Кигізейін жібек пен холла (құлла) тонды!
Тұра келді орнынан қатын ұшып:
— Арманым жоқ, өлсем, — деп, — сені құшып!
"Өлі менен ұйқы тең" — деген сөз бар,
Бір бас қалды сылқ етіп, жерге түсіп.
Хан баласы қатынды алып кетті,
Алақанға аялап салып кетті.
Көр басына қалғанды сөз қылайық,
Оянатын батырдың уақыты жетті.
Көзін ашса, қасында қатыны жоқ,
Бір аһ ұрып, жүрекке қадалды оқ!
Не қыларын біле алмай алас ұрды,
Күйіп кете жаздады от, жалын, шоқ.
Не қыларын білмеді, есі кетті,
Үйден-үйді кыдырып, елді тінтті.
Email:
1001ertek@gmail.com
and WWW:
http://www.elarna.com/ertegi_kk.php
598 bet
"Хан баласы бір сұлу қатын апты!" –
Деген сөзді есітіп, соған жетті.
Барғаннан соң айналып тұра қалды:
— Қатынымды берші! — деп, айғай салды.
Хан баласы жіберді:
—Біліп кел! — деп,
— Бұл кім өзі, мезгілсіз тынышымды алды?!
Барған кісі жолығып, қайтып келді,
Естігенін, білгенін айтып келді.
Қатын айтты:
—Әнеугі ұры шығар,
Қалмай жүрген соңымнан менің енді!
Хан баласы жүгіріп, қарсы шықты:
— Не былшылдап тұрсың?! — деп, ұрып жықты.
"Көпке топырақ шаша ма?" жалғыз кісі,
Қайратты болғанменен, қанша мықты?!
Қызметкер жүгірді анталасып:
— Қарашы, — деп, — тұрғанын тайталасып!
Тұс-тұсынан жабылып, сабаса да,
Сонда-дағы қоймады жанталасып.
— Қатынымды берші — дейді, — ханның ұлы?!
Құшақтатып қоймаймын саған оны!
— Мә, қатын! — деп, аузына қалар қойып,
— Не былшылдап тұрсың?! — деп, күң мен құлы.
Аузы қанап, тістері сынып жатыр,
Жығылса да ішінен тынып жатыр.
Email:
1001ertek@gmail.com
and WWW:
http://www.elarna.com/ertegi_kk.php
599 bet
"Обал болды-ау байғұсқа!" — дейтін жан жоқ,
Бір кісіге білгенін қылып жатыр.
Даурығымен бұлардың жұрт жиылды,
Көзі аққырдың көзінен жас тыйылды.
Өлгеніне мұнша аза тұтамын деп,
Өлімнен де бір күшті көр қиынды!
Өз басына адамның өз тілі жау,
"Жасқаншақтың — деген бар, — екі көзі сау".
Баласымен бір ханның талас болып,
Бір қатынға мұнша үлкен зорайды дау.
Желкілдеп жүгіре басып, қатын келді:
— Бұ кім? — деп, — шулықтырған осынша ел,
— Әлі күнге өлтірмей тұрсыңдар ма,
Былшылдатып сөйлетіп бұл итті енді!
Қатыннан тұрған жандар кеп сұрады,
Жиылған көп халайық көп сұрады:
— Бұл сенің бұрын көрген танысың ба,
Құдайлық, шыныңды айтшы! — деп сұрады.
Қатын айтты:
— Дәмі жоқ жаласының,
Келеріне, ұмтылмай, шамасының.
Бала жастан қолында ойнап өскен —
Мен гүлімін патшаның баласының.
Езу тартып өмірімде күлген емен,
Бай деген қандай болар, білген емен!
Email:
1001ertek@gmail.com
and WWW:
http://www.elarna.com/ertegi_kk.php
600 bet
Мұндай түрсіз, жұғымсыз жексұрынды
Өңім түгіл, түсімде көрген емен!
Ысқақ айтты:
— Сен менің қатынымсың,
Қыздай айттырып алған қосағыңмын.
Әкемнің ағасының қызы емес пе ең,
Өлігіңді күзеттім бірнеше күн.
Қатын айтты:
— Мен сені танымаймын,
Шошқа жолдас болған ба көктегі аймен?!
Орны жоқ өтірікке кім нанады,
Кім отырар бір сағат сендей баймен?!
Баласы айтты патшаның:
— Сөзіңді қой,
Қоймасаң, мұнан да артық көресің той!
Біздердің арамызға жел салам деп,
Бір тапқан амал ойлап, қулығың ғой!
Жаққа-жаққа ұрады:
— Патшағар! — деп, Құлдарына бұйырды:
— Тарт, шығар! — деп
— Дау-жанжалын бұлардың басып кел! — деп,
Бір қазыға бұйырды патша:
— Бар! — деп.
Бұйрығымен патшаның қызы келді,
Жүгініске түседі бұлар енді.
"Өліп қайта тірілді!" — деген сөзден
Email:
1001ertek@gmail.com
and WWW:
http://www.elarna.com/ertegi_kk.php
601 bet
Естіген көп халайық жалған керді.
Ысқақ айтты:
— Бұл қатын — менікі анық,
Бұл сөзімді, Оллаһи, деме танық.
Өліп қалған жерінен душар болып,
Хазірет Ғайса тірілтіп берген алып.
Қазы айтты:
— Айтқан сенің сөзің жалған,
Дау екен бір өтірік жала салған.
Ол заман мен бұл заман — бар ма, сірә,
Өлген жанды тірілтіп, қайтып алған?!
Қатын сонда қуанды:
— Құлдық, бас! — деп,
Орынсызға соқтыққан не еткен мас?! — деп.
— Мұнан былай өтірік дау болмасын, —
Бұйрық қылды:
— Бұл итті дарға (дараға) ас! — деп.
Жендеттер іліп алып жөнеледі,
Түзетіп дар ағашын бөгеледі.
Мойнына арқан тастай берген шақта,
Хазіреті Ғайса пайғамбар кез келеді.
— Тақсыр, маған жете гөр, өлдім! — дейді,
— Өзім іздеп өлімді келдім! — дейді.
— Өзіңіз тірілтіп берген қатынымнан
Қызық дәурен, көп істі көрдім! — дейді.
Email:
1001ertek@gmail.com
and WWW:
http://www.elarna.com/ertegi_kk.php
602 bet
— Бір патшаның баласы тартып алып,
Айдалада шоңқиып, "дат!" — деп қалып.
"Сені қашан көрдім" — деп, бет бақтырмай,
Бұрынғы жолдастықтан кетті танып.
Құтылмастай пәлеге басым қалған,
Сізден бір қолқам еді тілеп алған.
Сіз тірілткен емес пе анау қатын?
Жұрттың бәрі менікін қылды жалған!
— Бұл сөзің рас, — дейді — байғұс бала-ай,
Қиналған қатын үшін есіл жан-ай!
Мен тірілтіп, әнеугүні кетпеп пе едім,
Ей, қатын, бұл сөз шын ба, мұның қалай?
Қатын айтты:
— Мұнікі өтірік, жалған,
Өтірікті өңдеп айтса, әркім нанған.
Мен қызымын патшаның асыранды,
Жұмыртқамнан уыздай шайқап алған.
Шыныңмен сіз де соған нанасыз ба?
Сөзге нанып орынсыз, баласыз ба?!
Бір қатынды рас шығар тірілткенің,
Ұрғашыға назар, көз саласыз ба?
Байқаған жоқ шығарсыз анық қарап,
Ұрлап алып кеткен шығар бәдау араб?!
Өтірікші жәдігөй бұған еріп,
Көп ішінде қылмаңыз мені харап!
Мен қайдан тірілемін, өлгенім жоқ,
Email:
1001ertek@gmail.com
and WWW:
http://www.elarna.com/ertegi_kk.php
603 bet
Өлімді ойлап, көңілімді бөлгенім жоқ.
Жаза басып жүрмеңіз, жазым соғып,
Жүзіңізді еш бұрып көргенім жоқ.
Баласы айтты патшаның:
— Бұл менікі,
Адал сауда, халал мал, теңгенікі.
Жазым сөз пайғамбарға жараса ма,
Уақа емес қанша айтса да өңгенікі!
Ғайса айтты:
— Қатын, сөзге қойшы құлақ,
Қатын деген: "шашы ұзын, ақыл шолақ".
Аузыңнан шыққан сөзді сөйле абайлап,
Өзіңді оңды, өңгені қылмай олақ.
Сөз болар онан-мұнан айтсам құрап,
Қамыс па ең иілетұғын қолмен бұрап?
Өлген қатын емес пе ең әлдеқашан,
Тірілтпеп пе ем Құдайдан өзім сұрап?!
Қатын айтты:
— Жоқ, тақсыр, мен емес ол,
Көрген әйел емеспін мен бұрын жол,—
Бұл сөзіне қатынның шыдай алмай,
Дұғаға Хақ пайғамбар көтерді қол:
— Бізді көрді бұл қатын оңай! — дейді,
— Керек емес, болмаса былай! — дейді.
— Сөзім жұртқа шын болсын, жалған болмай,
Email:
1001ertek@gmail.com
and WWW:
http://www.elarna.com/ertegi_kk.php
604 bet
Бергеніңді өзің ал, Құдай! — дейді.
Қатын сонда сылқ етіп жерге түсті,
Көрген жұрттың бәрінің зәресі ұшты.
Бір мегежін болды да, өліп қалды,
Көзге солай көрсетті Құдірет күшті.
Мегежін болып қалыпты қатын өліп,
Қатын үшін жүрмеңдер көңіл бөліп.
Жұрт жығылды Пайғамбар аяғына,
Қойдай шулап, қозыдай маңырап келіп.
Патша болды жығылған жұрттың — басы,
Бұлақ болып, көл-дария көздің жасы:
— Кеше гөр, — деп-ай, тақсыр, — білместігім!
Өгіздей өкіріпті хан баласы!
Ғайса айтты:
— Жұрт, құлақты салыңыздар,
Көзбен көрдің, көңілмен наныңыздар!
Тамаша, Тәңірім қылған әрбір істе,
Мұнан ғибрат баршаңыз алыңыздар!
"Болам, — деп ойлайды ғой әркім, — оңды".
Оңды болар, оңдаса Тәңірім жолды.
Кәпір өліп, мұсылман боп тірілген, —
Көрдіңдер тамаша етіп қара құлды.
Мұсылман еді қатын, көзің көрді,
Бір басты қайта келіп қара жерді.
Бір өліп, бір тіріліп, әуре болып,
Мінеки, ақырында кәпір өлді!
Email:
1001ertek@gmail.com
and WWW:
http://www.elarna.com/ertegi_kk.php
605 bet
Жемтікке алданғаннан болдың қарға,
Қатын десең, құрулы бардың дарға!
Мұнан артық сөз ғибрат қандай болсын,
Баста миы, маңдайда көзі барға.
Қатынды аса жақсы Ысқақ сүйді,
Күйгенде, бұл жалғанда сонан күйді.
Өзі мен қатынына түк пайда жоқ,
Шарапат, жақсылығы құлға тиді.
Мұндай сөз таба алмассың, берсең де ақшаң,
Алтын сырға құлаққа алып тақсаң!
Бір қатынды баққанша, жүз итті бақ,
Жаныңа қылдың залал, қатын бақсаң!
Өз ойыңды ойлайсың: "Бұл — менікі,
Өзімдікі, емес — деп, — өңгенікі".
Сенен гөрі қарулы жан жолықса,
"Емеспін, — деп кетеді, — мен сенікі!"
Бұл сөз шын: "Жоқ, — деп ойла, — мұның қалты"
Аты қатын болған соң, бір ғой салты.
Ынсапты, тоқтауы бар әйел болса,
Еркекке тиянақты алтын саты.
Баяғы байғұс Ысқақ қайтып кетті,
Босатып оны дардан азат етті.
Енді қатын алмасқа тәубе қылып,
Қаңғырып, жылап жүріп, шөлдерді өтті.
Кітаптан мұның бәрін көзім көрді,
Email:
1001ertek@gmail.com
and WWW:
http://www.elarna.com/ertegi_kk.php
606 bet
Білген жоқпын мұнымды, өлер жерді.
Ақ күмістей айырып алыңыздар:
Жүз "он"-мен, он "тоғыз"-бен — оннан бірді.
346 - Бөлім: ӘДҺАМ ДИУАНА ЖӘНЕ ИБРАҺИМ
http:www.elarna.comoku_kk.php?tur=11&id=2043
ӘДҺАМ ДИУАНА ЖӘНЕ ИБРАҺИМ
Жаратқан жан біткенді жаббар халық,
Күнелткен аяқ-қолсыз суда балық.
Бұрынғы замандарда бір ғаділ хан,
Балыхта қылған екен патшалық.
Бітсе де қанша дәулет көз тоймаған,
Өтерін бұл жалғаннан кім ойлаған?!
Патшаның ғаділ болған заманында,
Қасқыр мен қой, жылан мен бала ойнаған.
Дариядан көктей өткен көпір салып,
Күншығыс, күнбатысқа даңқы барып.
Самарканд, Бұқар, Ташкент - бәрін билеп,
Қытай мен Үндістаннан алым алып.
Дастан боп жұрт аузында қалған сөзі,
Айтуға тұрарлық боп мұның өзі.
Жалғанда арманы боп бір ұл перзент,
Болыпты бір бойжеткен жалғыз қызы.
Ұялған күннің көзі көрсе көркін,
Тұрады кімге дүние емін-еркін?!
Перілер сұқтанысып қарайды еркін,
Басына киіп шықса кәмшат бөркін.
Сипаты десең болар хорлығайын,
Ажары арта берген күн-күн сайын.
Бетіне алақандай сыйғызыпты,
Құдайым шеберлікпен күн мен айын.
Мұндай жан көрмеген көз мұнан бұрын,
Нәркес көз, ғұнша ерін мен пісте мұрын,
Жарық қып қараңғы үйде шам жақпаған,
Жүзіне Рахымахман төккен нұрын.
Жастықта біз білмедік нәпсі тыя,
Кез келіп бір биік шың қызыл қия.
Сол қыздың ажар-көркін түгендеуге,
Шақ келмес қалам, қағаз, қара сия.
Ойласаң, жалған кімге опа етті?
Айтуға екі ауыз сөз келді, кетті.
Мың ұлға балап жүрген жалғыз қызға,
Бір күні бітіп тағдыр, қаза жетті.
Қисайып құлап кетті қыңыр заман,
Нәрсе жоқ бір қисайса мұнан жаман.
Басы жұмыр пендеде жан көрдің бе
Email:
1001ertek@gmail.com
and WWW:
http://www.elarna.com/ertegi_kk.php
607 bet
Өлімнен әуел ақыр қалған аман?!
Әркім-ақ бұл жалғаннан дәурен сүрді,
Біреуге - ерте, біреуге кеш кеп жүрді.
Хан болсын, қара болсын - бәрі бір бас,
Өлген соң жататұғын жайын көрді.
Қатындар жанталасып қызды жуды,
Аударып оң мен солды, құйды суды.
Үш қабат ең болғаны орап бөзге,
Тұмшалап бас-аяғын күрмен буды.
Таласып қожа, молда сықат (расход) алды,
Бір өлімтік дене боп босқа қалды.
Сүйрегендей шығарып еріксіз үйден: —
Салатын жаназа! — деп айғай салды.
Көтерді жаназасын оқып жерден,
Бұрынғы салтанатты кетті төрден.
Апарып терең қазып көміп тастап,
Көп адам қоя барған қайтты көрден.
Неше гауһар қалмады жерде жатып,
Ыстық шілде жаз күнде мұз боп қатып.
Бір диуана бар екен оған ғашық,
Маңайына келе алмай жүрген батып.
Жұлдызы он боп, сәтті күн туған екен,
Екі бетін көз жасы жуған екен.
Диуананың ғашығын біліп патша,
Бұл шаһарға жолатпай қуған екен.
Ықтиярсыз диуана кеткен екен,
Патша қаһар байғұсқа еткен екен.
Хан қызына ғашық боп, қолы жетпей,
Бұл ортада жеті жыл өткен екен.
Қыздың өлген хабары бұған жетті,
Отыра алмай орнынан ұшып кетті.
"Өлген қыздың моласын қори ма?!" —деп,
Шаһар жаққа түзейді енді бетті.
Аузынан - жалын түтін дау-дау жанып,
"Ия, һу!" — деп,анда-санда тыныс алып.
Жаңа өліктің моласы ескіре ме?!
Сұрамастан ешкімнен білді танып.
Моласының басына келіп тұрды,
Тіршілікте қыз қашан мойнын бұрды?!
Пенде қайдан біледі көрсетпесе,
Шеберлікпен құдайдан болған сырды?!
Жаймашуақ жаз болар, қақырап қауыс,
"Ырыс - жұғыс, - дегендей, - ғақыл ауыс".
Көр күзеткен кісідей тұрғанында,
"Мені ал, мені ал,!- деген келді қыздан дауыс.
Қыз дауысын естумен есі кетті,
Диуана боп жүргенмен несі кетті?!
"Шын дауыс па, өтірік бір нәрсе ме?!"-
Біраз тыңдап дауысты тамаша етті.
Болжайтұғын ғайыпты жіті көз жоқ,
Басқанменен қара жерде қалған із жоқ.
Email:
1001ertek@gmail.com
and WWW:
http://www.elarna.com/ertegi_kk.php
608 bet
Бой тоқтатып құлағын салып тосса,
"Мені ал, мені ал!"- дегеннен басқа сөз жоқ.
— Мен диуана ел кезген Әдһам атлы,
Кісі елерлік кісі емес,текті,затлы,
Бұл айғайың қай айғай, жөніңді айтшы,
Не қылмысты пенде едің,қай сипатты?!
— Пенде ісін мойныма артқаным жоқ,
Көр ғазабын өлгенмен тартқаным жоқ.
[Зор]лық пенен нумилық қиын-қыстау
Қысым көріп біреуден жатқаным жоқ!
Өтірік өлмей, шын өліп көрге түстім,
Алтын тақтан айрылып, жерге түстім.
Ұйысқан қан денемнен тарқаған соң,
Мен осындай тіріліп күйге түстім.
Тірілгелі білмеймін көп күн өтті,
Айғайлаумен бар әлім құрып бітті.
Кім де болсаң, моламды ашшы жылдам!
Өліп кетсем, мойныңда құным кетті! —
Мұны естумен Әдһамда ес қалмады,
Бары-жоғын дүниенің ойға алмады.
Екі қолдап топырақты шашып жатыр,
Кетпен, күрек, бір сайман қолға алмады.
Сорғалатты маңдайдан ащы терді,
Тас-топырақты лақтырып тастай берді.
Бір сағатта дал-дал қып аршып алды,
Кісі бойы қазылған терең көрді.
Құдіретіне құданың қайран қалып,
"Ия! һу!" — деп, анда-санда демін алып.
Лақат қылып қалаған кірпішлерін,
Бір-бірлеп тауысыпты бәрін алып.
Арылтқан соң моланың топырақ-тасын,
Қыз сілкініп көтеріп алды басын.
Бұрын еркек көрмеген ибалы жас,
Дәрмен жоқ, қымтаған боп жатыр шашын.
— Кетіп қапты әл-қуат бәрі! — дейді,
— Он бес жаста болыппын кәрі! — дейді.
— Ата-анама көйлекшең көрінбеуші ем,
Алысырақ тұр, Жәкежан, әрі! — дейді.
Әдһам кейін шегінді бір-бір басып,
Тап-таза қып моланы аршып-ашып.
Екі-үш қабат ұмтылып тұра алмады,
Не қыларын біле алмай, қатты сасып.
Келтірмеді тұруға қыздың ебін,
Ашаршылық әкеткен күштің көбін.
Бұлқынғанмен босатып жібермеді,
Ширатылып оралып қалған кебін.
— Жақсы адам, келші жақын бері! — дейді,
— Болғаным құрсын бүйтіп тірі! — дейді.
— Тұрғызшы қолтығымнан сүйеп мені,
Құдайдың бұл бір тосқан жері! — дейді.
Әдһам келіп тұрғызды сүйеп қызды,
Email:
1001ertek@gmail.com
and WWW:
http://www.elarna.com/ertegi_kk.php
609 bet
Жаға-жеңсіз оралған қымбат бөз-ді.
— Жұрт көзіне түсірмей жылдамырақ,
Апар, — дейді — үйіңе енді бізді!
Басын буған, бес қамыс баспанасы,
Соған зорға жетерлік қыз шамасы.
Көркем деген мұндайды ойда бар ма?!
Тәңірім басқа салған соң, жоқ шарасы!
— Базарға, кел кешікпей барып! — дейді,
— Ине, жіп пен бір оймақ алып, — дейді.
— Кебінімді өзіме көйлек қылып,
— Басқа жаулық, қояйын салып! — дейді.
Базарға құр алақан барып келді,
Ине-жіп пен оймақты алып келді,
Жоқтық шіркін арқансыз қолын байлап,
Жүрегі қуанғаннан жанып келді.
Көйлек киіп, басына салды күндік:
— Қылғанына құдайдың бізлер көндік,
Бір молданы алып кел халалдыққа,
Саған тиген диуанам бұл бір теңдік!
Бір бейшара молданы алып келді,
Келген молда құтбасын оқып берді.
Ойда жоқтан қиюын келтірген соң,
Шеберлігін құдіреттің танып білді.
Оқыған соң құтбасын, молда кетті,
Бір-бірінің мұратын хасыл етті.
Игіліктің жоқ екен ерте-кеші,
Күдер үзген нәрсеге қалай жетті?!
Жігітлер, бұл айтқаным кітап сөзі,
Еркі бар әр не қылса тәңірім өзі.
Қылған соң Құдірет өзі не талас бар,
Кедейге болса қатын ханның қызы?!
Көрсетіп шеберлігін Хақтағала,
Бере салды жылына жетпей және (жаңа).
Оң жұлдыз, ізгі сағат, сәтті күнде,
Жарқ етіп туды күндей бір ұл бала.
Баланың Ибраһим деп қойды атын,
Жаратқан тәңірім өзі нұрдан затын.
Әркімнің маңдайына біте бермес,
Көтеріп мұндай ұлды тапқан қатын.
Аз жылда жеті жасқа бала жетті,
Таң қалып шаһар халқы есі кетті.
Молдаға оқытуға мұны беріп,
Көрген жан сол баланы тамаша етті.
Балалар жұма күні азат болды,
Ойнаған көп балаға көше толды.
Таң қалып шаһар халқы қарайды екен:
"Тапты,—деп,—қандай қатын мұндай ұлды?!"
Ішпей-жемей тояды көрген жүзін,
Көзге алып сүрме қылып басқан ізін.
Бір қатын бұл балаға қарсы ұшырады,
Емізген бала күнде ханның қызын.
Email:
1001ertek@gmail.com
and WWW:
http://www.elarna.com/ertegi_kk.php
610 bet
Моншаға барып кайтып келе жатып,
Баланы көрді тұрған таңдай атып,
Жаңа туған айдай боп жарқ еткен соң,
Қатын сорлы сілейіп қалды қатып.
Көзіндей құралайдың көзі жайнап,
Бала жүр көп баламен асық ойнап.
Бойы балқып, бұл қатынның есі кетіп,
Сүт саулап емшегінен ақты қайнап.
Баладан тұрды қатын көзін алмай,
Көрген соң не ғып тұрсын іші жанбай?!
Өзі қолдан өсірген хан қызына,
Ұқсапты түп-түгел боп аумай-талмай.
Құшақтап сүйді қатын қысып-қысып,
Балаға пәруана боп мейірі түсіп.
От болып өртенуге жақындайды,
Жүрегі қуанғаннан алып-ұшып.
Үйіне қатын сорлы ертіп барды,
Өрік-мейіз, қант пенен берді нанды. —
Күнде-күнде келіп жүр, қарағым! — деп, Достарыңызбен бөлісу: |