Бас редактор с. Ж. Пірәлиев абай атындағы ҚазҰпу ректоры, педагогика ғылымдарының докторы, профессор

78

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

ерек ше лі гі не баса назар аудара аламыз. 

Арнаулы мектептерде қазақ тілін немесе 

орыс тілін оқыту барысында «таным про це-

сін»  қолдана  отырып  білім  береміз. 

Таным 

процесінің  негізгі  түрінің  бірі  –  сөйлеу, 

адамдардың дыбысты тіл арқылы өзара қа-

рым – қатынас процесін «сөйлеу» деп атай-

мыз. Бұл қарым – қатынасты әр адам өзінше, 

тіл құралдары арқылы іске асырады. Ал тіл 

болса сол құралдардың (дыбыс, сөз, сөйлем)

осылардың  арасындағы  байланыс  жүйесі, 

яғ ни дыбыс қоры  және сөздік қоры сондай 

– ақ грамматикалық формалары болып табы-

ла ды. Тіл қоғамдық даму барасында, амал-

дар дың өзара сөйлесу, қарым – қатынас жа-

сау  процесінде  пайда  болған,  сөйтіп  адам 

дай ын  тілді  игерген.  Ойлау  мен  сөйлеу  бір 

–  бірі мен  өте  тығыз  байланысты  екендігі 

анық. Осы ерекшелікке назар аудара отырып, 

бала ны сөйлете отырып ми қыртыстарының 

қайта жаңғыруына немесе қалпына келіп да-

муы на  ықпал  етеміз. 

Мүмкіндігі  шектеулі 

балалармен жұмыс жасағанда мүмкіндігінше 

д

иф ферен циальды 

диагностика 

жасау 

барысында  балаларды  мақтап,  мадақтап 

отыру қажет. Ұстаздардың балаға бұлай ық-

пал  жасауы,  баланың  потенциальдық  мүм-

кін діктерінің артуына мүмкіндік береді.

Психикалық 

дамудың 

кешеулеуін 

тудыратын  себепке  байланысты  әр  түр-

лі  клиникалық  көріністері  болады.  Психи-

ка лық  дамудың  тоқталуы  негізінде  мидың 

зақым дануы,  естің,  назардың,  еңбек  қабі-

летінің,  мақсат-тылықтың  бұзылуы  жа тыр. 

Интеллектуальдық  кемістік  пен  мақсат-

ты лықтың  бұзылуы  аурудың  көрінісінде 

маңызды  орын  алады.  Мұндай  жағдайда  ас-

тениялық  көріністер  басым  болады.  Интел-

лектуальдық  өнім  тәуліктің  уақытына  және 

бас қа  себептерге  байланысты  біркелкі  бол-

майды.  Мысалы,  таңертең  есепті  шығару 

кешке  қарағанда  оңай  болады.  Кей  уақытта 

интеллектуальдық  кемістік  ауру  адамның 

жү ріс-тұрысы  жеңілденіп,  шыдамдылығы  

азаюы на  байланысты.  Басқа  жағдайлардағы 

ауру дың көрінісінде, керісінше ауру адам сыл-

быр, баяу болып, қозғалу қабілеті төмендейді.

Психикалық  дамуында  ауытқушылығы 

бар балалардың танымдық қабілеттерін тек-

се ру ге, ең алдымен олардың эмоциясына на-

зар аударған жөн. Бұл балалардың эмоциясы 

кө бі не се  өзгеріске  ұшырап  отырады.  Бұл 

балалардың  қалыпты  балалардан  ерек ше лі-

гін  айтар  болсақ,  яғни  олардың  әлеуметтік 

ор та ға  бейімделуімен, мінез – құлықтарымен 

жә не іс-әрекеттерімен ерекшеленеді.

«Психикалық  дамудың  кешеуілдеуі» 

деген  ұғым–балалардың  минимальдық  – 

ор га никалық  жетіспеушілігі,  сондай–ақ 

орталық  нерв  жүйелерінің  зақымдалуы  де-

ген  мағынаны  береді.  Психикалық  дамуы 

кешеуіл де ген  балалардың  эмоционалдық  – 

ерік  сфераларының  тұрақсыздығы,  со ның 

ішінде  ойлау  деңгейлерінің  әлсіздігі,  есте 

сақтаудың төмендігі, қабылдаудың тұтас ты-

ғы ның  болмауы,  зейіннің  шашыранқылығы 

сияқ ты белгілері анықталды. Кейбір аспек ті-

лері бойынша алғанда балалардың эмо цио-

нал дық  ерік  сфералары  жас  деңгейлеріне 

байланысты өзгеріп те отырады.

Оқу процесі мен әдістемені өткізу бары-

сын да, балалардың зейіндерінің шашыраңқы 

болатыны  анықталды.  Психикалық  дамуы 

кешеуілдеген  балалардың  танымдық  қабі-

лет терін тексеруге ең алдымен олардың эмо-

ция сына назар аударылды. Себебі, бұл топ қа 

жататын балалардың эмоциясы көп жағ дай-

да өзгеріске ұшырап отырады.

ӘДЕБИЕТТЕР

1 Қазақстан Республикасының білім беру заңы. 30 тамыз. 1995.

2 Н.Ә.Назарбаев. Мүмкіндігі шектеулі балалардың құқықтары және оларды қамтамасыз 

ету заңы. Астана – 11 шілде. -2002.

3 Ковалев В.В. Семиотика и диагностика психических заболеваний у детей и подростков. 

М., 1985.-425с.

79

МҰҒАЛІМГЕ КӨМЕК

4  Бабкина  Н.В.  Особенности  позновательной  деятельности  и  ее  саморегуляции 

дошкольников с задержкой психического развития//Дефектология. 2002.№5

5  Поддубная  Н.Г.  Некоторые  особенности  непроизвольного  запоминания  у  детей  с 

задержками психического развития // Дефектология. 1975. № 5.

6  Переслени  Л.И.,  Мастюкова  Е.М.,  Чупров  Л.Ф.  Особенности  словесно-логического 

мышления  младших  школьников  в  аспекте  диагностики  интеллектуальных  нарушений  // 

Журн. невропатологии и психиатрии им. С. С. Корсакова. 1989.-260С.

7  Переслени  Л.И.  Механизмы  нарушения  восприятия  у  аномальных  детей: 

психофизиологическое исследование. М., 1984.-198с.

ӘОЖ 37.041

А.Н.Аязбаева

№83 гимназияның қазақ тілі және әдебиет пәнінің мұғалімі

ОҚУШЫЛАРДЫ ӨЗІНДІК БАҚЫЛАУҒА БЕЙІМДЕУДІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ 

НЕГІЗДЕРІ

Мақалада қазіргі кезеңдегі оқытудың басты проблемасы – өзіндік оқуға, өзіндік бақылау-

ға және өзіндік бағалау әрекеттеріне үйрету шешілуін күтіп тұрған проблема екендігін айта 

келіп, өзіндік бақылау білігі адамға өз қабілетін, қызығушылығын, бейімділіктерін жүзеге 

асыруға,  жеке  басының  дамуына  және  қоғамда  белгілі  бір  әлеуметтік  рөлді  орындауға 

жағдай туғызатындығы сөз болады.

Түйін сөздер: өзіндік оқу, өзіндік бақылау, өзіндік бағалау, қоғам, оқыту.

В статье написано о том, что основной проблемой обучения нынешнего времени является 

обучение  самостоятельному  обучению,  самоконтролю  и  самооценке,  также  о  том,  что 

способность самоконтроля создает возможности осуществить свой спасобности, интересы, 

склонности, развитию личности и выполнять определенную социальную роль в обществе.

Ключевые  слова:  самостоятельное  обучение,  самоконтроль,  самооценка,  общество, 

обучение.

In the article it is written that the basic problem of educating of present time is educating to 

the independent educating, self-control and self-appraisal, also that ability of self-control creates 

possibilities to carry out the ability, interests, inclinations, to development of personality and to 

execute a certain socil role in society.

Keywords: independent educating, self-control, self-appraisal, society, educating

Қазіргі  кезеңде  мектеп  алдында  оқы-

ту   жү йесін  жаңартып  қайта  құруға  бай-

ла   ныс  ты  бірнеше  маңызды  проблемалар 

тұр.  Бұл  процесс  оқу-тәрбие  процесінің 

тео рия сы  мен  практикасындағы  түбе гей -

лі  өзгерістермен  қатар  жүреді.  Бі лім  пара-

диг ма сының  ауысуы,  білім  маз мұ ны ның 

жаңа руы,  «мұғалім-оқушы»  қа ты на сы на, 

оқу шылардың  құқықтарына  жаңаша  қа рау 

тәсіл дерін  тудырады.  Осы  заманғы  пе да-

гоги ка  оқушыны  оқу  әрекетінің  субъектісі 

ре тін  де  қарастырады.  Соның  салдарынан 

оқу  есте  сақтау  функциясынан  ақыл-ой  да-

мы  ту  процесіне,  алған  білімін  өмірде  пай-

да ла нуға,  білімнің  статистикалық  моде-

лі  нен  ақыл-ой  әрекетінің  қалыптасқан 

80

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

жүйесіне,  орташа  оқушыға  бейімделген 

оқы ту  дамытып  оқытуға  айналады.  Қазіргі 

мектептегі  оқытуда  оқушы  –  оқытудың 

нысаны,  ал  мұғалім  субьектісі  ретінде 

мойындалған  модель  бойынша  жүргізіліп 

келеді.  Бұл  модельдің  қысқаша  мазмұны  – 

тұлғаны  дамыту  емес  қалыптастыру  болып 

табылады.  Яғни  басты  рөл  мұғалімде,  ал 

оқушы  тек  нұсқауларды  орындаушы.  Мұн-

дай  оқыту  нәтижесінде  жауапкершілігі  аз, 

қолынан іс келе қоймайтын, кәсіби шеберлігі 

төмен, өмірге нашар бейімделген енжар адам 

қалыптасып шығары белгілі нәрсе.

Мектептегі  оқу  процесінің  жаңа  даму 

кезеңі  оқушының  білімінің,  дағдысының 

деңгейін  көтеру  қажеттілігімен  ғана  емес, 

оқу шылардың  танымдық  мүмкіндіктерін 

де  көтеруімен  тығыз  байланысты.  Мектеп 

өмірі нің  түбегейлі  өзгеріске  ұшырауы  жағ-

дайын дағы,  оның  ішінде  оқу  процесінің 

элемент тері 

оқушылардың 

танымдық 

мүмкін діктеріне  сәйкес  білімді  қажет  етуін 

толық  қанағаттандыратын  құралдар  мен 

әдістер  іздестірілуде.  Солардың  бірі  оқу-

шылардың  өз  бетінше  өз  білімін  бақы лап, 

бағалауға  арналған  дидактикалық  құрал-

дар ды пайдалану арқылы өзіндік бақылауға 

бейім деу болып табылады.

Оқушылардың    танымдық    әрекетін  бас-

қару  әрбір  оқушының  жеке  психологиялық 

ерек ше лік терін  ескеру  арқылы  жүргізіледі. 

Біз К.Вазинаның «Егер оқушының өзін қор-

ша ған ортада дербес, белсенді және жайлы 

өмір сүруіне жағдай жасағымыз келсе, онда 

оны қоршаған ортамен ғылыми сауатты қа-

рым-қатынас  жасауға  үйретуге  тиіспіз.  Ал, 

оның әмбебап тәсілі - әрекет» деген пікірін 

қол дай мыз [1,19].

Оқушылардың  оқу  процесінде  өзіндік 

жұмыс тары, өзіндік бақылауы және өзіндік 

баға лауы өзіндік іс-әрекет түрлеріне жата ды. 

Сондықтан,  осы  заманғы  білім  беру  сала-

сының алдында тұрған міндеттерді шешудің 

басты шарты болып оқушылардың өзде рі нің 

оқу  әрекеті  арқылы  оқыту  процесін  жетіл-

діру болып табылады. Осы тұрғыдан өзіндік 

бақылау оқушының оқу жұмыстарын орын-

дауды  реттеуі  және  бағалауы  арқылы  іске 

асады.  Өзіндік  бақылау  оқу  әрекетінің  ма-

ңызды  компоненті  бола  отырып,  оның  то-

лық  жүзеге  асуына  ғана  емес,  оқушының 

өз әрекетін бақылап нәтижелерін бағалауға, 

жос парлауға,  болжауға,  қимыл  жоспарын 

қай та  құруға,  сөйтіп  нәтижесінде  білімін, 

білі гін жетілдіре түсуге мүмкіндік береді.

Өзіндік жұмыс пен өзіндік бақылау шығар-

машылықпен,  яғни  белсенді  ақыл-ой  әреке-

тімен тікелей байланысты. Жастардың өзіндік 

жұмыс  арқылы  белсенділікпен  білім  алуы, 

В.Лениннің  айтуынша  «адамзат  білімі нің 

барлық  жиынтығын  өз  бойына  сіңіруі»  осы 

заманғы білімнің ірге тасы болып та бы ла ды.

Өзіндік  бақылау  –  оқыту  процесін 

белсендірудің бір тәсілі. Өзіндік бақылаудың 

атқаратын қызметінің бірі оқушы жауап кер-

ші лігін  арттырумен  байланысты.  Дәлірек 

айтсақ,  ол  оқу  жұмысының  орындалу  про-

це сін  реттейді,  реттеу  арқылы  оқушы  не 

істелінді,  нені  істеу  керектігін  біліп  оты ра-

ды, орындалған жұмысты жөндеп ың ғай лас-

тырады. Сондай-ақ, оқушының пәнге қызы-

ғу шылығын  арттырып,  білім  сапасының 

артуына  жағдай  жасайды.  Өзіндік  бақылау 

та ным дық әрекеттің бір компоненті ретінде 

оның  құрылымында  айрықша  орын  алады: 

бақы лау  әрекеттің  өзіне  бағытталады  және 

оқу шының  өзіне  субьект  ретінде  қарауына 

мүм кін дік  береді.  Бірақ,  оқушылар  өзіндік 

бақы лауға  орындалатын  жұмысқа  немесе 

оның бір бөлігіне қойылатын талаптар тура-

лы  нұсқау  беру;  өзіндік  бақылауды  жүзеге 

асы ратын әдіс-тәсілдермен таныстыру жә не 

сол тәсілдерді игеру және қолдануға ар нал-

ған жаттығуларды орындату арқылы арнайы 

үй ре тілуі тиіс.

Мен өз тәжірибемде оқытудың бақылау 

жә не өзіндік бақылау әдістеріне баса назар 

ау дарамын. Оқыту үрдісінің құрылымында 

оның бағалаушы-шешуші компонентінің ма-

ңызы зор. Жыл бойы оқушылардың оқу үл-

ге рімін тексеру мен бағалау оқытудың бел гі-

лі  кезеңдеріне тығыз байланысты.

Бұл  топқа  бақылаудың  ауызша  әдіс те-

рі  дербес,  фронтальді,  тығыздалған  сауал-

81

МҰҒАЛІМГЕ КӨМЕК

намалар  жатады.  Соңғысы  дара  жұмыс-

тар дың  қателіктерін  жоюға  негізделген. 

15-20  минут  аралығында  кішкене  топтың 

оқушылары тақтаға қысқа жазулар жазумен, 

карточкамен  жұмыс  істеумен  айналысса, 

кей бір  оқушылар  жауап  алушы  мұғалімнің 

орнында болуы мүмкін. Нәтижесінде сынып-

тың жартысы бағаланса, келесі жолы екінші 

жар тысы бағаланады. Ал мұғалім бүкіл осы 

жұмыс тарды үйлестіріп тұрады.

Бақылаудың жазбаша әдістеріне әр түрлі 

өзіндік қорытынды жұмыстар: диктант, маз-

мұн дама,  шығарма,  реферат,  баяндама  т.б. 

жа та ды.

Көптеген педагогтар мен психолог ғалым-

дардың  пікірінше  орта  мектеп  оқушыны 

жеткілікті  түрде  өзіндік  білім  алуға,  алған 

білі мін бақылауға үйрете алмай келеді.

Жалпы  өзіндік  жұмыстар  оның  ішінде 

өзіндік  білім  бақылау  тек  педагогикалық 

проб лема ғана емес, ол әлеуметтік проблема 

да болады.

Мұғалім  оқушылар  әрекетін,  мысалы 

өзіндік  бақылаудың  тиісті  мақсаттарын 

қалып тастыруы  үшін  оған  оқу  процесінде 

реті мен  саналы  түрде  қолдана  алатын  мақ-

сат тар  жүйесі  қажет.  Себебі,  педа го ги ка-

лық  әрекет  мақсаттарының  жүйесі  негі-

зінде  қоғамдық  қатынастармен  бай ла ныс -

ты  мемлекттік  мақсаттар  жатады.  Педа  го-

гикалық  әрекетте  ол  мақсаттар  оқу  тәр бие 

процесін басқаруға көшірілген яғни ауыс ты-

рылған. Обьективті заңдар негізінде осы лай  

көшіру немесе ауыстыру мұғалімнен мы на-

лар ды анықтауды талап етеді:

1)  Мемлекеттік мақсаттарды жүзеге асы-

руды  қандай  оқыту,  тәрбиелеу  мақсаттары 

қамтамассыз етеді?

2)  Адамды  дамыту,  белсенді  шығар-

ма шылық  әрекетке  даярлау  үшін  қандай 

қоғам дық  қатынастар  түрлеріне  әсер  ету 

керек?

Мұндай  шешілуі  қиын  күрделі  мәсе ле-

лер ді  анықтауы  үшін  мұғалім  өте  жоғары 

пси хологиялық-педагогикалық  компетентті 

болуы тиіс, яғни олар өзі осы мәселеге ар-

найы үйретілуі керек.

Оқыту процесінің мазмұны дүниенің да-

муы ның обьективті заңдарымен анықталған 

қоғам дық қатынастар жүйесінің нормалары 

әре кетінде  пайдаланылуы  тиіс.  Ол  үшін 

мұғалімнің  қолында  нағыз  өмірдің  алуан 

түр лілігі  мен  бірлігін  бейнелейтін  оқу 

пәнінің  жүйелі  мазмұны  болуы  керек.  Оқу 

пәндері мазмұнының өзіндік логикасы, нақ-

ты  оқыту  мерзімі  анықталып,  өзара  тығыз 

байланыста болуымен қатар оларды мұғалім 

саналы ұғынып жеке бас әрекетінің негізіне 

басшылыққа алулары тиіс.

Қазіргі  кезеңдегі  оқытудың  басты 

проблемасы  –  өзіндік  оқуға,  өзіндік  бақы-

лау ға  және  өзіндік  бағалау  әрекеттеріне  үй-

рету шешілуін күтіп тұрған проблема күйін-

де  қалып  отыр.  Басқаша  айтқанда,  осы лай 

оқыту  ішкі  мақсат-қажеттіліктердің  да мы-

тылмауының кесірінен оқушылардың бел сен-

ді таным процесін әрекеттің әлеуметтік-мә де-

ни тәсілдерімен қамтамассыз ете ал май ды.

Өзіндік  бақылау  білігі  адамға  өз  қа бі ле-

тін,  қызығушылығын,  бейімділіктерін  жү-

зеге  асыруға,  жеке  басының  дамуына  жә

 

не 

қоғамда  белгілі  бір  әлеуметтік  рөлді  орын-

дауға  жағдай  туғызады.  Нәтижеге  бағ-

дарланған оқыту жағдайында өзіндік ба қы лауға 

бейімдеу компетентті, сапалы әзір лік тен өткен, 

шығармашылық белсенділік дең гейі жоғары өз 

білімін, білігін әртүрлі әре кет аясында қолдану 

сияқты  әлеуметтілік  қа жеттілікті  тиімді 

қанағаттандыратын  бі лік  болып  табылады. 

Көптеген  ғылыми  әде биет терде  зерттеушілер 

(Ю.К.Бабанский,  Л.С.Выготский,  В.Я.  Ляудис 

т.б)  тұлғаның  ер кін  дамуы  негізіне  адамның 

өзгелерге жә не өзіне қарым-қатынасы, адамның 

бел сен ділігін анықтауды өзіндік бағалауды жат-

қы зады. Өзіндік бақылау өмірдің әр қилы жағ-

дайларында  адамға  таңдау  жасатады.  Адам-

ның  құндылықтар,  қажеттіліктер  деңгейін 

анық тап, оның әрекетінің әрі қарай дамуының 

тиім ділігіне  әсер  етеді.  Ал  өзіндік  бақылау 

оқу шының  өзіндік  жұмысын  орындау  про це-

сін  реттеп  біліміндегі  кемшіліктерді  жоюға, 

өзінің интеллектуалдық біліктерін түзетуге, өз 

әрекетін  бағалауды  жүзеге  асыруға  мүмкіндік 

береді.

82

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

Сондай-ақ,  өзіндік  бақылау  өзін  тану,  өз 

ойларын  жүзеге  асыру,  өзіндік  даму,  өзін 

тәрбиелеу, ғылыми пәндерді игеруді өзіндік 

оқу арқылы кеңейту сияқты оқушының жеке 

басының қажеттіліктерін де қамтиды.

Қазіргі таңдағы білім саласының алдын да 

тұрған міндеттерді шешудің маңызды шарт-

та рына оқушылардың өздерінің толыққанды 

оқу әрекеті арқылы оқыту процесін жетілдіру 

жатады. Осыған байланысты өзіндік бақылау 

маңызды рөл атқарады, себебі ол оқушының 

оқу  жұмысын  орындау  процесін  реттейді, 

жағымды және жағымсыз тұстарын анықтап 

түзетуге,  оқу  танымдық  әрекетін  бағалауға 

мүм кіндік береді.

В.С.Цетлиннің пікірінше оқушы оқытуды 

өзі нің жеке басының қалыптасуы мен дамуы-

ның шарты екендігін саналы ұғынып мойын-

дауы  және  өзін  тұлға  деңгейіне  көтерудің, 

тұл ға болып тәрбиеленудің бірден-бір құра-

лы ғылыми білім алуды мақсат тұту, - деп қа-

был дауы тиіс [2].

Осы  заманғы  зерттеу  материалдарына 

сүйе не отырып ( Г.Ковалева, Н.Кучугурова) 

мұға лім нің  ең  басты  кемшілігі  оқушының 

өз білімі мен білігі деңгейін бағалап пайым-

дауына жағдай туғызбауы, - деп есеп те лі не-

тіндігін білуге болады. Осы ой көптеген ға-

лым дардың  зерттеулері  нәтижесінде  дәлел-

ден ген [3].

Т.  Ильина  «үлгеріміне  қарамастан  әр-

бір  оқушының  жеке  мүмкіндіктерін  ашу-

ға  жағдай  туғызу  керек.  Егер  баға  оқу-

шы  тұлғасының  басты  критерийі  бо лып 

есептелмесе тұлғаның дамуын демок ра тия-

лан дыру  бағыттары  тиісті  нәтижесін  берер 

еді», - деп есептейді [4,3].

Оқушыларды өзіндік бақылауға бейімдеуі 

ар нал ған жұмыстар білімді жинақтап жүйе-

леу ге, тиімді педагогикалық тәжірибені қо-

ры тын ды лауға мүмкіндік береді.

Қорыта айтқанда, оқыту процесіндегі өз  ін-

дік жұмыс арқылы өзіндік бақылау де  геніміз 

оқушының  қолы  жететін  түпкі  нәтижені, 

оның жолында кездесетін қиындықтарды ал-

дын-ала болжау қабілетімен білінетін өзінің 

оқу  танымдық  әрекетін  барлық  кезеңдерде 

са налы түрде басқарып жоспарлай бақылай, 

ба ға лай және реттей алуы, алынған нәтижені 

үлгі мен обьективті салыстыра алуы. Өзіндік 

ба қы лаудың деңгейі оқушының өзіндік жұ-

мыс қа қаншалықты үйретілгендігіне тікелей 

тәуел ді. Өзіндік бақылау кезінде әрбір оқу-

шы ның жұмыстың орындалу реттілігін және 

нәти же лерін  өздерінің  бақылап  тексеруі  – 

өзін дік жұмыстың міндетті элементі болып 

табы лады. Өзіндік бақылаудың негізіне оқу-

шы ның өзінің іс-әрекетімен мінез-қылығын 

бел сенді  түрде  реттеу  жататын  тұлғаның 

ерек ше лік тері жатады.

Өзіндік жұмыспен, өзіндік бақылау және 

өзіндік  бағалау  ұғымдарының  өзара  тығыз 

бай ланысы  жай  ғана  қосынды  ұғым  емес 

сапа  жағынан  жаңа  түзіліс,  тұтастығымен 

іш кі құрылымының ортақ мақсаттарын біл-

ді реді, оқу танымдық әрекеттерін жетілдіріп 

тұл ға ның дамуына әкеледі.

Қазіргі  таңда  өзіндік  жұмыстар  мен 

өзін дік  бақылауға  арналған  қазақ  тіліндегі 

дидактикалық  құралдар  саны  аз,  әсіресе 

өзін дік  бақылау  кезінде  көмекші  құрал  рө-

лін  атқаратын  анықтамалық  әдебиеттер 

жоқтың  қасы.  Дидактикалық  құралдардағы 

тапсыр маларды  құрастыруда  обьективтілік, 

жүйелілік жариялылық ұстанымдары толық 

өз  дәрежесінде  жүзеге  асырылуы  әлде  де 

проблема  күйінде  қалып  отыр.  Көптеген 

дидактикалық  оқу  құралдарында  өзіндік 

жұмыстарға  арналған  тапсырмаларды  дең-

гейлеп  беру  дәстүрге  айналмаған.  Қол да-

ныс та ғы  дидактикалық  құралдарда  білімді 

бақы лау  кезінде  жүзеге  асырылатын  ой лау 

операцияларының барлық түрлерін (анализ, 

синтез, жалпылау, қорытындылау, салыс ты-

ру,  жүйелеу,  тұжырымдау  және  т.б)  жүзеге 

асы ра тын тапсырмалар саны жетімсіз. Өзін-

дік  бақылаудың  барлық  талаптарымен  кри-

те рийлеріне  толық  сай  келетін  оқу-таным-

дық  тапсырмалардың  түрлерін  жетіл діру 

қажеттілігі  туып  отыр.  Қазақ  тілін де гі 

компьютерлік бағдарламалар және элек трон-

дық  оқулықтар  саны  жеткіліксіз,  тапсыр-

ма лар  сапасы  жағынан  өзіндік  бақылауға 

бейім деу талаптарына сай келе бермейді.

83

МҰҒАЛІМГЕ КӨМЕК

жүктеу/скачать 1,42 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: