Бастапқы əскери мамандығы бойынша кредиттік оқу жүйесінде оқитын студенттерге арналғАН

2. Психикалық құбылыстарды дамуы барысында зерттеу принципі – адамның  

психикалық құбылыстарының қалыптасып болғаны ғана емес толықтай даму 

барысында зерттеу. 

3. Жеке адамды анализдік – синтездік зерттеу принципі – жеке адамды терең, жан-

жақты зерттеу, танымдық, эмоциялық, ерік-жігерлік процестердің жеке жақтарын, 

жеке қасиеттерді зерттеу, адамның тұтас психикалық бейнесіндегі өзара байланыстары 

мен өзара шарттарын қарау. 

    Анализдік  зерттеу  психиканың  элементтерін  жеке  адамның  өмірі  жəне  қызметінің  əр 

түрлі  жағдайын  тануға  мүмкіндік  береді,  ал  синтездік  зерттеу  барлық  жеке  психикалық 

көріністердің  өзара  байланысын  анықтауға  жəне  белгілі  бір  адамды  толық  сипаттайтын 

тұрақты қасиеттерді табуға көмектеседі. 

Зерттеу  əдістері  қандай  да  бір  əдіснамалық  талаптарға  сай  болады.Ғылыми  - 

психологиялық зерттеулерге қойыла-  тын талаптар; 

     -  Құбылыстардың  сыртқы  көрінісі  мен  олардың  ішкі  табиғаты  арасындағы  толық 

сəйкестігін таба білу; 

    -  Психикалық  құбылыстарды  зерттеуде  психо-физиологиялық  принциптерді  де  негізге 

алу; 

    -  Психологиялық  зерттеулердің,  негізінен,  адам  əрекетін  əлеуметтік-тарихи  талдау 

нəтижелерін ескеру; 

    -  Психологиялық  заңдылықтарды  адамның  психикасы,  іс-əрекеті  жəне  оларды 

қозғаушы күштердің үздіксіз дамуы процестерін нақтылау; 

Психологиялық  зерттеу  əдістері  түрлері.  Психологиялық  зерттеу  ерекшеліктеріне 

байланысты зерттеу əдістері 4 топқа бөлінеді. 

    1. Ұйымдастыру əдістері. 

а)  өзара  салыстыру  əдісі  –  мысалы:  əртүрлі  топты,  жасы,  қызметі,  іс-əрекеті,  білімі,  т.б. 

бойынша  салыстыра  зерттеу.ə)  лонгитюд  əдісі  –  бір  адамды  немесе  адамдар  тобын  ұзақ 

уақыт  аралығында  қайталап  зерттеу.б)  комплекстік  əдіс  –  зерттеуге  əртүрлі  ғылымдар 

өкілдері  қатысып,  бір  объектіні  жан-жақты,  əртүрлі  құралдармен  зерттеу.  Мысалы: 

физиологиялық, психологиялық, əлеуметтік жағынан зерттеу. 

    2. Эмпирикалық əдістер. 

а) бақылау жəне өзін-өзі бақылау. 

ə) эксперименттік əдіс-лабораториялық, табиғи жəне қалыптастырушы 

б)  психодиагностикалық  əдіс  –  тест,  анкета,  социометрия,  сұрақ-жауап,    интервью, 

əңгімелесу, іс-əрекет нəтижесін талдау, өмірбаянмен танысу. 

    3. Деректерді өңдеу əдістері. 

а) сандық – статистикалық. 

ə)  сапалық  –  алынған  материалды  топтау,  жүйелеу,  жіктеу,  салыстыру,  психологиялық 

анықтама, мінездемелер жазу. 

    4.  Реттеу  –  түзету  əдістері.(  Интерпретациялық  əдіс)  Аутотренинг,  топ  тренингі, 

психотерапеялық əдістер, коррекциялық, оқу-үйрету əдісі. 

Өін-өзі  тексеру  сұрақтары: 

    1. Психология пəні нені зерттейді ? 

    2. Психология пəнінің зерттеу обьектісі қандай? 

    3. Психология ғылымының қандай мақсат-міндеттері бар? 

    4. Психология ғылымының қызметі 

    5. Психология ғылымының салалары қандай? 

    6. Психология қандай ғылымдармен байланысты дамуда? 

    7. Психология ғылымының зерттеу əдістері. 

    8. Ұйымдастыру əдістерінің түрлері, 

    9. Эмпирикалық зерттеу əдістері. 

    10. Мəліметтерді өңдеу жəне коррекциялық əдістер. 

Қолданылатын  əдебиеттер: 

1.Əскери психология жəне педагогика А.В.Барабанщиков 1986 жыл. 

2.Əскери психология жəне педагогика негіздері С.Х. Дошаков 2003 ж. 

3.Бастапқы əскери оқытудың əдістемесі И.Г. Назимка 1927 жыл. 

 4.Адамуратов Ə. Жалпы психология.-Алматы.,1996    3-13 беттер 

  5.  Намазбаева Ж.И. Психология.-Алматы.,2005   3-40 беттер 

  6.  Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики.-М.,1981   410-435 стр. 

  7.  Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии.В 2-х т.т. Т.1-М.,1989   12-62 стр. 

   8.  Столяренко Л.Д. Психология.-Ростов н/Д.,2003    3-13 стр. 

 

 

 Мақсаты:Психология ғылымының мақсат-міндеттері ,салалары,зерттеу 

объектісі,қызметі жəне зерттеу 

əдістеріментаныстыру. 

 Психология  пəні  туралы  түсінік.  Психология  ерте  заманнан  бері  дамып  келе  жатқан 

ғылым,  оның  даму  тарихына  екі  жарым  мың  жылдай  болдыПсихология,  психика 

түсініктері  гректің    “псюхе”-жан,  “логия”-ілім  деген  сөздерінен  шыққан.Бұл  ғылымның 

өзіндік  таңбасы:  ψ-псю  деп  аталатын  грек  əрпі.  Психология  жан  туралы  ілім.  Ол 

құбылыстарды жүйелі топтастырып болмыс пен фактілерді салыстыра отырып зерттейді. 

Қабылдау,  ес,ойлау,  ерік,  сезім  т.б.  психикалық  процестер  адамның  ішкі  дүниесінің 

тіршілігі немесе оның сыры деп аталады. 

   Адамдар  күнделікті  өмірде  өзара  қарым-қатынас  нəтижесінде  бір-бірін  бақылап,  бір-

бірінің  мінез-құлқын,  іс-əрекетін,  еңбек  əрекетін,  ішкі  сырларын  біледі  жəне  сыртқы 

құбылыстарға  бейімделуі  мен  өзіндік  ерекшеліктерін  түсінеді.  Адам  психикасының 

осындай сырларын ғылыми тұрғыдан зерттеп, олардың арасындағы байланыс қасиеттерін 

психология  ғылымы  адамның  психикалық  құбылыстарының  дамып,  қалыптасу 

заңдылықтарын зерттейді. 

  Психология  пəнінің  зерттеу  объектісі.  Əрбір  ғылымның  өзіне  тəн  зерттеу  объектісі 

болады.  Психология  ғылымының    зерттеу  объектісі  басқа  да  ғылыми  ілімдер  сияқты 

айнала шындық дүниедегі құбылыстарға қатысты адам  психикасымен байланысы, сонда 

психология  ғылымының  зерттеу  объектісі  адамның  психикалық  əрекеттері,  психикалық 

қасиеттері, психикалық процестері мен психикалық (көңіл-күйі) қалпы. 

    Детерминизм  принціпі-психика  нақты  өмір  бейнесімен  анықталады  жəне  сыртқы 

жағдайлардың өзгеруіне байланысты өзгеріп, дамып отырады. 

    Психикалық  ерекшеліктеріне  генетикалық  жағынан  қарау  принціпі-  даму  барысын 

зерттеу.Психика  мен  іс-əрекеттің  өзара  байланыс  принціпі-  психика  мен  іс-əрекеттің 

тығыз  байланысы,  бірлігі.Адам  психикасын  зерттеуде  биологиялық  жəне  əлеуметтік 

факторлардың байланысын ескерту. 

    Психофизиологиялық  бірлік  принціпі-  психиканың  өзіндік  ерекшеліктері-материалдық 

жəне нейрофизиологиялық негізін есепке алу.                                                                                                                                                                                                                    

 Психология  ғылымы  қызметі.  Психология  ғылыми  жəне  тəжірибелік  пəн  ретінде  де 

негізгі атқарар қызметтері ауқымы өте үлкен.Олардың таңбалары: 

    - Психологиялық теориялардың дамуы 

    - Ғылымдар жүйесінде психологиялық ілімдердің интеграциясы 

    - Практикада психологиялық технологиялар, əдістемелерін ұсыну 

    - Психологиялық теориялар мен тəжірибелерді тарату 

    -  Əлеуметтік  топтарды  психологиялық  біліммен  таныстыру  жəне  күнделікті  өмірде 

қолдану 

    - Белгілі бір əлеуметтік-психологиялық жүйелер құру жəне ол жүйелер адам өміріндегі 

түрлі жағдайлар мен еңбек өмірінде көмегін тигізу. 

 Психологияның негізгі мақсат міндеттері. 

    -  психологиялық құбылыстардың мəні мен заңдылықтарын түсіндіру 

    - психикалық құбылыстарды басқара білу 

    -  психологиялық  білімдерді  тəжірибенің  қандай  саласында  болмасын  қолдану  жəне 

адамға əруақытта нəтижелі     жақтарын қарастыру 

    - барлық салада да психологиялық қызметті дамыту 

    - 

психодиогностика, 

психокоррекция, 

психотерапия, 

психопрофилактика, 

психологиялық  кеңес,  психотренинг,      психогигиеналық  жұмыстарды  дамыту  жəне 

жүргізу, қолдану. 

    - адам өз психологиясының дамуы барысында жеке басына тəн қасиеттер туралы танып 

біліп,  күнделікті  өмірде  адам  өзін-өзі  басқару  мен  жеке  басы  қасиеттерін  дұрыс  бағалап, 

дамытуға үйрету. 

Психология ғылымы  салалары. Қазіргі кезде психология ғылымы көп салалы ғылыми 

пəндермен 40-тан астам салаларға бөлінеді. Бұл жіктелуде негізгі ескертетін жағдайлар: 

   -  пəннің зерттеу объектісі 

    - адамның іс-əрекет түрлерін негізге алады 

    - адамның əлеуметтік ортаға қатысы. 

     Күнделікті  өмірмен  үнемі  байланысты  ең  үлкен  салаларын  мысалға  келтірейік.Жалпы 

психология 

– 

адамның 

барлық 

психикалық 

құбылыстарының 

заңдылықтарын    

зерттейді.Əлеуметтік 

психология, 

жас 

ерекшелігі 

психологиясы, 

педагогикалық 

психология,  еңбек  психологиясы,  арнаулы  психология,  медициналық  психология,  əскери 

психология,  спорт  психологиясы,  заң  психологиясы,  салыстырмалы  жəне  т.б. 

психологиялық  салалар. Психология ғылымының басқа ғылымдармен байланысы. 

     XIX ғасырдың екінші жартысына дейін психология философия ғылымының бір саласы 

болып  келді,  сондай-ақ  бұл  жаратылыстану,  медицина,  əдебиеттану  ғылымдарымен 

байланыста  дамыды.  Психология  таным  теориясы  мен  диалектика,  ғылым  тарихының 

көптеген салаларымен жəне тарих, əдебиет, лингвистика, география, антропология,  өнер 

ғылымдары  мен де байланысы өте зор. Педагогика ғылымы да оқыту, тəрбие процесінде 

психологиялық заңдылықтарды негізге алу барысында тығыз байланысты. 

Адам тану ғылымдарында психология ғылымы жетекші орында жəне көптеген ғылымдар 

саласымен тығыз байланыста дамуда.. 

 Психология ғылымының зерттеу əдістері. 

    Ғылым  сипаттамасы  тек    қана  оның  пəнін  анықтаумен  шектелмей,  олардың  əдістер 

аймағында  қарастырады.  Əдістер  дегеніміз  ғылымның  пəндік  мазмұнын  анықтаудың 

түрлі  тəсілдері.  Ғылым  əдістері  жаңа  заңдылықтарды  зерттеп,  ашу  барысында 

психологиялық зерттеулерді құру принциптерін негізге алады. 

 Психологиялық зерттеулерді құру принциптері. 

1. Психикалық құбылыстарды зерттеудің объективтілігі - бұл принцип кез-келген 

психикалық құбылысты қандай болса да сол күйінде қарау жəне жан-жақты зерттей 

отырып алынған фактілердің барлығын назардан тыс қалдырмай жинақтау, талдау, 

дəлелдеу. 

2. Психикалық құбылыстарды дамуы барысында зерттеу принципі – адамның  

психикалық құбылыстарының қалыптасып болғаны ғана емес толықтай даму 

барысында зерттеу. 

3. Жеке адамды анализдік – синтездік зерттеу принципі – жеке адамды терең, жан-

жақты зерттеу, танымдық, эмоциялық, ерік-жігерлік процестердің жеке жақтарын, 

жеке қасиеттерді зерттеу, адамның тұтас психикалық бейнесіндегі өзара байланыстары 

мен өзара шарттарын қарау. 

    Анализдік  зерттеу  психиканың  элементтерін  жеке  адамның  өмірі  жəне  қызметінің  əр 

түрлі  жағдайын  тануға  мүмкіндік  береді,  ал  синтездік  зерттеу  барлық  жеке  психикалық 

көріністердің  өзара  байланысын  анықтауға  жəне  белгілі  бір  адамды  толық  сипаттайтын 

тұрақты қасиеттерді табуға көмектеседі. 

Зерттеу  əдістері  қандай  да  бір  əдіснамалық  талаптарға  сай  болады.Ғылыми  - 

психологиялық зерттеулерге қойыла-  тын талаптар; 

     -  Құбылыстардың  сыртқы  көрінісі  мен  олардың  ішкі  табиғаты  арасындағы  толық 

сəйкестігін таба білу; 

    -  Психикалық  құбылыстарды  зерттеуде  психо-физиологиялық  принциптерді  де  негізге 

алу; 

    -  Психологиялық  зерттеулердің,  негізінен,  адам  əрекетін  əлеуметтік-тарихи  талдау 

нəтижелерін ескеру; 

    -  Психологиялық  заңдылықтарды  адамның  психикасы,  іс-əрекеті  жəне  оларды 

қозғаушы күштердің үздіксіз дамуы процестерін нақтылау; 

Психологиялық  зерттеу  əдістері  түрлері.  Психологиялық  зерттеу  ерекшеліктеріне 

байланысты зерттеу əдістері 4 топқа бөлінеді. 

    1. Ұйымдастыру əдістері. 

а)  өзара  салыстыру  əдісі  –  мысалы:  əртүрлі  топты,  жасы,  қызметі,  іс-əрекеті,  білімі,  т.б. 

бойынша  салыстыра  зерттеу.ə)  лонгитюд  əдісі  –  бір  адамды  немесе  адамдар  тобын  ұзақ 

уақыт  аралығында  қайталап  зерттеу.б)  комплекстік  əдіс  –  зерттеуге  əртүрлі  ғылымдар 

өкілдері  қатысып,  бір  объектіні  жан-жақты,  əртүрлі  құралдармен  зерттеу.  Мысалы: 

физиологиялық, психологиялық, əлеуметтік жағынан зерттеу. 

    2. Эмпирикалық əдістер. 

а) бақылау жəне өзін-өзі бақылау. 

ə) эксперименттік əдіс-лабораториялық, табиғи жəне қалыптастырушы 

б)  психодиагностикалық  əдіс  –  тест,  анкета,  социометрия,  сұрақ-жауап,    интервью, 

əңгімелесу, іс-əрекет нəтижесін талдау, өмірбаянмен танысу. 

    3. Деректерді өңдеу əдістері. 

а) сандық – статистикалық. 

ə)  сапалық  –  алынған  материалды  топтау,  жүйелеу,  жіктеу,  салыстыру,  психологиялық 

анықтама, мінездемелер жазу. 

    4.  Реттеу  –  түзету  əдістері.(  Интерпретациялық  əдіс)  Аутотренинг,  топ  тренингі, 

психотерапеялық əдістер, коррекциялық, оқу-үйрету əдісі. 

Өін-өзі  тексеру  сұрақтары: 

    1. Психология пəні нені зерттейді ? 

    2. Психология пəнінің зерттеу обьектісі қандай? 

    3. Психология ғылымының қандай мақсат-міндеттері бар? 

    4. Психология ғылымының қызметі 

    5. Психология ғылымының салалары қандай? 

    6. Психология қандай ғылымдармен байланысты дамуда? 

    7. Психология ғылымының зерттеу əдістері. 

    8. Ұйымдастыру əдістерінің түрлері, 

    9. Эмпирикалық зерттеу əдістері. 

    10. Мəліметтерді өңдеу жəне коррекциялық əдістер. 

Қолданылатын  əдебиеттер 

    1.Адамуратов Ə. Жалпы психология.-Алматы.,1996    3-13 беттер 

    2.  Намазбаева Ж.И. Психология.-Алматы.,2005   3-40 беттер 

    3.  Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики.-М.,1981   410-435 стр. 

       4.  Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии.В 2-х т.т. Т.1-М.,1989   12-62 стр. 

       5.  Столяренко Л.Д. Психология.-Ростов н/Д.,2003    3-13 стр. 

 

№ 2 дəріс 

Тақырыбы:    Психология ғылымының даму тарихы. 

Дəріс мазмұны: 

            1.Психогияның философия жəне жаратылыстану ғылымдарымен бірлесе дамуы. 

           2. Ежелгі психология. 

           3.  Орта ғасырдағы жан туралы ілім. 

            4.   ХУІІІ  жəне ХІХ ғасырлардағы психология ғылымының дамуы. 

            5.   ХХ ғасырдағы психология 

            6.   Қазақстанда психология ғылымының даму барысы. 

  

 Мақсаты: Психология ғылымының даму тарихымен,даму кезеңдерімен таныстыру. 

 

 Психологияның философия мен жаратылыстану ғылымдарымен бірге дамуы. 

Ерте заманнан бастап адам баласының назары ақыл-ойы айналасындағы дүниенің сырын 

танып  білумен  бірге  өз  денесінің,  ішкі  дүниесінің,  ақыл-ойы,  іс-əрекеті  мен  тіршілік 

бейнесінің құпия сырларын білуге ұмтылған. 

    Ертедегі  Шығыс  елдерінде,  сонан  соң  Ежелгі  Грецияда  адамның  тəнімен  жанының 

сырын  білуге  мəн  берілді  Пəн  атының  өзіде  грек  тілінен  аударғанда  психология  –  жан 

туралы  ғылым  (псюхе-“жан”,  логос-“ғылым”)  дегенді  білдіреді.  Кең  тараған  түсініктерге 

жүгінсек,  алғашқы  психологиялық  көзқарастар  діни  ұйымдарға  байланысты.  Ежелгі  грек 

философтарының  алғашқы  тұжырымдары  діни  –  мифологиялық  көзқарастарға  қарсы  

дами бастады. Осыдан жан туралы зерттеулер мен түсініктер психология пəні дамуының 

алғашқы    кезеңі  болуы  да  психология  “жан”  туралы  ғылым  деп  танылды.  Əр  тарихи 

дəуірде  ғылымдар  бұл  сөз  мағынасын  түрліше  түсіндірді.  Психика  мəніне  байланысты 

көзқарастардың қалыптасуы мен дамуы философияның өзекті мəселесін материя мен сана, 

заттың жəне рухани болмыстардың ара қатынасын шешуге тəуелді болды. Осы мəселенің 

шешімін  табуда  бір–біріне  қарсы  философия  бағыттары  –  идеализм  мен  материализм 

пайда  болды.  Идеалистер  психиканы  болмыс  бастауы,  өз  бетінше  жасайтын,  материяға 

тəуелсіз,  белгісіз  бір  зат  деп  қарастырды.Ал  материалистік  танымда  психика  –  туынды, 

материяға тəуелді құбылыс. 

      Ертедегі  Қытай  медицинасы  мен  ежелгі  Үндістан  дəрігерлері  адамның  тəні  мен 

психикалық  тіршілігінде  қан  айналу  процесінің  жəне  жүрек  қызметі  мен  организмдегі 

түрлі  сұйықтықтардың  құрамына  байланысты  пайымдаулары  келесі  дəуірлерде  Вавилон, 

Мысыр,  Қытай,  Үндістан  жəне  ежелгі  Шығыс  елдерінде  жалғасты.  Бұл  түсініктер  адам 

психикасының даму туралы заңдылықтардың бір арнаға бағыттала бастағанын көрсетеді. 

Осындай  тарихи  жағдайлар  адамның  жан  дүниесіне  қатысты  мəселенің  ерте  кезде  де 

адамзат  мəдениетінің,  дүниетанымы  мен    білімінің  философиялық  жүйесін,  табиғат 

жайындағы мəліметтер мен адам психикасының өзіндік сипаттарын білдіретін ізденістер. 

Психология  тарихын  зерттеген  ғалымдар  бұл  пəннің  практикалық  маңызы  мен  ғылыми 

білімдер  жүйесінде  алатын  орнын  оның  философия  мен  жаратылыстану  ғылымдарынан 

бастама алғандығын түсіндіреді. Бұл – объективтік шындық жəне ғылыми тұжырым. 

 Ежелгі  психология.    Адамдар  өздері  тіршілік  ететін  ортамен  айналадағы  заттар  мен 

құбылыстарды өзіндік жан болады деген. Мұндай ұғым анализм (латынша “анима” – жан 

деген сөз)  деп аталады.  

Ежелгі  грек  жұртының  ғұламалары  –  Гераклит  (б.з.д.  VI  ғ.)    Демокрит  (б.з.д.  V  ғ.)  жан 

табиғаттың бір бөлігі, ол сол табиғат заңына бағынбайды деген пікірді қолдады Демокрит 

психиканы  (жанды)  оттың    атомдарындай  қозғалмалы  қасиет  деп  санады.  Сонда  жан 

туралы  алғашқы  ілім  –  психиканы  адам  пəнінің  қасиеті  деген  материалистік  түсінік 

дамуымен    қатар  Платонның  (б.з.д.  427  –347  ж.ж.)  жан  мəңгілік  нəрсе,  ол  өлмейді, 

өшпейді деген идеалистік бағыты дамыды. 

    Ежелгі дүние тарихында айрықша орын алатын энциклопедист ғалым Аристотель (б.з.д. 

384 – 322 ж.ж.) психологиялық ой-пікірді табиғи негізде түсіндіріп, психика туралы ілімді 

тереңірек зерттеп “Жан туралы” деген еңбек жазды. 

    Гераклит  пен  Демокриттің,  Платон  мен  Аристотельдің  жан  туралы  көзқарастары 

психологиялық ілімнің дамуына ғылыми негіз болды. 

Сонымен  қатар  ежелгі  психологияда  Римнің  көрнекті  ойшылдары  Лукреций  (б.з.д.I  ғ.), 

Гален (б.з.д.II ғ.) жан туралы ілімнің табиғи негіздерін қарастырса, грек ойшылы Сократ 

(б.з.д.470-3  99  ж.ж.)  адам  жаны  тəніне  тəн  жəне  ол  ақыл-ой  арқылы  реттеліп  отырады 

деген түсініктер жасаған. 

Орта  ғасырдағы  жан  туралы  ілім.    Орта  ғасырда  Аристотельдің  жəне  басқа  да 

ғалымдардың  идеалары,  ашқан  жаңалықтары,  ой-пікірлері  жаңа  сипат  алып,  аты  əлемге 

əйгілі Əбу Насыр əл – Фараби (870 – 950 ж.ж.), жəне Əбу Али ибн Сина (980 – 1037 ж.ж.) 

Ибн Ронед (1116 – 1198 ж.ж.) жəне т.б. орта ғасырлық ғұламалардың зерттеулері арқылы 

адамның жан дүниесі жайындағы ілім дами түсті. 

Араб ғалымы Ибн əл – Хайсам (965 – 1039 ж.ж.) Иранның дəрігер ғалымы Закария Рази 

(865  –  925  ж.ж.)  еңбектерінде  адам  дүниесі  жайлы  сол  кезеңдегі  ғылыми  жетістіктерге 

сүйеніп  тəжірибелік  жақтары  мен  психофизиологиялық  идеаларын  ұсынды.  Психология 

ғылымының  тарихында ғасырдың алатын орны ерекше. 

Бұл кезеңде Европа ғалымдары да психология ілімі жайында жаңаша пікір көзқарастарды 

дамытып  ғылымда  тəжірибелік  зерттеулерге  негіздеді.  Психологиялық  ілімді  дамыту 

жолында  мұндай  көзқарастарды  қолдағандар:  ағылшын  ғалымы  Френсис  Бэкон  (1561-

1626  ж.ж.)  Декарт  (1596-1650  ж.ж.)  Т.  Гоббс  (1588-16189  ж.ж.),  Б.  Спиноза  (1632-1677 

ж.ж.)Г.Лейбниц (1646-1716 ж.ж.) Дж. Локк (1632-1704 ж.ж.) т.б. 

 XVIII  ғасырдағы  психология.  XVIII  ғасырда  психология  ғылымының  дамуына  физик 

И.Ньютон  мен  физиолог  ғалым  А.Галлердің  зерттеулері  негіз  болды.XVIII  ғасырдағы 

психофизикалық  құбылыстардың  мəнін  ашу  енді  психофизиологиялық  мəселелерге 

ауысып,  түрлі  психикалық  процестардің  сыры  жүйке  жүйесінің қызметімен  байланысты. 

Олардың  ішінде  Швейцария  ғалымы  А.  Галлердің  бағдары  психиканың  пайда  болуында 

жүйкелік  процестер  бірінші,  ал  түрлі  ойлар  мен  идеялардың  өзара  байланысты  түрде 

туындауы  екінші  кезектегі  құбылыс  деген  көзқарасты  ұсынып,  психологиядағы 

эмпиристік бағытты қолдады. 

Ньютон  мен  Локк  ассоциативтік  психолгияны  механикалық  жəне  сексуалистік 

көзқарастарға  негіздей  отырып  зерттеді.      XVIII  ғасырдағы  ассоциация  детерминистік 

сипатта болды.Психология тарихында ассоциацияны жалпы категориялық ұғым деңгейіне 

тұңғыш  дəріптеуші  –  ағылшын  дəрігері  Гартли  (1705  –  1757  ж  ж).  Ол  психологиялық 

процестердің  барлығы  ассоциацияға  сүйенеді  деп  түсіндірді.  “Адамды  бақылау”  деген 

еңбегі  (1749  ж)  ассоциациясының  өзекті  ілім  болып  қалыптасуына  бастама  болды  жəне 

Гартли теориясы  XVIII ғасырдағы ассоциациялық материалистік ілімнің негізі болды. 

жүктеу/скачать 0,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: