Ќазаќстан республикасы білім жјне єылым министрлігі

g—өнімнің өлшендісі, г.

Анықгау келесі көріністе жүргізіледі:

а) шыны таяқшаның көмегімен төменгі призманың бетіне (таяқшаны призмаға жақындатпау керек) зерттелетін ерітіндіден 1-2 тамшы тамы-зып, жоғарғымен төменгі призманы жабады;

б) көру алаңының жазықгығын окулярмен анықгау үшін призманың жоғарғы немесе төменгі терезесін әйнекті жарыққа сәуле шоғырын жібереді. Буланудың әсерінен рефрактометрдің көрсеткіші тез өзгеріп кетпеу үшін, тез арада рефрактометрдің көрсеткішін есептеу керек;

в) егер көру алаңында түрлі-түсті жарық аралық шекара және жарықтан-баған алаң бөлігінде болатын болса компенсатордың ұстағышын айналдыра отырып түрлі-түсті бояуды болдырмауға тырысады;

г) окулярды қозғалтып екі көрсеткіштің орташа арифметикалық көрсет-кішінің соңғысын алып, оны бастапқы күйге келтіріп, көрсеткішті кайта есептеу керек;

д) рефрактометрдің призмасын анықтауды аяқтаған соң, жоғарғы жағын ылғалданған сумен немесе спиртті мақтамен жақсылап сүртеді. Ерітіндінің сыну көрсеткіші t°-ға байланысты, сондықган ерітіндінің температурасы 20° С -дан төмендеген кезде 4-кестені қарай отырып температураға түзету енгізу қажет. Температура 20°С-дан асып кеткен жағдайда түзетуді қосу қажет, ал егер 20°С-дан төмендеген кезде табылған құрғақ заттардың мөлшерін алып тастау керек.
20°С температурадан өзгеше болғанда жасалатын түзетулер

4-кесте

Темпера- тура, °С	Құрғақ заттардың мөлшері, %
	30	40	50	60	70	75
	Құрғақ заттардың процентінен алып тастайды
15	0.35	0.37	0.38	0.39	0.40	0.41
16	0.28	0.30	0.30	0.31	0.31	0.32
17	0.21	0.22	0.23	0.23	0.24	0.24
18	0.14	0.15	0.15	0.16	0.16	0.16
19	0.07	0.08	0.08	0.08	0.08	0.08
	Құрғақ заттардың процентіне қосады
21	0.08	0.08	0.08	0.08	0.08	0.08
22	0.15	0.15	0.16	0.16	0.16	0.16
23	0.23	0.23	0.24	0.24	0.24	0.24
24	0.31	0.31	0.31	0.32	0.325	0.32
25	0.39	0.40	0.40	0.40	0.40	0.40
26	0.47	0.48	0.48	0.48	0.48	0.48
27	0.55	0.56	0.56	0.56	0.56	0.56
28	0.63	0.64	0.64	0.64	0.64	0.64
29	0.72	0.73	0.73	0.73	0.73	0.73
30	0.80	0.81	0.81	0.81	0.81	0.81

Қышқылдылығын анықтау

Карамельдің қышқылдылығын - өлшендінің сулы ерітіндісін белгілі нормальдықтағы сілтімен титрлеу арқылы анықтайды. Ұнтақталған карамель өлшендісінен 5 г техникалық таразыда 0,01 дәддікке дейін өлшеп алып химиялық стаканға немесе конустық колбаға (сиымдылығы 200-250 мл болған) салып, оның үстіне 100 мл дистилденген су (температурасы 60-70°С қа дейін қыздырылған) қосады, содан соң жақсылап араластырып ерітеді. Соң температурасын 18-20°С- қа дейін суытып, 2-3 тамшы фенолфталейн ерітіндісін тамызып 0,1 н сілті ерітіндісімен, түсі ақшыл-қызыл түске енгенше титрлейді. Қышқылдылық — х, өлшем бірлігі градусте төмендегіше теңдеумен анықталынады:

Х= =
мұндағы, V- титрлеуге кеткен 0,1 н сілті ерітіндісінің мөлшері,мл;

g-өлшенді, г;

К- сілті ерітіндісінің түзету коэффициенті.

Редуциялық заттардың қүрамын анықтау
Редуциялық заттардың құрамын анықтаудың ең көп тараған әдісі-йодометриялық әдіс.

