Бауыржан Момышұлы Москва үшін шайқас (роман)

192 
Алда иықтарын қомдап, жауырындарын сыртқа беріп, шұбай шұбырып келе жатқан 
жаяулар. Буырқанған боз тозаңның ішінде мұнарлана бозалаң тартқан жауынгерлер легі 
боран ышқына келіп соққанда тізбегі шайқалақтап, ауытқып барып желмен арпалыса, 
тырмыса қайта түзеліп кетеді. Жел шекпендерінің мұздаған етегін көтеріп желпілдетеді. 
Біз жорықтамыз, майданға бет алған жолдамыз, сапарымыздың белгілі түйінді жері алда 
— алыста. Оған ертең жоқ, бүрсігүні ымырт жабыла жетуіміз өте қажет. Бұйрық солай. 
Бір аттының қасынан өте беріп: 
— 
Қай батальон? — деп айқайлап сұрадым. Оның: 
— 
Үшінші, — деген жауабы ұйтқыған жел жұлып үзіп ала жөнелгендей естілді. 
Келе жатырмыз. Мына табиғаттың құбылысы аяғымызға салынған тұсаудай матап, кере 
адым создырар емес. 
Алда нән жайын жанындай сағымдана қарауытып бір мұнар елестейді, ол алдымыздағы 
қалың орманның қарасыны. Біз келе жатқан жол бойы елсіз алаң, ашық далада соғып 
тұрған сұрапылдан бізге пана боларлық жер осы алдымыздағы көрінген қалың орман. 
Таңертеңнен бері сол орманға жетуге ынтық болып келеміз. Бүгін қонып түнейтін жеріміз 
— соның орталығындағы жыңғыл. 
Орманның кеші ерте түседі. Қалыңды күн батпай-ақ қараңғы бүркей бастайды. Ашықта 
қас қарая бастағанда, орман іші ымырт жабылып, түн бүркенеді. 
Тоғайға енгенде нағашымыздың аулына келгендей болдық. Қалыңның іші жым-жырт, 
тып-тыныш. Қалың біткен зәулім ағаштар бізге «қалқан» болып, өз панасына қабылдады. 
Құлақ тыншып, жанымызды шақырып алғандаймыз. Әскерлер үстіндегі қарын қағып, 
сілкініп түлеген қырандай болып қалды. Орман іші дүбірлеген қимыл, айқайласқан 
дауыспен жанданды. Боранның уілдеген ызалы сарыны алыстан әлсіреп қайта еміс-еміс 
естіледі. Ағаш түбіндегі қалың қарды, жауырындай қол күректерімен аршып жіберіп, 
қазтаңдай жапырақтарды төсеп, жігіттер бестен - ондап шұқырға ығыса орналасып жатыр. 
Қараңғы орман қайтадан тым-тырыс болып, баласын әлдилеп отырған ақ жаулықты 
әйелдей қалғып тұр. Анда-санда күзетшілердің бірен-саран дауыстары ғана естіледі. 
Шаршаған қол суықты елемей шырт ұйқыда жатыр. 
Орманның таңы асықпай шабан атады. Ашықта күн найза бойы көтерілмей, ормандағы 
көлеңке жарыққа жеңдірмейді. Таң сәулесі орман ішін бірден нұрландырмайды. Сәскеде 
ғана қалыңдағы қараңғы сұйылып ыдырап, орман түкпірі бозара бастайды. Таң бізді қарсы 
алмайды. Таңды біз қарсы аламыз. Біз жорықтамыз. Жол ұзақ алда жатыр. Жорық, соғыс, 
майдан жағдайында жауынгерлердің ұйқысы бір түнде торт емес, қырық бөлінуі заңды. 
Мұз төсеніп, қар жамылу — жауынгерліктің атам заманнан қалған сыбағасы. Түнде 
аттанып, ерте жүрмесек болмайды. Уақыт тар, жағдай қиын. Әлі қап-қараңғы. Таңсәріге 
жолда ғана жолықпақпыз. «Тұр – тұр» мен «жүр-жүр» бізді «жылы төсектен» қозғап, 
барар сапарға бет алдырып жолға салған. Қатарланып топтанып, қатқан қарды қарш-қарш 
басып жолға түстік, қос орнынан қозғалды. Меңіреу орман ағаштары қамыға төмен 
қарағандай, ақ сәукелесі иіліп, «сапарларың сәтті болсын!» деп қоштасқандай болып 
томсырайып қозғалмай тұр. 
Борандатқан таты үш күн. Мұз төсеніп, қар жамылған тағы үш түн... Біз жорықта келеміз. 
Соңғы түнеген жерде жауынгерлерге ақ киім — халат берілген. Киіммен бірте 
солтүстіктің «жел маясы» ұшы майысқан пышақтың ұшындай, ұзындығы бір жарым 
құлаштай, иген шеңбер сияқты, ені бір қарыс шаңғы, ұшында түйе табандай сүзбе шеңбері 

193 
бар екі таяғымен бірге әрқайсымызға ат орнына берілген. Асығып адымдап, желе-жорта 
жүгіріп, сырғанақ тебе, сырғытып келеміз. 
Күн жап-жалтыр, ап-ашық. Айнала аппақ қар, көзің шағылысып қаратпайды. Темірдей 
қарып, жалап тұрған аяз. Бет - ауыздарын үсікке шалдырып алған жігіттер аз емес. Беті 
мен иегі қарауытып, қызара жараланғандар бесеудің бірі. 
Біз ат-арбаларды айналма жолмен жіберіп, өзіміз баратын жерге жолсызбен тың қалың 
қарды баса салт, төтелей тіке тарттық. Аяғымызда қарға батпас «қайық» сырғанақ— 
шаңғы, қолымызда оның ескегі—таяқ. Әр топтың арасы екі-үш құлашты соза сермеп, 
лақтыруға жетер жер. Қаз-қатар шағаладай қаптап, қардың бетін сыза тартып келеміз. 
Шапшаң жүруден денеміз қызып, аязды елер емеспіз. Бұрыш шаңғы теуіп үйренбеген 
жігіттер алдымен аяғына тұсау салғандай кібіртіктеп, таяқ пен аяқты қалай кезек 
жұмсауды білмей шатысып, әйтпесе, орасан көп көсіліп жіберіп, шалқасынан жығылып, 
жарым жолға жеткенше коп азаптанып, кейіннен үйреніп, аяқтанып кетті. 
Алдағы майдан шеңберіне бір түстік - ақ жер қалды. Күнге шағылысып, аспанда қалықтап 
үстімізден немістің инелік тәрізді бүкір барлаушы самолеті екі-үш рет орала айналып, 
кейін қарай өрлей жөнелді. Біраздан соң алыстан ататын, құлашы ұзын зеңбіректің оқтары 
зуылдай ұшып, асып түсіп, қар тозаңын аспанға құйындай көтеріп, жаңғырыға жарыла 
бастады. Атымыз шаңғы, қамшымыз — таяқ, «борбайлап» сырғыш, ентелей сызып, алға 
«желе-жорта» жөнелеміз. Дұшпанның он шақты самолеті біздің үстімізден өтіп барып, 
орағыта бұрылып, қайта келіп бізді дәлдеп, құйыла төніп, құмалақтай бастады. Келе 
жатқан бойымызда қарға құлай - құлай кеттік. Ыңырсып, ызылдаған майда бомбалар 
жерге түскенде бақылдай жарылып, қарды будақтата қопарып көтерді. Біз қарға көміле 
бұғып жатырмыз. 
Шүкір, дұшпанның бірінші «сәлемдемесінен» жоқ. Асығып-аптығып келе жатқан 
«аулымыздың» алыстан қарсы алуы осылай болды. 

жүктеу/скачать 1,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: