Білім беру бағдарламасы тыңдаушыға арналған нұСҚаулық
Оқу сауаттылығын дамыту және оқу мақсаттарының жүйесі
жүктеу/скачать 1,43 Mb.
|
| Оқу сауаттылығын дамыту және оқу мақсаттарының жүйесі
Бастауыш мектепте балалардың оқудағы жетістіктерінің негізгі шарттарының бірі – оқушылардың ақпараттық құзыреттілігін қалыптастыру, өйткені бастауыш мектепте алынған сапалы білім барлық бұдан кейінгі кезеңдегі оқудың негізі болып табылады. Қазіргі заман мұғалімінен білім алушылардың оқу сауаттылығын қалыптастыруға барынша ықпал ететін оқу қызметінің нысандары мен әдіс-тәсілдерін табу және қолдану талап етіледі. Бастауыш мектеп мұғалімінің бастауыш сынып оқушыларының мәтінмен жұмыс істеу дағдыларының – ақпарат көздерін білу, өзін қызықтырған сұрақтарға жауап іздей білу, таңдалған материалды дұрыс ресімдеу және ұсыну дағдыларының негізін дұрыс қалауы аса маңызды. Алынған білім мен әртүрлі ақпарат көздерімен жұмыс істеу балаларға ақпаратты дұрыс қабылдауға, оның сапасын бағалауға, оның тура және астыртын мағыналарын түсіне білу дағдысын қалыптастыруға көмектеседі. Оқушылардың оқу сауаттылығымен байланысты дағдыларды қалыптастыру оқу процесі, тәрбиелік іс-шаралар мен қосымша білім беру компоненттері өзара тығыз байланысты болған жағдайда табысты болады. Отбасылық оқу мәдениетін дамыту бойынша ата-аналар қауымдастығымен жұмыс жүргізу маңызды. Қазақстандық мектептердің PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study) оқу сауаттылығы блойынша халықаралық мониторингтік зерттеуге қатысуы – IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement) білім жетістіктерін бағалау жөніндегі халықаралық қауымдастықтың бағдарламасы кіші мектеп оқушыларының оқу-ақпараттық біліктерін дамыту жөніндегі мақсатты жұмыс тетіктерінің бірі болып табылады, ол 4-сыныпты аяқтау кезінде білімнің жоғары деңгейде табысты игерілуіне ғана емес, сондай-ақ қазақстандық жастардың оқу сауаттылығын қалыптастыруға ықпал ететін болады. PIRLS зерттеуінің мақсаты – әлемнің әртүрлі елдеріндегі төртінші сынып оқушыларының мәтінді түсіну деңгейін салыстыру, сонымен қатар ұлттық білім беру жүйелерінің оқу сауаттылығын үйретудегі айырмашылықтарын анықтау. Бұл зерттеудің жетекші сарапшылары ұсынған халықаралық глоссарийге сәйкес, «оқу сауаттылығы» – адамның өмірде өзін толыққанды жүзеге асыру және өз мақсаттарына қол жеткізу үшін қажетті жазбаша сөйлеудің әртүрлі нысандарын түсіну және логикалық ұғыну қабілеті. Осыған орай білім беру саясатының маңызды қағидаты адам мен қоғамның игілігі үшін жүзеге асырылады. Оқу сауаттылығының негізі мәтіндерімен толық жұмыс істеу үшін қажетті оқу дағдыларын қалыптастыру қажет болып табылады. Бұған оқушының қажетті ақпаратты табуы және көбейтуі, мәтіннің белгілі бір бөлігіндегі түйіндерді тұжырымдау, негізгі кейіпкерлердің әрекеттерін түсіндіру, мәтіндегі мысалдар арқылы растау және мәтін құрылымын бастапқы талдау жатады. Тарихи тұрғыдан алғанда, «сауаттылық» термині жазбаша мәтін түрінде ақпарат алуға және оны басқаларға жеткізуге мүмкіндік беретін құралды (мәдени құралды) меңгеруді білдіреді. «Сауаттылық» сөзі грекше «grammata» – оқу және жазу дегеннен шыққан. Сауаттылық – адамның ана тілінде жазу және оқу дағдыларын меңгеру дәрежесі, яғни адамның одан әрі дамуына негіз болады. Кітапқа қол жеткізе отырып, ол адамзат жасаған ой мен білімнің мол қазынасын пайдалануға мүмкіндік береді. Әртүрлі дереккөздерде «оқу сауаттылығы» және «функционалдық оқу сауаттылығы» терминдері қолданылады, бұл терминологиялық шатасуды тудырады. Шын мәнінде, білім беру нәтижелерінің халықаралық мониторингі екі маңызды көзқарас тұрғысынан талқыланады: бастауыш сынып оқушыларының оқуды үйренуден білім алу үшін оқуға ауысуы (PIRLS) және жоғары сынып оқушыларының білім алу үшін оқудан еңбектену әлеміне ауысуы (PISA). Оқушыларға таныс және бейтаныс танымдық жағдайларда мәтінді түсінуді, талдауды, түсіндіруді үйрету міндеті әлі де өзекті болып қала береді. Оқу сауаттылығын үйретуді жетілдіру үшін, ең алдымен, зерттеуде ұсынылған осы ұғымның кең түсінігімен келісу керек, яғни оқылымды әртүрлі өмірлік жағдайларда қолданудың маңыздылығын түсіну керек [30, 11-бет]. PIRLS зерттеуінің материалдарын әзірлеушілер тобы бастауыш сынып оқушыларының оқу сауаттылығын «қоғам талап ететін және (немесе) жеке тұлға үшін құнды мақсаттар үшін жазбаша тілді оның барлық формаларында түсіну және қолдану қабілеті деп анықтады. Әртүрлі мәтіндер негізінде жас оқырмандар өз түсініктерін қалыптастырады. Олар оқу үшін, мектептегі және мектептен тыс оқу қауымдастықтарына қатысу үшін және көңіл көтеру үшін оқиды» [31, 17-бет]. PIRLS тестілерінің сұрақтарын талдау бастауыш мектеп оқушыларының оқу сауаттылығын қалыптастыру әдістемесін әзірлеуге және апробациялауға мүмкіндік береді, оның ішінде оқушылардың мәтінді (көркем және ақпараттық) түсінуіне бағытталған оқу әрекеттері бар. Оқу әрекеттері мынадай дағдыларды қамтиды: мәтінде жанама айтылған мәліметтерді (ақпарат бірлігін) шегеру; осы ақпараттан тікелей қорытынды жасау; мәтіннің жеке хабарламаларын түсіндіру және біріктіру; мазмұнын, тілін бағалау. Бастауыш мектепте оқудың функционалдық сауаттылығын қалыптастыруға білу, түсіну, пайдалану, талдау және жинақтау, бағалау деңгейі сияқты логикалық тәсілдер деңгейіне сәйкес келетін тапсырмалар ықпал етеді. Б. Блумның оқу мақсаттарын ассимиляциялау және жіктеу категорияларының таксономиясы PISA зерттеу критерийлерінің жүйесімен байланысты. Екі зерттеудің критерийлері келесідей болуы мүмкін [31, 27-бет]: 4-кесте. PISA критерийлерімен және Б. Блум таксономиясы бойынша танымдық қызмет кезеңдерінің өзара сәйкестігі
жүктеу/скачать 1,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|