Білім беру бағдарламасы тыңдаушыға арналған нұСҚаулық
жүктеу/скачать 1,43 Mb.
|
| Белгілі және жаңа ақпаратты ажырату. Кез келген танымдық мәтінді зерттей отырып, ақпараттың екі түрін ажыратуға болады: жаңа және танымал. Мәтінді оқымас бұрын балалардың сипатталған құбылыс немесе объект туралы не білетінін анықтау керек. Егер мәтінде әртүрлі белгілер болса, ақпаратты анықтау тиімдірек болады. Алдымен оқушылармен мәтіндегі қарындаш белгілері не үшін қажет екенін, оны қалай дұрыс жасау керектігін нақты көрсету керек екенін талқылаймыз (атап өту, түртіп қою немесе жолдарда басқа белгі қою және т.б.). Оқушыларға қарындашпен оқуды үйрету керек, өйткені бұл дағды кез келген ақпаратты өңдеу кезінде қажет. Мәтінді таңбамен және онысыз салыстыруға болады, мәтіннің қай нұсқасы ақпаратты есте сақтау және көбейту үшін оңай екенін салыстыруға болады. Балаларға ақпараттың екі түрін көрнекі түрде көрсету үшін сәйкес сызбалары бар кесте жасауға болады: мен бұл туралы не білемін; мен жаңа не үйрендім. Бір тақырыпта бірнеше туынды оқығанда екінші бағандағы материал бірте-бірте біріншісіне жылжиды және балалар олардың ой өрісі қалай өсетініне көз жеткізеді. Сабақты жаңа сұрақтармен аяқтауға болады: тағы не туралы білгім келеді, пайда болған сұрақтарға қалай және қайда жауап іздеу керек?
Мәтінге танымдық сұрақтар қою. Сұрақ қою көбінесе оған жауап беруден гөрі қиын, сұрақты тұжырымдау үшін мәтіндегі танымдық материалды бөліп алу, осы ақпараттың мағынасын түсіну және сұрақтың нақты тұжырымын табу қажет. Балаларға мәтінге сұрақ қоюды үйрету әр сұраққа әртүрлі жауаптардың сұрақтарын салыстырмалы талдаудан басталуы керек. Сұрақтар баланың көз алдында болуы үшін тақтаға жазылуы керек. Бірінші сұрақтың жауабы айқын, тек мәтіннің нақты мазмұнын білуді қажет етеді. Екінші сұраққа жауап беру біршама қиын, жауап беру үшін мәтіндегі мәліметті байланыстыру қажет. Үшінші сұраққа жауап беру кезінде автор байқаған құбылыстың себебін түсініп, оны өз сөзімен түсіндіруі керек. Соңғы сұрақтың жауабын табу үшін ойланып, қосымша ақпаратты пайдалану керек. Қандай сұрақтар белгілі фактілерді нақтылауға мүмкіндік беретінін және қайсысы біздің білімімізді кеңейтетінін анықтайық. Осы сұрақтар тобына атау берейік: нақты мазмұн және танымдық мәселелер бойынша сұрақтар. Балалардың назарын танымдық сұрақтардың әдетте себептерді анықтауға, байланыс орнатуға бағытталатынына аударайық, сондықтан олар көбінесе «неге», «неліктен», «не үшін», «не себепті» деген сөздерден басталады. Балалар жаңа шығарма материалы бойынша танымдық сұрақтар қоюға жаттығады. Мұндай күрделі дағдыны қалыптастыру үшін бір сабақ жеткіліксіз екені анық. Келесі сабақтарда балалардың назарын сұрақтардың формасына аудару керек, басқа пәндер бойынша оқу іс-әрекетінде сұрақтар қоюға арналған тапсырмаларды жүйелі түрде енгізу қажет. Мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықтау. Тақырыпты және негізгі ойды анықтау қабілетін қалыптастыру бір тақырыптағы, бірақ негізгі ойға сәйкес келмейтін шығармаларды және әртүрлі материалдағы бір ойды ашатын шығармаларды салыстыру барысында қолданған орынды. Мәтіннің жоспарын құру Танымдық мәтінді бөліктерге бөлу принципі көркем шығарманы зерттеудегі сияқты сюжет элементтерін бөлумен немесе эмоциялар динамикасын анықтаумен емес, ойдың даму логикасын анықтаумен байланысты. Бұл жағдайда жоспар құру ақпаратты құрылымдауға бағытталған. Мәтін логикалық толық бөліктерге бөлініп, олардың әрқайсысында негізгі ой ерекшеленеді. Жоспар сұрақтар, атаулы сөйлемдер, дәйексөздер түрінде жасалуы мүмкін. Ғылыми-көркем шығармалармен жұмыс істеу барысында бір мәтіннің екі жоспарын жасаған жөн. Бірінші жағдайда жоспар оқиғалардың дамуын, екінші жағдайда танымдық ақпараттың болуын көрсетеді. Сабақта ғылыми-танымдық мәтіндермен жұмыс әртүрлі жұмыс әдістерін қолдана отырып жасалуы мүмкін. Олардың барлығы бастауыш сынып оқушыларының оқу және сөйлеу дағдылары жүйесін қалыптастыруға ықпал етеді. Танымдық әдебиет мәтіндерімен жұмыс жас оқырманның логикалық ойлауын дамытады, оның заттар мен оқиғалар арасындағы байланысты түсінуіне көмектеседі [68]. жүктеу/скачать 1,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|