Қазақстан Республикасы Біпім жэне ғылым министрлігі Ғылым комитетінің

ҚАЗАҚСТАН  СОҒЫС  ЖЫЛДАРЫНДА

Бауыржан  ҒЛІТМАГАНБКТОВ.

К.Бшгаев агыішағы орта мсктсптіцтарнх пәиі мүғалімі

С а б а қ т ы ң   м а қ с а т ы :  Үлы  Отан  согысының  шығу 

себебі. негізгі күші  орталы^тары . уйы м дасты руш ы лар 

соғыс зар д аб ы  мен халық сан асы н а эс е р  ету маңызын 

көрсету  Қазірп  кездегі  тарихш ы ларды ң  бүл  оқиғә 

туралы   кезқарастары м ен таныстыру.

К өрнекіліктер:  Дүниежүзі  картасы,  суреттер, 

б еи н еф и л ьм н ен  үзінді.  тірек схема.

Негізгі  ұ ғ ы м д а р : Фашизм,  ф аш изм  оша«ы.  қуыр- 

шақ мемлекет.  рейхкомиссариат.  «Гросс-Түркютан».

С аб а қ   гүрі:  Пікірталас.

1 ¥ й ы м д а с т ы р у .

I.Ф аш изм  дегенім із не?

2  Ф аш изм  ош ағы   қайОа  пайда  болды ?

3  К ім дер б асқарды ?

4  Қ әй ж ерлерде  ф а іии ст ік о д а қ қу р ы л д ы

7

II  Ж аңа  т а қ ы р ы п .  "Б арбаросса"  жоспары.

Гитлерш ілдер  КСРО-ғә  қарсы  соғысты  Атлан-

тикадан  Сібірге  дейін  С лавян  ж әне  турік-моңғол 

тукымдас  «ж абайы лардан»  «тазарты лған»  «герман 

героиторияпық-этностық  тутастығын»  қүрудың  ше- 

шуіііі  кезеңі  және  дүние  жүзін  жәулап  алуды ң  алғы- 

шарты д еп  санады . Англия мен АҚШ-ты талқандағанға 

дейін  өзін-өзі  басқаруға  үқсас  О стланд.  Мәскеу. 

Кавказ 

рейхском иссариәттары н 

қүру 

белгіленді. 

1914  ж.  соңы нда  -   1942  ж  б асы н д а  «қауырт»  соғыс 

ж оспарының  күйрегені  белплі  болган  кезде  кеңес 

республикалары ны ң 

«бірігу 

күшінің» 

жоспарын 

әлсіретудіңж олы н іздеді. О лар  Е діл-О рал ж әне Гросс- 

Түркістан  буржуазиялық-үлт  м ем лекеттерін  сондай- 

ақ Қарағанды  Новосібір ж эне  Кузнецк «индустриялык, 

облы стары н»  к^ру  жоспары  пайда  болды. 

М ақсат ы  

үлт т ы.  хапқы н  қүлға  айналды ры п,  ж е р м   ш икізат  

кезіие  айналды ры п

, 

оз эконом икасы н  көт еру болсы

а) Д иа ф и л ьм не н  сурөт т ер  кәрсету.

б)  К а рт адан  нем іст ердің  б асы п  апған  жерлерш  

(үш  б а і ы т  бойы нш а)  көрсету.  t

С ұрақ: 

Неге  нем іст ер  согы ст ы ң  баст алган 

күнінен  баст ал  Кеңес  О дагының  ж ерін  қиы нды қсы з 

басы п алды ?

Еңбекшілердің  Отан 

корғауш ы лар  қатарына 

өз  еркімен  қосылу  туралы   жаппай  өтініш  беруі. 

халық  патриотизмінің  жарқын  көрінісі  болды .  Әс- 

кери 

ком исариаттар 

м ен 

партия 

комитеттеріне 

қазаи  төңкерісі  мен  аза м а т   соғысының  ардагерлері, 

коммунистер  мен  ком со м ол д ар;  жасы  мен  кәсібі  әр 

турлі а д ам д а р ,  үлттарды ң өкілдері  өтініш  берді.

"М айданга  ж іберет ін   еш кім   жоқ,  -

 д еп   жазды  өз 

өтінішінде  Алматы  медицина  институтының  студенті 

М әншүк  М әм етова.  -  

агам  да.  агіам  да  ж оқ  сон- 

ды қт ан  ө зім д і  ж іб ер уің ізд і  ә т ін е м ін "

  Осы  кезде  2 

м л н .н ан ар т ы қ ад ам әск ер и  даярлы қтан өтті, соғыстың 

алғашқы  кезеңінде  ҚазКСР-інде  14  атқыштар  және 

атты  әскер  дивизиясы ,  6  бригада  қүрыпып,  үйретіліп, 

майданға  аттанды ры лды .  Қүрылған  бөлім дер  мен 

қүрам алар  қүрамы  жағынан  көп  үлтты  болды .  Қа-

зақстанды қ  36-шы  ж еке  атқыштар  бригадасы ның  қү- 

рам ы на  30-дан  астам   үлттан  шыққан  жауынгерлер 

енді.  Шайқасып  жатқан  әскер  қатарына  1196164 

қазақстандық  қосылды.  Бірақ.  отан  согысы  бас- 

тал гзн д а  ең  бірініиі  соққыны  ш екараш ы лар  алды 

«Брест  қам алы »  туралы  бейне  ф ильм нен  үзінді  көр* 

сетілді. 

О қуш ыларга  сүрақ

1  Б алалар  осы   көрген  бейнеф ильм нен  қандай 

эсе р   алды ңдар

 9

2 

«Брест  қам алы »  т урапы  қа н д а іі ш ы ғарм алар 

б іл с с іц с е р

9

3  Ф аш ист ер  куш інің басы м   оолуына  не с е б е п 7

Тылда  командалы қ  кадрлар  д ая р л ау   жоғарғы

қарқынмен  жүргізілдг  негізінен  жау  уақытша  басып 

алған  аудан дар  мен  майданға  жақын  өңірлерден 

кешіріліп  өкелінген  27  әскери  оқу  орны  соғыс 

ж ы лдарьінда  16000  о ф иц ер  д ая р л ал   шьіғарды.  Сол 

аркылы  Қазақстан  халықтыц  өз  Отанын  қоргауға 

сакадай  сай  жоғарғы  әзірліпн  қамтамасы з  етті.  Осы 

соғысқа  Қазақстаннан  1млн.  200  мың  ад ә м   эттанды 

630  мыңы  оралған жоқ.  Кеңес Одагыныи батыры  500- 

ге  жуық,  оның  111-1  қазақстандық.  Даңқ  Орденімен 

наградталған  81  қазақстандьіқ.  оның  19-ы  қазақ, 

Аякөздік  Ф .Ә д іл б а е в   2  м әрте  Кеңес  Одағының 

батыры  атағын  алған.  жалпы  саны  62  адам .  Онын  4-і 

казақстандық.  Оның  1-і  Т .Б и гел ь д и н о в .

Б ал ал ар   келесі  схем аға  назар  аудары ңы здар.

Т с м іп .   о о .ч а т

л

1  ч - М ф .   I  y t   f i  

метл, i и  Tp vfïii

Г

У .чр аи на иы   m iu v

Белорусиямы

Жүмысшы

күшін

түтқындап

Германияға

әкету

Қ азақстанда  соғысқа  дейінп  халық саны  6,2  млн. 

б олса.  1941  жылы  1  млн.  196 мыңы соғысқа кетті  Осы 

соғысқа  С ем ей облы сы нан кеткен  кәптеген боздақтар 

О танына  оралм ады .

III  С а б ақ т ы   бекіту:

1)  Соғыстың басталу себебі  н е д е 9

2)  "Барбаросса".  "Тайфун" жоспары дегеніміз  не?

3)  "Гросс-Түркістан"  дегенімізді  қалай  түсінесіңдер7

4)  Соғыс  бас  кезінде  Кеңес  әскерлерінің  шегінуіне 

не  себеп ?

5)  Қазақстан  соғысқа  қандай  үл ес қосты7

IV  Б а ғ а л а у :  С аб ақ   бары сы нда  белсенділік  көр- 

сеткен  окуш ылар  білімін  багалау.

V Үйге т а п с ы р м а :  10  тарау  1  пункт,  газет-журнал 

беттерінен  Отан  соғысына  байланы сты   ты ң д ер ек тер  

жинақтау.  ард агерлер  жөнінде буклеттер  даярлау.

П ім г ы с   К а іа қ с т а н   п б л м с м , 

Лягоч к а л а с ы .

Қазақ  тарихы

OU

.V

j

 3 ( 1 02),  млмыр-мпуг.ым,  20 1 0

АБЫЛАЙ  ТҮСЫІІДАҒЫ  ҚАЗАҚ  ХАНДЫҒЬІ

Роза .ЛЯП OB А,

N<> 2 мектеп-гимна іияныңжогаргы си пипы тарих ииіі чүгалімі

С а б а қ т ы ц   м а қ с а т ы :  Л б ы л а й д ы ц   х а н д ы гы  

т у р а л ы  т ү с ін ік  беру.

Б іл ім д іл ік :  А б ы л а й д ы ң   ө м ір і,  ж ү р г із г е н  

с а я с а т ы   м ен   д и п л о м а т к я л ы қ   қ а т ы н а с т а р ы  

т у р а л ы  

т ү с ін ік  

беру. 

А б ы лай д ьтң   т а р и х и  

т ү л ғ а л ы қ  

қ а с и е т т е р ін е  

т о қ т а л а  

о т ы р ы п , 

ұ л т ж а н д ы л ы қ ң а   т ә р б и е л е у .  Т ү р л і  т а п с ы р м а  

б еру а р қ ы л ы   ш ы ғ а р м а ш ы л ы к қ а  б аулу.

Т ү р і: (И н т е р а к т и в т ік ) Ізд е н іс  с аб а қ .

I  У йы м дасты ру: 

О к у ш ы л а р д ы   тү ге л д су , 

т о п қ а  б ө л у ,  о к у -қ ү р а л ы н   т е к с е р у ,  н а з а р л а р ы н  

с а б а қ қ а   ау д ар у .

II  Үй  тапсырмасы н  сүрау:  (Лездсме 

сүрақ 

арқы лы )

А ктуалдау: 

<<Ой  елесте.тц стратегиясы»

. А б ы л а й  т у р а л ы  не б іл е м із?

III 

Ж а ң а  

саб ақ : 

А б ы лай  

х ан   биліті 

тү сы н д агы  қ а з а қ  х ан ды ғы .

1. А б ы л а й   х а н   1711  ж ы лы   Т ц р к іс т а н   қ а ла - 

сы н д а  д ц н иеге  к е лд і.

2.  1 756 ж ы лы  Қ ы т а іі  ц к ім е т ім ё н   д и п л о м а  

т и я л ы қ   қ а р ы м   қ а т ы н а с  о р н а т т ы .

3.  1 759 ж ы лы  Ә б іл м э м б е т т і т а г ы н а н   т ай 

д ы р ы п  о р н ы н а  А б ы л а й д ы ң   о т и р у ы и   кезд ед і.

4.  1 765  ж ы лы   А б ы л а й   қ ы р гы зд а р га   қарсы  

ө з ін ің  б ір ін ш і ж оры гы на  и іы қ т ы .

5.  1771  ж ы лы   о л  Т ц р к іс т а н   қ а л а с ы н д а  

қ а з а қ т ы ң   б ц к іл   qui  ж узіп ің   х а н ы   б о лы п   саіі- 

л а н д ы .

6.  ] 778 ж ы лы  п а т и іа  ц к ім е т і А б ы л а й д ы  бір 

га н а   О р т а  ж уздің  х а н ы   е т іп   т а н ы д ы .

7.А б ы л а й  х а н  1 781 ж ы лы  Т а ш к е н т т е н  Т цр 

кіспган  қ а л а с ы п а  к е л е  ж апіқаиО а  д ц н и е с и л ы  п. 

Қожа А х м е т   И а с с а у и   к е с е н е с ін е  ж ерленді.

1  топ:  А б ы л а й д ы ң   с а я с и   қолбасш ьг  ретін д е 

қ а л ы п т а с у ы .  Рсссй  ж о н е   Қ ы т а й м с и   қ а р ы м -қ а - 

т ы н а с ы .

П  топ: 

А бъглайдың  қ а з а к   ж е р ін   б ір ік тір у  

ж о л ы н д а ғ ы   к ү р е с і.  Қ а з а қ -Ж о ң ғ а р   қ а т ы н а с - 

та р ы .

III 

топ: 

А б ы л а й д ы ң   қ а з а қ   т а р и х ы н д а   ала- 

гы н о р н ы .  Қ а з а қ -Қ ы р ғ ы з  қ а т ы н а с т а р ы .

О р тақ  тап сы р м а

1.  Ізд е н у ; 

^ ^ с ы р т т а н ,   м а м а к н а н

2.  И н тер в ь ю  

А у д и то р и я д ан

3.  С уреттеу (г а з е т  ш ы ғ а р у ,  т.б );

4 .  А р н ау  (ш ы ғ а р м а ш ы л ы қ  ж ү м ы с); 

Д ам ы ту: 

Венн диаграммасм

А бы лай

Н а за р б а е в

Б е к іт у :  М а т е м а т и к а л ы қ  есеп 

(6 0 0 * 2 )  7 0 0 -1 8 9 — 

(7 0 0 * 3 )-3 5 9 - 

(7 * 1 0 0 )+ 1 0 0 0 ^ -7 1  =

(81  - 20) I 2 0 0 -3 9 =

М ига  ш а б у ы л

А б ы л а й  т у р а л ы   не б іл д ік

S

Тсст:

1.  Абылай  қай   ж ы лы   үш  жүздің ханы  больш 

сайланды?

а)  1 7 9 8 ж .  ө )1 7 7 9   ж .  б ) 1 7 7 1 ж .

2.  А бы лай  қырғы.чдарға  қай  ж ы лы   ж орық 

ж асады ?

a ) 1795  ж .  ө)  1765 ж .  б)  1770 ж .

3.  1756  ж .  қ а й   ел мен  д и п л о м а ти я л ы к  

қ а р ы м -қ а т ь ш а с  о р н атты ?

а)  Қ ы т а й м е н ;  ә)  Қ ы р гы зб е н ; б)  Р есей м ен .

4.  А бы лай  х ан  ж ерлен ген   кесене?

а)  А йш а  бибі;  э)  А рыстан  баб;  б)  Қ ож а  Ахмет 

Иассауи.

5.  А б ы лай  х а н н ы ң  үстан ған   с а я с а т ы ?

а)  Б ір   о р т а л ы қ т а н   б асқ ар ы л аты и   тоуелсіз 

м ем ел ек ет қ ү р у ға;

ө) Дербес м ем ел екет қ үруға;

б)  Ресейм ен о д ақ болута;

Қоры ту.

Үйге  тап сы р м а: 

А б ы л а й   х аи   тү сы н д агы  

қазаіс,  х а н д ы ғ ы .  Л б ы л а й   хан  т у р а л ы   и н тер- 

н еттен   м ә л ім е т   а л у .  Ә .В о к ей х ан о к   “ Қ ы р ғы з- 

д а р ”ең б егін ен   ү зін д і о қ у .

Б а ға л а у : 

б елсен д і о қ у ш ы л а р д ы  б а ғал а у .

А ктөбс  о б л ы сы , 

І І І а л к а р  к а і а с ы .

5G

Қәзақ  тарихы

Л:' 3 (102).  мамыр-маусьім,  2010

САҚТАРДЫҢ  МӘДЕНИЕТІ

( 6 - С ЫН  Ы П   )

Кибаш  КЛПАРОВА,

X s P 5   м е к т е п -г и ч н а ч и я н ы ң   гар и л   п ән і  м угалім і

С а б а қ т ы ң  м а қс а ты : 

Ә р түрлі е л д е р  м ен халық- 

тар д ы ң   ө з а р а   м әд ен и   б а й л а н ы с ы   нәти ж есінде 

қ алы п тасқан   с а қ   м әд ен и   м у р ал ар ы н ы ң   өзіндік 

орньін  оқу ш ы л ар д ы ң   ж ете  түсін улеріне  ж агдай 

ж асау  С ақтар д ы ң   казақ  халқы н ы ң   а т а т е п   болған 

т а й п а л а р   екендігін  ай тә  оты ры п.  оқуш ы ларды  

ұ лтж анды лы ққа  баулу.  Топта  ж үм ы с  істеу  д ағд ы - 

л ар ы н   жетілдіру.

Типі: 

А р а л а с  саб ақ.

Ә д ісі: 

И л л ю стр ац и я л ы қ   түсіндіру.  репродук- 

тивті  зер т т еу   әдісі.

К ө р н е к іл ігі: 

«Қ азакстаң ц ы   м ек ен д еген   ежелгі 

т а й п а л а р »   картасы .  «Еж елгі  Қ азақстан»  энцикло- 

педи ясы .  эл ек тр о н д ы  оқулы қтар  « Б е р е л   қорганы», 

« С к и ф -сақтар д ы ң  а л т ы н д а р  то п там асы »

П ә н а р а л ы қ   б а й л а н ы с : 

Қ азақтілі,  эдебиет.

I  Қ ы з ы ғу ш ы л ы ғы н   ояту.

It  Үй  га п с ы р м а с ы н   тексер у.

1. 

« С а қ т а р д ы н  

қ о ға м д ы қ  

кү р ы л ы с ы »  

тақы ры б ы н ы и 

м азм уны н 

сурау. 

И нтерактивті 

т ақ т а д ан   м ы на  т а п с ы р м а л а р д ы   оры ндау:

2.  « Б е с ш а т ы р »  

сөзж үм бағы н  шешу.

М ына сөзж ум бакгы  д у р ы с  ш е ш к ен д е  ортад ағы  

б аған н ан   сақ  ескерткіш терінің бірінің  аты   ш ы ғады

г

Б

А

1 

1

1  Сақтар  туралы  жазган  грек  тарихшыпарының

бірі.

2  Алмәты  маныиан табылган сақ қорганы

3  Гректердің сақтарйы  басқаша  атауы.

4  Сақ бипеуилсінін титулы

5 

Ескендір  қай  өзенді  мәкендейтін  сақгпарды 

багындырмақ болды

?

6 

Есік қорғанынан табыпған құнды ыдыс.

7 

Сақтардың ержурек бақташысы.

8.  Сақтардың әйел патшасы

3.  «Көп  н ү к т е н ің   о р н ы н а   т и іс т і  с ө зд е р д і 

қ о й ы ң ы з »  

т а п с ы р м а с ы н   оры ндау.

С ақ  т а й п а л а р ы   ...  болы п 

3  топқа  бәлін еді 

С ак^ар  ту р ал ы   алғаш қы   м әлім етті  ..  ғал ы м ы   .. 

қ ал д ы р д ы   С ақ тар   ш ар у аш ы л ы ғы н д а  ...  мен 

өсіруге  ер е к ш е   көңіл  б өл ді  С ақ т ар д ы ң   қоғамдык 

қуры лы сы   ...  д е п   а т а л а д ы .  С еЬ ебі  п атш ап ар

к ө с е м д е р   ...  а р г с ы н а н   шықты  Б.з  б  VI  ға с ы р д з 

м әссагеттер д і  ...  есім ді  ә й е л   п атш а  басқар ған  

I 

Д ари й  ти гр ах ау д а  сақ тар ға  ..  ж ы лы   соғы с  аш ад ы  

С ақ тар  

п арсы  

әскерінің 

қу р ам ы н да 

..қарсы 

соғы сты . 

С а қ т а р д а  

м ем лекеттік 

м ә с е л е л е р  

қ ар ал д ы .

4. 

Қ о с ы м ш а   с у р а қ т а р   а р кы л ы   үй  т а п с ы р ­

м асы н   б е кіту :

1.  С а қ қ о ға м ы   қ а н д а й   т о п т а р ға   б ө л ін д і

2.  « Ә с ке р и   д е м о кр а т и я »   о е г е н   не?

3.  С а қ т а р с ы ң   сы р т қы   ж аул арга  қа р сы   Güda- 

ғы д а й   т о й т а р ы с   б еріп,  өз  т ә у е л с ізд ігін   w p t a n  

қ а л у ы н ы ң   с е б е п т е р і  н е д е   с е п   о й л а й с ы ң ?

С а б а к к а  

м а қс а т 

қою : 

С ақ тар д ы ң   ж еріне 

б ас қ а   х ал ы к гар д ы ң   ш абуы лы   о л ар д ы ң   қажырлы 

азатты қ  к урес'н е  с е б е п   болғанды ғы н  а й т а   келіп, 

ерж ү р ек   сақ   т а й п а л а р ы н ы ң   м әд ен и еті  д е   ж оғары 

д ам ы ған ы н   бүгінгі  с а б а қ т а   оқып  үйренетіндіктері 

ту р ал ы   х аб ар л ау

III  М а ғы н а н ы   та н у

а)  О қуш ы л а р га   т а қ ы р ы п т ы   хабарлап.  дәп- 

т е р л е р ін е   ж ә з д ы р у

ө)  О қ у ш ы л а р д ы   т ө р т   т о п қа   б ө л іп   о қуп ы қ- 

m a fb i  м ә т ін д е р м е н   ж у м ы с  ж ү р г із у

1-ші

  « Г е р о д о т»  

тобы  

Дін  ж ән е  өнер.

2-ші 

«Т о м и р и с »  

гобы  

Зергерлік  өн ер  

ар х ео л о ги ял ы қ  ескерткіш тер

3-ші

  « Ш ы р а қ »  

тобы  

Б е р е п   қорымы

4-ші 

« А л т ы н  

а д а м » т о б ы  

Алтын  а д а м

б)  Топт а  т а л қы л а у

в) Э л е кт р о н д ы  о қу л ы қ п е н  ж у м ы с

  И нтерактив- 

ті  тақ та  ар к ы л ь г  « Б е р е л »   « С ақ а л т ы н д ар ы »   элек- 

трон д ы   оқулы қтары м ен  ж ум ы с  жүрпзу.

г)  Э р   т о п т а н   б ір   о қу ш ы н ы   т ы ң д а у   т о л ы қ- 

т ы р у л а р   жасау.

V I  О й -т о л ға н ы с .

« С а қ  

м ә д е н и е т і 

ә л е м д ік  

м ә д е н и е ттің  

а ж ы р а м а с   б ө л ігі»  

тақ ы р ы б ы н д а  э с с е   жазу.

Э р  топ тан   1-2  оқуш ы ға  э с с е л е р ін   оқыту

жүктеу/скачать 3,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: