ахмеджан келіседі, сөйтіп екеуі құрылыс болып жатқан медресеге келеді. -Бізге кетпен, күрек беріңіз, біреуіміз балшық илейміз, біреуміз кірпіш құямыз, - дейді бақылау-шыға. -Бақылаушы оларға кетпен, күрек береді. Олар: -Кетпен, күректеріңіз кішкентай, бізге жарамайды. Бізге үлкенін беріңіз. Кетпенннің салмағы бір хишак болсын (хишак – 53 пұтқа тең салмақ өлшемі), ал күрек нишмак салмағындай болсын (нишмак – 26 пұтқа тең салмақ өлшемі). Жұмыс басшысының бұйрығымен ұста ұстаханаға үлкен от жағып, бір апта кетпен, күрек жасайды. Құралдар дайын болғанда Сахыпжан мен Ахмеджан құралдарын алып, балшық илеп, кірпіш құюға кіріседі. Олар бір істегенде он адамның жұмысын бірақ орындайтын еді. Солай бір ай өтеді. Бірде базар күні Ахмеджан Сахыпжанға: - Аға, бақылаушыдан еңбек ақымызды алып, базарға барайық, - дейді. Олар ақшаларын алып, базарға барады. Базарда не жоқ, қып- қызыл алма, шырынды өрік, жұмсақ мейіз, ал үлкен қауын-қарбыздың көптігі соншалық сөреге сыймай көшеге дейін тау-тау болып үйіліп жатты. Олар өздеріне жеміс-жидек сатып алып жейді. Бауырлар тамақтанған соң кері қайтады. Екеуі бұл жерде ұзақ уақыт істеп жүреді. Олардың аты шыға бастайды. Бұлар туралы көрші Қарахан елінің патшасы естиді. Ол: Бұлар қандай жігіттер екен, оларды шақырып сөйлесу керек, - деп ойлайды. Жігіттерге хабаршы жібереді. Хабаршы бұл елге ұйықтамай, тамақтанбай екі күнде жетеді. Хабаршы: - Біз сіздерді күшті батырлар деп естідік, біздің патшамыз сіздерді көріп, сөйлескісі келеді. Егер сіздердің біреуіңіз патшаның үш шартын орындасаңыз, патша жалғыз қызын береді. Мықты-мықты жігіттер
ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ
207
патша қызын алғысы келді, бірақ патшаның үш шартын орындай алмай өліп кетті, - дейді. Екі жігіт Қарахан патшаға баруға келіседі. Сендер батыр жігіттер екенсіңдер. Менің бойжеткен қызым бар. Үйленем деген батырларға үш шарт қойдым. Бірақ ешкім әлі орындай алмады. Менің үш шартымды орындасаңдар біреуіңе қызымды беремін, ал екіншіңе хандықтың жартысын беремін, - дейді патша. Біз келісеміз, шартыңызды айтыңыз, - дейді жігіттер. Менің бағымда бір айдаһар пайда болды. Әр ай сайын бір қызды жейді. Енді менің қызымның да кезегі келді. Қызым бақтағы ағашта байлаулы. Жақында айдаһар ұшып келіп, менің қызымды жұтады. Ой, қызым-ай! Өспей жатып, өшетін болдың!
Айдаһарды өлтіріңдер, қызымды құтқарыңдар, - деп зарлады патша. Екінші шартым – сол бақта ғажайып інжір өседі. Оның жемісі ерекше. Оның жемісін жегендер ұзақ уақыт жас болып қалады. Інжір ағашының жемісі пісетін уақытта бір дию келіп, оны жеп кетеді. Сол диюды өлтіріңдер, - дейді. Қалада су жоқ. Таудан ағатын өзен жолда құмға сіңіп жоқ болады. Менің үшінші шартым - өзеннен қалаға дейін арық қазыңдар. Жігіттер келіседі, тек патшаға: - Бізге қылыш дайындатып беріңіз, ол қылыш жиналғанда бір аршын, жазылғанда қырық аршын болсын. Сондай-ақ бізге ұзындығы қырық бес, ені қырық бес болатын кетпен, күрек жасатып беріңіз, - дейді. Патшаның бұйрығымен ұста тез жұмысқа кірісіп кетеді. Бір күн өтпей жігіттер қалағандарын алады. Олар патша бағына барып, айдаһарды кім өлтіреді деп дауласа бастайды. Сахыпжан: - Мен өлтіремін!, ал Ахмеджан оған қарсы: - Жоқ, мен өлтіремін! Үлкен қасында кіші болса жұмыс істемейді, - деп қылышты
алып, баққа кетеді. Келе жатып қараса: үлкен айдаһар ағашқа байланған қызға қарап жақындап келеді екен. Ал қыздың қорқыныштан көз жасы бетін жауған. Жігітті көрген айдаһар қатты ашуланып, танауымен ауаны өзіне тартады. Ахмеджан тек жай ғана шайқалады. Айдаһар ауаны одан да қатты өзіне қарай тарта бастайды. Ахмеджан қылышты жазып жіберіп айдаһардың аузына қарай ұшады. Айдаһарды екі бөліп құйрығынан бірақ шығады. Айдаһар өледі. Патшаның қызы аман қалады. Бұл жақсылық хабар қалаға тез тарайды. Керемет жігіттерді көру үшін патша сарайына халық ағылды. Барлығы жігіттерге алғыс жаудырды. Келесі күні Сахыпжан мен Ахмеджан кетпен, күректерін алып арық қазу үшін өзенге барады. Сол жерге келіп, арық қазып жатқан есепсіз көп халықты көреді, барлығы жерді қазып жатыр, бірақ олардың су шығарамын деген үміттері босқа кетіп жатты. -Мейірімді адамдар! Айдаһар өлтірілді, қала халқы қуанып жатыр, сендер де қуанышты бөлісуге үйлеріңе барыңдар. Ал арықты біз өзіміз қазамыз, – дейді екі жігіт. Адамдар қуанып кетіп, біразы үйлеріне кетеді, басқалары қалып ағайындылардың не істейтінін көргісі келеді. Олар ағаштарды шапты да, біріктіріп байлап өзенге тастады. Сосын көп шыбық тастап, үстінен топырақ пен тастарды үйді. Өзен қатты долданып, бұрқ-сарқ етіп ашуланып, ағайындыларға қарсы толқындатып, оларды құлатып, су түбіне әкеткісі келді. Ағайындылар өзенмен ерлерше алысты. Оны жеңіп, алдын байлайды. Су көтеріліп, арықпен қалаға қарай аға бастайды. Ағайындылар патшаға келіп, оны мұнараға шақырып, жаңа өзенді көрсетеді. Өзен кең болатын. Қалаға қарай жайлап ағып жатты. Дала жанданып, қызғалдақ басып, жер өңдеген диханшылар көріне бастады.
|