Білім және ғылым министрлігі ҚазаҚстан респуБликасы тҮзету пеДагОгикасыныҢ ҰлттыҚ ғылыми-практикалыҚ
жүктеу/скачать 0,71 Mb. Pdf көрінісі
|
| Бағдарламаның мазмұны
Психологиялық-педагогикалық жұмыстың бірінші сатысы - ересек- термен байланысудың қарапайым дағдыларын қалыптастыру: көзбен бай- ланыс, ересек адамның қарапайым нұсқауларын орындау, ересек адамның іс-әрекеттеріне еліктеу. психологиялық-педагогикалық жұмысты жүргізу бойынша шарттар, та- лаптар және ұсыныстар. а) адамдармен өзара әрекеттесуден тұрақты қорқынышы бар балалар- мен мінез-құлықты қолданбалы талдауға негізделген жұмыс әдістері мен тәсілдерін, тактильді байланысқа төзбеушілікті, онымен бөлісуден дүрбелең қорқынышы бар анаға деген сүйіспеншілікті, сондай-ақ психикалық ауру шеңберіндегі эмоционалды саланың терең бұзылуын пайдалану ұсынылмайды; б) кеңістікті ұйымдастырған кезде минимализм сақталуы керек, бұл баланың назарын аударатын бөгде заттарды алып тастауды және балаға қажет және қызықты заттардың минималды санын, ынталандыруды қолдануды білдіреді. сондай-ақ, баланы қорқытатын және ренжітетін заттарды алып тастау және ыңғайлы және қауіпсіз ортаны қамтамасыз ету үшін ынталан- дыруды қолдану қажет; в) баланы ересектерге қойылатын тапсырманы қабылдауға және орындауға итермелейтін көтермелеулерді немесе сыйақыларды, яғни бала ересек адамның өтінішін орындайтын заттарды немесе іс-әрекеттерді ал- дын ала анықтау керек. жұмыстың алғашқы кезеңдерінде" ынталандыру- шы" ретінде мыналарды қолдануға болады: тағамдық ынталандыру (чиптер, кәмпиттер, банан, шырын және т.б.); ойыншықтар (шыңдар, пианолдар, ма- шиналар және т. б.); балаға жағымды жанасу және вестибулярлық сезімдер (айналдыру, ұру, шайқау және т. б.); г) жұмыстың бастапқы кезеңдерінде тікелей күшейту әдісі қолданылады. Оны пайдалану келесі ретпен жүзеге асырылады: - балаға қажетті зат (тәттілер немесе ойыншық) көрсетіледі, ол оған қол жетімді емес және ересек адамға өтініш жасауды талап етеді; - содан кейін оның мінез-құлқына қатысты талап қойылады (мысалы, "осында кел!"»); - егер бала бұл талапты (нұсқаулықты) өз бетінше және дұрыс орында- са, онда ол дереу сыйақы алады - бұрын ұсынылған жағымды зат (мысалы, кәмпит немесе сүйікті пирамида); д) тапсырмаларды орныдау кезінде баланың қызығушылығына және қажеттігіне қарау керек. сабақтар қызықты және көңілді болуы керек. ма- ман эмоционалды түрде жандануы керек, баланы тиісті сөздер мен ым- ишараларды ("жақсы", "бесті әкел", шапалақтау), құшақтау, қуанышты күлімсіреу және т. б. қолдана отырып, үнемі қолдап, жігерлендіруі керек. е) әрбір дағдыны қалыптастыруға жеке қысқа бағдарлама жасалады, 53 онда үлгі мерзімдерін, баланың мінез-құлқының сипаттамасын (тапсыр- маны қалай қабылдайды және орындайды), қандай көмек пен көтермелеу қажет екенін көрсете отырып, оны қалыптастыру жоспары немесе дәйектілігі тіркеледі; сондай-ақ оқыту нәтижелері (дағды меңгерілген не- месе меңгерілмеген) белгіленеді. Белгілі бір шеберлікті қалыптастыруға арналған әр жаттығу бір сабақта 8-10 рет орындалады. Бастапқы кезеңдерде бір сабақта 5-8 қарапайым жаттығулар жасалады, содан кейін олардың санын 