Қазақстан тарихы кафедрасы

71 
арзан жҧмыс кҥші ретінде «реквизицияланған бҧратаналармен» 
ауыстырды. Тҥркістан мен Дала ҿлкесінен 500 мыңнан астам жігіт алу 
кҿзделді. 
1916 жылғы ҧлт-азаттық кӛтерілістің аса ірі орталығы Жетісу
болды. Кҿтеріліске шыққан халықтың қалауымен кҿтерілісшілерді 
болыс Бекболат Ҽшекеев, Тоқаш Бокин (Верный уезі), Жҽмеңке 
Мҽмбетов, Ҧзақ Саурықов (Қарқара), Ақкҿз Қосақов (Мерке 
ауданындағы Қҧрақты басу ҥшін патша ҥкіметі қҧрамында 14 батальон, 
33 жҥздік, 42 зеңбірек жҽне 97 пулемет командасы бар тҧтас жазалау 
экспедициясын жабдықтады. Патша ҿкіметінің қатал жазалау шаралары
салдарынан Жетісуда ондаған қазақ жҽне қырғыз ауылдары жойылды, 
300 мың қазақтар мен қырғыздар немесе Жетісудің жергілікті 
тҧрғындарының тҿрттен бір бҿлігі Қытайға қашуға мҽжбҥр болды. 
Торғай облысы 1916 жылғы кӛтерілістің ірі орталық- 
тарының бірі 
болды. Мҧнда қазақ шаруаларының кҥресі мейлінше 
табанды болып, ҧзаққа созылды. Кҿтеріліске шыққан халық ҧлт-азаттық 
қозғалысының басшысы Кенесары Қасымовтың жақын серіктерінің бірі, 
атақты Иман батырдың немересі Амангелдіні - еңбекшілер мҥддесін 
қорғауда сыннан ҿткен ҽрі батыр, ҽрі шешенді ҿздерінің сардабегі - 
қолбасшысы етіп тағайындады. А.Иманов Торғай, Қостанай, Ырғыз, 
Ақтҿбе уездерінің, ішінара Сырдария, Ақмола жҽне Семей 
облыстарының кҿтеріліске шыққан қазақтарының басын біріктірді. 
Халық қозғалысы барысында ҿкімет қҧрылымы, қарулы кҥштер, 
басқару аппараты қҧрылып, ҧлт-азаттық революцияға ҧласты. 
Ауқымдылығы мен қатысушыларды қамтуы жҽне зардаптары жағынан 
алғанда ол империя қҧрамындағы отаршылдық қҧлдықтың бҥкіл кезеңі 
ішіндегі азаттық кҥресінің шырқау шыңы болды. 1916 жылғы кҿтеріліс 
тарихын қазақ кеңестік ҽдебиетінің классиктері Ж. Аймауытов 
(«Қартқожа»), М. Ҽуезов («Қилы заман»), С.Сейфуллин («Тар жол, 
тайғақ кешу»), С. Мҧқанов («Ботагҿз») ҿз шығармаларында мейлінше 
толық ашып кҿрсетті. 

жүктеу/скачать 1,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: