Бастауыш мектеп балаларының шығармашылық іс-әрекетін дамыту ерекшеліктері

«Құзірет» термині соңғы кездерде ғылымның әр түрлі саласында қолданыс табуда. Қолдану мүмкіндігіне қарай құзірет, құзіреттілік, құзіретті (жетік, терең білетін) ұғымдары дифференцияланады.[24]

Құзірет субъектінің қойылған мақсаттарға жету үшін ішкі және сыртқы ресурстарды тиімді іске асыруға дайындығы. Сыртқы ресурстарға білім, білік, дағды, құзіреттіліктер (іс-әрекет тәсілдері) психологиялық ерекшеліктер, құндылықтар жатады. Мұны көрнекті түрде былай көрсетуге болады:

С. И. Ожеговтың сөздігінде «құзіреттілік» сөзіне төмендегідей анықтама берілген:

«Құзіреттілік» біреудің бір топ мәселе төңірегінде жақсы хабардарлылығы.

1. 
   Проблемаларды шешу құзіреттілігі әр түрлі жағдайдағы проблемаларды анықтауға, оны шешуге мақсат қоюға, жетістікке жету үшін жоспарлауға және ұйымдастыруға, өз қызметінің нәтижесін бағалауды іске асыруға, барабар қойылған міндеттерге технологиялар таңдау және қолдануға мүмкіндік береді.
   

Қазіргі оқулықтар оқу әрекеті жүйесімен жазылғандықтан, баланың негізгі құралына айналып, өздігінен ізденудің көзі болады. Бұдан педагог қызметі жеңілдеді деген пікір тумауы керек, керісінше, оқу үрдісінде өтіп жататын психологиялық, педагогикалық жағдайларды бірден танып, әр бала ерекшелігіне қарай оқу әрекетін шебер ұйымдастырушы психолог-педагог болу жауапкершілігі артып отыр.

 Дамыта оқыту жүйесіндегі технологиялардың классификациялық сипаттамасы.

1. 
   Қолдану деңгейіне қарай: жалпы педагогикалық.
   
2. 
   Философиялық негізіне қарай: гумандық.
   
3. 
   Психикалық даму факторына қарай: социотектік, психотектік.
   
4. 
   Игерудің ғылыми тұжырымдамасына қарай: рефлекторлық, дамытушылық.
   
5. 
   Мазмұндық сипатына қарай: білімдік, тәрбиелік.
   
6. 
   Басқару мипіне қарай: шағын топтар жүйесі.
   
7. 
   Ұйымдастыру формасына қарай: сыныптық, сабақтық, топтық және жеке.
   
8. 
   Балаға қатынас амалына қарай: тұлғалық, бағдарлық.
   
9. 
   Басымдық танытатын әдісіне қарай: дамытушы.
   
10. 
    Балалар категориясына қарай: жалпы.
    
11. 
     Жетілдіру бағытына қарай: балама.
    

Кешенді дамытушы жүйе негізінде мақсатты бағытталған даму;

Теориялық білімнің басты рөл атқаруы;

Мазмұнның толықтығы мен жүйелілігі;

Материалды игеруді қарқынды жүргізу.

Оқытуда эмоционалды үрдісті іске қосу;

Мазмұнды проблемаландыру;

Оқыту үрдісінің вариативтілігі;

Барлық баланы бірдей дамыту жұмыстарын жүргізу.

 Дамыта оқыту белгілері:

1. 
   Педагогикадағы түсіндірмелі иллюстративті әдісі алмастырады. Бұл әдіс тұлға дамуымен тығыз байланысты.
   
2. 
   Дамытудың барлық заңдылықтарын ескереді, жеке бастың өзіндік деңгейі мен ерекшелігіне сәйкестендіріледі.
   
3. 
   Балаға іс-әрекеттің толыққанды субъектісі болып табылады.
   
4. 
   Балаға қоршаған ортамен өзара қатынасқа түсетін дербес субъект рөлі беріледі.
   
5. 
   Тұлғаның барлық қасиетін тұтас дамытуға негізделген.
   
6. 
   Баланың жақын даму аймағында жүзеге асады.
   

 Дамыта оқытуда педагогтың басты міндеті:

 Оқу материалдарын балаға дайын күйінде көрсету емес, баламен бірлесіп, жалпы іс-әрекетті ұйымдастыра отырып, алға қойылған міндеттерді түсіндіру, оларды шешудің тәсілдерін, жолдарын іздестіру арқылы өз іс-тәжірибесінде қалай қолданады?

1. 
   Оқу әрекетін қалыптастыру, айналадағы дүниемен белсенді әрекеттестік, этикалық, эстетикалық қарым-қатынасқа дайындау, дара тұлғалық адамгершілік нормаларын меңгерту;
   
2. 
   Оқу барысында баланың бойындағы дамытуды қалыптастыруды дағдыға айналдыру.
   
3. 
   Оқу мен тілдің арасындағы байланыстылыққа аса көңіл бөлу.
   
4. 
   Сөздік қоры мен тілдің арасындағы байланыстылыққа аса көңіл бөлу.
   
5. 
   Баланың сезіміне әсер етіп, логикалық ойын дамыту.
   
6. 
   Жалпы баланың жан дүниесін дамыту.
   

Коммуникативтік құзыреттілік әр түрлі жағдайларда алдына қойған міндеттерін шешуде, өзінің көзқарасын әдеп нормасына сәйкес жеткізуде ауызша және жазбаша коммуникациялардың түрлі құралдарын пайдалануға мүмкіндік туғызады.

 Коммуникативтік құзыреттілік адамдармен өзара әрекет пен қарым-қатынас тәсілдерін білуді, түрлі әлеуметтік топтарда жұмыс істеу дағдыларын, қоғамдағы түрлі әлеуметтік ролдерді орындауды, өмірдегі нақты жағдайларда шешім қабылдау үшін байланыстың түрлі объектілерін қолдана алу білігін, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінде, халықаралық қатынаста шетел тілінде қатынас дағдылары болуын қарастырады.[25]

Ақпараттық-технологиялық құзыреттілік бағдарлай білу, өз бетінше іздей білу, талдай, таңдай білу, өзгерте білу, сақтай білу, білім мен ақпаратты ақпараттық технологиялар мен техникалық объектілердің көмегімен жеткізуді жүзеге асыра білу және интерпретациялау білігі.