Қазіргі заманғы білім беру: даму тенденциялары және жоғары мектеп мәселесі
Әлеуметтік институттар және олардың рөлі
жүктеу/скачать 1,25 Mb.
|
| 41.Әлеуметтік институттар және олардың рөлі.
Әлеуметтік институт әлеуметтанулық түсіндіруде адамдардың бірлескен іс-әрекетін ұйымдастырудың тарихи қалыптасқан, тұрақты формалары ретінде қарастырылады; тар мағынада-бұл қоғамның, әлеуметтік топтардың және жеке тұлғаның негізгі қажеттіліктерін қанағаттандыруға арналған әлеуметтік байланыстар мен нормалардың ұйымдасқан жүйесі. Әлеуметтік институттар (insitutum — мекеме) — құндылық-нормативтік кешендер (құндылықтар, ережелер, нормалар, көзқарастар, үлгілер, белгілі бір жағдайларда мінез-құлық стандарттары), сондай-ақ оларды қоғам өмірінде жүзеге асыруды және бекітуді қамтамасыз ететін органдар мен ұйымдар. Қоғамның барлық элементтері бір-бірімен әлеуметтік қатынастармен-материалдық (экономикалық) және рухани (саяси, құқықтық, мәдени) қызмет процесінде халықаралық топтар мен олардың ішінде пайда болатын қатынастармен байланысты. Қоғамның даму процесінде кейбір байланыстар өліп кетуі мүмкін, кейбіреулері пайда болуы мүмкін. Қоғам үшін өз пайдасын дәлелдеген байланыстар ретке келтіріліп, әмбебап үлгілерге айналады және кейіннен ұрпақтан-ұрпаққа қайталанады. Қоғам үшін пайдалы байланыстар неғұрлым тұрақты болса, қоғамның өзі де орнықты болады. Әлеуметтік институттар (лат. institutum-құрылғы) - қоғамдық өмірді ұйымдастырудың және реттеудің тұрақты формаларын білдіретін қоғам элементтері. Мемлекет, білім беру, отбасы және т.б. сияқты қоғам институттары әлеуметтік қатынастарды реттейді, адамдардың қызметі мен олардың қоғамдағы мінез-құлқын реттейді. Әлеуметтік институттардың негізгі мақсаты-қоғамның дамуы барысында тұрақтылыққа қол жеткізу. Осы мақсатқа сәйкес институттардың функциялары бөлінеді: · қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыру · әлеуметтік процестерді реттеу (әдетте бұл қажеттіліктер қанағаттандырылады). Әлеуметтік институттар қанағаттандыратын қажеттіліктер әртүрлі. Мысалы, қоғамның қауіпсіздік қажеттілігін қорғаныс институты, рухани қажеттіліктерді шіркеу, әлемді білу қажеттілігін ғылым қолдай алады. Әрбір институт бірнеше қажеттіліктерді қанағаттандыра алады (шіркеу діни, моральдық, мәдени қажеттіліктерді қанағаттандыра алады) және бірдей қажеттілікті әртүрлі институттар қанағаттандыра алады (рухани қажеттіліктер өнер, ғылым, Дін және т.б. қанағаттандыра алады). Қажеттіліктерді қанағаттандыру процесі (мысалы, тауарларды тұтыну) институционалды түрде реттелуі мүмкін. Мысалы, бірқатар тауарларды (қару-жарақ, алкоголь, темекі) сатып алуға заңды шектеулер бар. Қоғамның білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру процесі бастауыш, орта, жоғары білім беру институттарымен реттеледі. Әлеуметтік институттың құрылымы: топтардың, жеке тұлғалардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға арналған әлеуметтік топтар мен әлеуметтік ұйымдар; қажеттіліктерді қанағаттандыруды қамтамасыз ететін нормалар, әлеуметтік құндылықтар мен мінез-құлық үлгілерінің жиынтығы; Экономикалық қызмет саласындағы қатынастарды реттейтін символдар жүйесі (сауда маркасы, жалауша, бренд және т. б.); әлеуметтік институт қызметінің идеологиялық негіздемелері; институт қызметінде пайдаланылатын әлеуметтік ресурстар. жүктеу/скачать 1,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|