Бұл әдіс редуциялық канттардың мыс сұльфатынан, натрий цитратынан және натрий карбоксидінен тұратын (луффа ерітіндісі) мыс ерітіндісін тотықсыздандыру қабілетіне негізделген. Осы сілтілі ерітіндіге карамельдің редуциялық канты бар ерітіндісін қосады. Қоспаны кайнатып суытылған соң, тотықсызданбаған мыстың мөлшерін:

2СuS0₄ + 4КJ = Сu₂ J₂ + 2К₂SО₄ + J₂

табады.

Осы реакция бойынша бөлініп шыкқан йодтың мөлшерін натрий тиосульфатымен титрлеп табады:

J₂ + 2Na₂S₂О₃ = 2NaJ + Na₂ S₄O₆

талдау тәртібі келесі көріністе болады. 100мл ерітіндіде 0,5 г редуциялық қант ұстайтын сынаманың мөлшерін 5-кестеден алады.
Редуциялық қанттың болжалдама ұстамдылығына қарай сынаманың (г) мөлшерін табу
5-кесте

Редуциялық қанттың болжалдама мөлшері,	Өлшеуіш колбаның сиымдылығы, мл		Редуциялық қанттың болжалдама мөлшері, %	Өлшеуіш колбаның сиымдылығы, мл
	200	250		200	250
5	20	25,0	20	5	7,3
10	10	12,5	25	4	5,0
15	7	8,8	50	2	2,5

Ұнтақталған сынаманы, егер оның салмағы 5 г аспаса, дәлдігі 0,001 г дейін өлшейді (ал егер одан жоғары болса дәлдігі 0,01 болса да болады). Оны стақанға салып, температурасы 60-70°С айдалған суда ерітеді, суытады, сиымдылығы 200 немесе 250 мл өлшеуіш колбаға құйып алады, белгіге дейін жеткізіп су қосады да жақсылап шайқап араластырады.

250 мл-лік конусты колбаға пипеткамен өлшеп 25 мл мыстың сілтілі цитратын, 10 мл сүзілген зерттелетін ерітіндіні, 15 мл айдалған су құйып, қоспа біркелкі қайнау үшін, 2-3 кесек кеуекті керамика немесе пемза салады.

Ерітіңді құйылған колбаны теріс ақпалы тоңазытқышка
қосып, 3-4 мин ішінде тез қайнатады. Содан бастап 10 мин
кайнатып, суық суға қойып тез суытады. Суыған соң оған 10 мл
айдалған суда ерітілген 3 г йодты калий, 25 мл 4 н. күкірт
қышқылының ерітіндісін қосады. Қышқыл қосқанда көмірқышқыл газ пайда болуының әсерінен, ерітінді тасып кетпеу үшін, оны ақырындап аз-аздан шайқау үстінде қосады. Сонда бөлініп шықкан йодты тездетіп натрий тиосульфитінің (Nа₂ S ₂О₃) 0,1 н.ерітіңдісімен, ақшыл-сары түс пайда болғанша титрлейді. Содан соң оған 2-3 мл 1 проценттік крахмал ерітіндісін құяды. Сонда сұйықтық ылай көк түске боялады. Содан соң тиосульфат ерітіндісімен титрлейді. Титрлеу ақ сүт түс пайда болғанша созылады. Ең ақыры 2 тамшыдан натрий тиосульфитін қосады.

Осы тәсілмен 25 мл мыстың сілтілі цитратын және 25 мл айдалған су қосып, көрсетілген зерттеумен қатар, бақылау тәжірибесін жүргізеді (холостой опыт жүргізеді). Осы екі зерттеуге - бақылау (холостой опыт) мен редуциялық қантты титрлеуге кеткен натрий тиосульфитінің арасындағы айырмашылығы арқылы 10 мл зерттелетін ерітіндідегі инвертті қанттың мөлшерін 8-кестеге сәйкес табады.

Редуциялық заттардың мөлшерін Х(%)— келесі теңдеумен анықгалынады:

Х=*100
мұндағы: а –8-кестеден алынған инверті йодтың мөлшері, мг;

V - өлшенді ерітілген колбаның мөлшері, m;

m - сынама, г;

10 - талдауға алынған зерттелетін ерітіндінің көлемі, мл;

1000 - инвертті қанттың мг - мөлшерін граммға айналдыру коэффициенті.

Осы зертгеуде жүргізілген бірнеше қайталану тәжрибесінің арасындағы айырмашылығы 0,5 - процентген аспау керек.