10-12-ге дейін көбейтуге болады. жұмыс қарапайым, бірақ тірек дағдыларды қалыптастырудан ба- сталады, әрі қарай оқуға негіз болады. әдетте, бұл орындыққа отыру, ересек адамға қарау және қарапайым командаларды орындау мүмкіндігі. ж) тапсырмаларды орындау уақыты демалыспен кезектесуі тиіс. алғашқы сабақтарда бала өз қалауы бойынша демалады, кейінірек сіз балаға қызықты түрлі ойындарды қолдана аласыз: сенсорлық, эмоционалды және бағдарламаның бірінші бөлігінде көрсетілген басқалар. з) екінші ересек адамның - баланың артында тұрып, оған қажетті әрекеттерді орындауға көмектесетін ата-ананың қатысуы ұсынылады. тек маман сөйлеп, іс-әрекеттерді көрсетеді, ол баланың алдында тұрады. ата- аналар психологтың алдын-ала нұсқауы бойынша үйде шеберлікті бекітеді. Дағдылар жүйесін қалыптастыруға арналған жаттығулар кешенінің келесі реттілігі ұсынылады - қарапайымнан күрделіге дейін: 1) жаттығулар дағдысын қалыптастыру орындыққа отыру бойын- ша ауызша нұсқаулар. Ол үшін қажетті жағдайлар жасалады: бала отыра- тын орындық оның артында тұруы керек; баладан өтінгенде, ересек адам оны өзіне қаратып орналастыруы керек. психолог қатты және нақты қысқа нұсқауларды айтады: "Қанат, отырыңыз!", қолымен орындыққа нұсқайды және оған қызықты затты (тәттілер немесе ойыншық) әкеледі. егер бала орындыққа отырса, оған бірден көтермелеу мен мадақтау беріледі. егер бала 3-5 секунд ішінде отырмаса, онда оған физикалық көмек көрсетіледі: ересек адам баланы орындыққа отырғызады, оны мадақтайды және жігерлендіреді. Қайталанған нұсқаулармен ересек адам 1-2 секунд күтеді, ал егер бала жауап бермесе, баламен бірге қажетті әрекетті орын- дайды. Шеберлікті нығайту үшін әр сабақ маманның екі орындықты бір-біріне қарсы қоюнан басталады. егер бала орындықта тұра алмаса, онда аяғы ересек адамның аяғы арасында болатындай және баланың қашып кетуіне жол бермеу үшін оған мүмкіндігінше жақын отыру ұсынылады. Отырғызу кезінде баланы көзге және отыруға мадақтау және ынталандыру керек. Бала өздігінен отыра алады және белгілі бір уақыт ұстамай отыра алады, сіз орындықты үстелге жылжыта аласыз және сол арқылы үстелдегі әртүрлі материалдармен жұмыс істеуге жағдай жасай аласыз. жаттығу бірнеше рет, бірінші және кейінгі сабақтарда, бала өтінішті 54 физикалық қолдаусыз және ынталандырусыз өздігінен орындағанға дейін орындалады. содан кейін ауызша нұсқаулық: "отырыңыз!"әр түрлі жағдайларда сыныпта және үйде бекітіледі. 2) көзбен байланыс жасау атын айтқанда жауап беру дағдыларын қалыптастыруға арналған жаттығулар.психолог пен бала бір-біріне қарсы орындықтарда отырады. ересек баланың атын атайды және сонымен бірге оны көзге, қимылға, жеуге жарайтын немесе басқа "ынталандырғышты" көз деңгейіне көтеріп (баланың иегін абайлап бағыттауға болады, ол ере- сек адамның көзіне емес, затқа қарайды) ынталандырады. Бала маманға бір секунд қарағаннан кейін, оған бірден осы зат беріледі. көзге көрінудің тағы бір әдісі әткеншекте тербелу болуы мүмкін. әткеншектер тоқтайды және егер бала ересек адамға қараса ғана қозғала бастайды. келесі сабақтарда баланың аты-жөні мен оны ынталандыру арасындағы уақыт біртіндеп артып, көзге ұзақ әсер етеді (5 секундқа дейін). содан кейін дағдылар әртүрлі жағдайларда бекітіледі: қашықтықта, ойыншықтармен ойнау кезінде, сондай-ақ үйде ата-аналар. Бірте-бірте, ынталандыру мен шақырулар ынталандырғышсыз көрінбейтін және көзге көрінбейтін бо- луы керек, ал аты мен көрнекі затқа қарау мақтау мен мақұлдаумен көтермеленеді. 3) Қарапайым әрекеттерге еліктеуге арналған жаттығулар: қолыңызды жоғары көтеріңіз, үстелді түртіңіз, қолыңызды шапалақтаңыз және т.б. балаға қол жетімді немесе қызықты әрекеттер таңдалады: секіру, фор- тепиано пернесін басу. ересек адам нұсқауларды айтады:" осылай жаса " және балаға қарапайым әрекетті көрсетеді, мысалы, әрекеттің өзін атамай- ақ, қолдарын жоғары көтеру. егер бала әрекетке еліктемесе, онда оған физикалық көмек көрсетіледі - қысқа күшті қозғалыс көрсетілген әрекетті қайталауға көмектеседі және оны: "жарайсың, сен мен сияқты жасадың!" деп көтермелейді және ынталандыруды ұсынады. Болашақта көмек азаяды және баланың әрекетті өз бетінше орын- дау әрекеттері күшейтіледі. Шеберлікті бекіту үшін үйде сыныпта және ата-аналарда әртүрлі жағдайлар қолданылады. әр түрлі ойындарды пай- далану ұсынылады, оның ішінде барлық ойыншылар бірдей әрекеттерді қайталайтын немесе жүргізушіге еліктейтін музыкалық мотор. сол сияқты басқа дағдылар "осылай жаса" нұсқауларына сәйкес қалыптасады: басын изеу, секіріңіз, қолын ұстап сәлемдесіңіз, сапта жүріңіз, бетіңізді жабыңыз және т. б. Бала бірнеше қарапайым дағдыларды игерген кезде, оларға кездейсоқ ретпен кезектесіп орындау ұсынылады: "қолдарын жоғары көтеру – қол шапалақтау" немесе "қолдарын сермеу – аяқтарымен жер тебіну". 4) заттармен әрекеттерді еліктеуге арналған жаттығулар. Бала әртүрлі тақырыптық әрекеттерді орындауға үйретіледі: текшелерді шелекке салу, 55 қоңырау соғу, барабанға соғу, машинаны домалату және т.б. алдымен оған ұнайтын тақырыптық әрекеттерді таңдау керек. Баланың алдында үстелге екі бірдей зат қойылады. Бір уақытта бір тақырыппен әрекет жасай оты- рып, "осыны жаса" командасын көрсетіңіз. егер 3-5 секундтан кейін. бала тақырыппен әрекетті қайталамаса, оған физикалық көмек көрсетіледі (біз зат- ты өз қолымызбен алып, әрекет жасаймыз) және ынталандыру ұсынылады. әрі қарай, баланы қозғалысты басқа тақырыппен қайталауға шақырыңыз. Дағды көмекті біртіндеп азайтып, тек дұрыс тәуелсіз әрекеттерді мақұлдау үшін бекітіледі. сабақ құрылымы: - жаттығулар (2-ден 4-ке дейін жаттығулар); - сенсорлық ойындар; - жаттығулар (2-ден 4-ке дейін жаттығулар); - сенсорлық ойындар Болашақта жаттығулар саны біртіндеп артып, 10-12-ден аспайды. жаттығулардың саны баланың жеке мүмкіндіктеріне байланысты. күтілетін нәтижелер. Бала орындай алады: - орындықта белгілі бір уақыт отыру; - ересек адаммен көзбен байланысты кемінде 3-5 секунд ұстап тұрып, атын атағанда жауап беру және қарау; - нұсқауларды орындаңыз: ересектер үшін әртүрлі әрекеттерді қайталай отырып," осылай жаса"нұсқауын орындау; - мақтауға және мақұлдауға оң жауап беру; әлеуметтік ынталандыру ба- ланы тапсырманы орындауға ынталандыруы мүмкін. жүктеу/скачать 0,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|