БҚму хабаршысы жылына 4 рет шығады

БҚМУ  Набарш ы  № 4 - 2 0 1 6 ж .
Есеп.  М ассасы  120  г  мыс  (ІІ)  оксидінен  гидрометаллургиялык  әдіспен  өңдеп 
89,6  г  мыс  алынған.  Жүйеде  жүретін  барлык  химиялык  реакцияларды  жазып,  өнім 
шығымын есептеңіз.
Ш еш уі:
1.  Бұл  есепті  шығару  үш ін  алдымен  мысты  гидрометаллургиялык  әдісінің 
негізінде жаткан химиялык реакциялар жазылу керек.
CuO + H
2
SO
4
 =  CUSO
4
 + H
2
O 
CuSO
4
 + Fe =  Cu + FeSO
4
Қорытынды сызбанұскасы:
CuO  ^  CUSO
4
 ^  Cu
Сонымен:
CuO 
-----  
Cu
1
  моль 
-----  
1
  моль
1,5  моль 
-----  
х моль
х =  1,5  моль. 
m(Cu) =  1,5  моль  *  64 г/моль =  96 г.
2.  Өнім шығымы:
ю =  89,6 г / 96  г *  100% =  93,3%.
Жауабы:  93,3%.
Осындай  мазмұнды  есептер  шығару  окуш ыларға  электролиттік  диссоциация 
теориясы  және  оны  сандык  жағынан  сипаттап  көрсететін  «диссоциация  дәрежесі» 
ұғымды,  оның  түрлі  жағдайларға  байланысты  екендігі  түсіндіріледі  және  окушылар 
өздері түрлі есептер шығару аркылы көз жеткізеді.
Көптеген химиялык реакциялар газдык фазада жүреді және бұл такыфып жалпы орта 
білім  беретін  мектеп  химия  пәні  курсында  газ  заңдарының  аныктамалары  мен  оларды 
сипаттайтын  теңдіктер  кіріктірілген.  Газдарға  байланысты  теориялык  заццылыктарды  іс 
жүзінде пайдалану окушыларға киындык туғызады.
Соған  байланысты  бұл  такырыпты  толык  меңгеру  үш ін  тірек-сигнал 
карталарын пайдалануды ұсынамыз  [
6
,  15  б.].  Ол әрбір  окушының жұмыс дәптерінде 
көрініс  табуы  тиімді.  Себебі  оку  үдерісінде  белгілі  бір  нәтижеге  кол  жеткізу  үш ін 
көмегін  тигізеді. 
Окушыларға  химия  сабактарында  тірек-сигнал  карталарын 
пайдалану  есеп  шығару  кезінде  керекті  формуланы  дұрыс  таңдап,  сол  жағдайға 
байланысты есепті шешуге мүмкіндік береді.
Ұсынылатын тірек-сигнал карталары төмендегі кестеде көрсетілген.
Кесте  1.  -  Г аз заңдарына байланысты тірек-сигнал карталары
Г  аз заң д ар ы
С и п а т т а й т ы н  тең діктер
Авогадро 
заңы, 
V m -молярлык 
көлем
Vm=V(A)/u(A) 
V(A)-газдың көлемі (к.ж.) 
и(А)-моль саны
Газдың  салыстырмалы  тығыздығы, 
D
D(A)  = M (A) / M(B)
Салыстырмалы молекулалык масса
Морт
М орт(коспа)=ю(А)М(А) 
+ 
ю(В)М(В)
Г аздың тығыздығы,  р
р(А)  = М(А) / Vm
Бойль-М ариотт заңы
P
1
V
1
  = P
2
V
2
 = const
Г ей-Люссак заңы
V I   _   V 2  
Г !  
T l   = const
Біріктірілген газ заңы
V
0
P
0
  _   F
1
P
1  
Г:.'- 
' П  
= const
Клапейрон-М енделеев заңы
PV  = uRT немесе PV  = m/MRT 
и  - моль саны
23

БҚМУ  Набарш ы  № 4 - 2 0 1 6 ж .
m  - масса
M  - молекулярлык масса
R  -  8,314  Дж/(моль*К)
Бағдарлама  бойынша  окытылатын,  ¥ Б Т   тапсырмаларында  кездесіп  жүрген, 
бірак  окулыкта  берілмейтін  газ  заңдарына  байланысты  окушыларды  есеп  шығаруға 
үйретіп,  осы  заңдылыкка  байланысты  дағды  калыптастыруы  кажет.  М ысал  ретінде 
төмендегі  есептерді  карастыруға  болады.  Бірінш і  есептің  ш арты  бойынша  окушыға 
Клапейрон-М енделеев теңдігін пайдаланып шығаруға тура келеді.
Есеп.  Температура  870С-та  және  83,2  кПа  кысымда  1200  мл  көлем  алатын 
буының массасы 
2 , 6
  г тең заттың молярлык массасын есептеңіз.
Ш еш уі:  1.  Есепке катысты теңдікті дұрыс таңдап алу керек:  PV  = m/MRT
2.  Осы теңдіктен М  аныктап,  есеп жалғастырылады:
M  = mRT / PV  = 2,6  *  8,314  *  360 / 83,2  *  1,2 = 78  г/моль
Жауабы:  M  =  78  г/моль.
Қарасырылып 
отырған 
келесі 
есепте 
окушы  Бойль-М ариотт  теңдігін 
пайдаланады.
Есеп.  Көлемі 
6
  л  ыдыста125  кПа  кысымда  3,5  л  оттек,  және  105  кПа  кысымда
5,5  л  азот  араластырылған.  Газдың  парициалдык  кысымы  мен  алынған  коспаның 
ж алпы кысымын аныктаңыз.
Ш еш уі:  1.  Бойль-М ариотт  теңдігі  бойынша  араластырылған  кейінгі  газдың 
жаңа кысымы аныкталады (парциалдык кысымы):
p l ( Q 2 ) * V l ( Q 2 )
 
1 2 5
*
3,5 
р
2
  (0 2 ) = 
V 2  
= 
6
 
=  72,92  кПа
105  *  5,5
6
 
=  96,25  кПа 
Рі  +  Р
2
  =  72,92  кПа  +  96,25  кПа  =
Жауабы:  Р  (коспа)  =  169,17 кПа.
Химиядан  есептер  шығару  бакылау  және  өзіндік  бакылау  кұралы  ретінде  үй 
тапсырмасын  орындау  барысында  жүзеге  асырылады.  Осы  бағытта  жұмыстану 
окуш ының  материалды  меңгеру  деңгейін  аныктаумен  катар,  білімді  бекітуге 
мүмкіндік береді.  Ол үш ін өзіндік бакылауға берілетін есептер түрлі деңгейге  бөлініп 
ұсынылады:
«А» деңгейі:
1.М ына іске асыру теңдеулерін жүзеге асырыңыз:
С  ^  СО
2
 ^  К
2
СО
3
  ^  СаСОэ ^  СО
2
2 .N a
2
CO
3
*xH2O  кристаллогидратындағы  судың  массалык  үлесі  62,94%.  Х-ті 
аныктаңыз.
«В» деңгейі
3.И зум руд  минералындағы  элементтердің  массалык  үлестері:  5,06%   Ве, 
10,05% Al,  31,49%  Si,  53,40% O.  М инералдың формуласын табыңыз.
4.М ассасы   100  г  СаСО
3
  көлемі  500  мл  тығыздығы  1,08г/мл  15% 
тұз 
кышкылымен әрекеттескенде бөлінетін газдың (к.ж) есептеңіз.
«С» деңгейі
5.К өлем і  11,2  л  (к.ж.)  СО
2
  алу  үш ін  кұрамында  10%  коспасы  бар  ізбес  тасы 
мен 
2 0
% -дык тығыздығы 
1 , 1
  г/мл тұз кышкылының кандай көлемі кажет?
р і № Ү
р
2
  (N2) = 
V 2  
=
2.  Қоспаның  ж алпы  кысымы:  Р  (коспа)  = 
169,17 кПа.
24

БҚМУ  Набарш ы  № 4 - 2 0 1 6 ж .
б.М ы на  реакцияның  орташа  жылдамдығын  есептеңіз:  2СО+О
2
  =  2  CO2,  егер 
СО-ның  бастапқы  концентрациясы  0,15моль/л  тең  болса,  ал  10секундтан  кейін  0,10 
моль/л тең болса.
Ө зіндік бақылауды жүзеге асыру үш ін құрастырылған тапсырмалар оқушының 
логикалық және ш ығармаш ылық ой-өрісін қалыптастыруда,  білімді жетілдіруде түрлі 
әдіс-тәсілдерді пайдалану арқылы беруге болады  [7,  32 б.; 
8
,  25  б.;  9,  32 б.;  10, 48  б.].
М ектеп химия курсында «Ерітіндідегі  еріген  заттың  массалық  үлесі  немесе 
ерітіндінің  массалық  үлесін  біле  тұрып,  қажетті  компонентті  есептеу»  тақырыбына 
есептер шығарылады.
Есептің бұл түрін түрлі әдіс-тәсілдермен шығаруға болатындығы көрсетіледі.
М ысалы:  1.  Судың  220  мл  көлемінде  (тығыздығы  1  г/мл)  30  г  қант  еріген. 
Ерітіндідегі қанттың массалық үлесін есептеңіз.
Ш ешуі:  1. Алгорит м құрастырып  шыгару (анықтамага негізделіп)
1.  Алдымен еріткіштің массасын тауып аламыз:
m(H
2
0 )   = v(H
2
0 )* p (H
2
0 )   =  220 мл  '  1г/мл = 2 2 0 г
2.  Ерітіндінің жалпы массасын табамыз:
т ( е р )  = т ( Н
2
О)  + т (қ а н т ) =  220  г + 30 г = 250 г
3.  Қанттың ерітіндідегі массалық үлесін формула бойынш а есептейміз:
т(Қ ан т) 
30 г
со(қант) = 
men 
=250г= 
0 , 1 2
 немесе 
1 2
%
2.Дайын формула пайдаланып  шыгару 
Ерітіндідегі еріген заттың массалық үлесін табу формуласын пайдаланып:
ш ( е р . з а т )   *  1 0 - 0 %
® ер .зат 
С ® Р 
Д 0
3.  Пропорция құру арқылы 
250  г  -—  
30%
100  г 
-----  
х%  
х=12%  
Жауабы:  12%.
Ерітінділерді араластыру
Бұл  есептің  түрін  бірнеше  әдіспен  ш ығаруға  болады.  Соның  ішінде  «крест» 
әдісін қарастырылады.  Себебі  «крест»  әдісінің көмегімен ерітінділерді  араластыруға, 
қойылтуға,  сұйылтуға арналған есептерді  тез және  практикалық жеткілікті дәлдікпен 
шығаруға болады.
Сонда,  крест ережесін былай жазады:
Юі 
ю
3
 -  ю
2
 -  Юі -ерітіндінің үлесі
ю
3
 -  ю
1
  -  ю2-е р т н д ін щ  үлесі.
ю1=бірінш і ерітіндінің массалық үлесі;  ю2=екінші ерітіндінің массалық үлесі; 
Юз=үшінші  ерітіндінің  массалық  үлесі,  яғни  дайындалатын  ерітіндінің 
массалық үлесі;
М ысалы:  М ассалық  үлесі  20%   ерітінді  алу  үш ін  10%  және  40%   ерітінділерді 
қандай қатынаста араластыру керек?
Ш ешуі:  1.  Крест әдісін қолданып шығарылса,  онда алдында көрсетілгендей:
40  (берілген)  — у   10  немесе  1
2 0
  (алу қажет)
1 0
  (б еріл ген )^ —  
2 0
  ^ м ^ с е  
2  
Яғни  20%   ерітінді  алу  үш ін  екі  ерітіндіні  1(40):2(10)  қатынаста  араластыру
керек.
25

БҚМУ  Набарш ы  № 4 - 2 0 1 6 ж .
2.  Есепті логикалық әдіспен де шығаруға болады.
2
) екінші ерітіндіде:
100 г ерітіндіде 40г ерігін зат 
у г ерітіндіде В болу керек.
1
)  бірінші ерітіндіде:
1 0 0
  г ерітіндіде 
1 0
 г еріген зат бар 
х г ерітіндіде А г болу керек.
3)  Сонда:
1 0 0
  г ерітіндіде 
2 0
 г болу керек 
(х+у)  г ерітіндіде  (А+В) 
х:у=
2 : 1
2. 
Ерітіндерлерді  араластыруға  байланысты  есептерді  математикалық  әдіспен 
мына формула пайдалана отырып шығаруға болады: 
іп і(е р .за т )  *  ш 2(ер  зат)
=ш1
co(ep.,aTl= " 1J- ^  
-  
ДV 
+   m 2  
(е р   -   ДМ.  (1) 
ю(ер.зат)-  ерітінділерді  араластырып,  алынған  соңғы  ерітіндідегі  еріген  заттың 
массалық үлесі,  т
1
(ер.зат)  мен т
2
(ер.зат)  -  бастапқы ерітінділердегі  еріген заттардың 
массалары,  т
1
(ер-ді)  мен  т
2
(ер-ді)  -  бастапқы  ерітінділердің  массалары.М ұндағы 
т(ер .зат)=   ю (ер .зат )т (ер -д і)  мәнін  қойып,  пайдалануға  қолайлы  мына  формуланы 
аламыз:
w l  (ер .зат )  ± m l ( e p  —ді)  *  w 2 (ер .зат )  *  m 2 (ер  — ді) 
со(ер, ат|= 
ш 1(өр  - .f l i J  + m ^Cep-  діЗ 
.  (2 )
М ысалы: 
1. 
Натрий  хлоридінің  массалық  үлесі  0,05, 
массасы 
100г 
ерітіндісімен,  құрамындағы  натрий  хлоридінің  массалық  үлесі  0,15,  массасы  300г 
ерітіндісі араластырылған.  Алынған ерітіндідегі тұздың массалық үлесін есептейміз: 
Ш ешуі: 
1
-әдіс.
Ж оғарыда  келтірілген  формуласы  бойынш а  алынған  ерітіндідегі  натрий 
хлоридінің үлесін есептейміз:
WJ
JaCl)  *  m l'ep -  ді)  * w2 (Nad)  *  m2 (ер —,
co(NaCl)= 
m l  
(е р   -  
д і) +  m 2  
( е р   -  д і)  
=
0 .0 5  
*
  1 0 0   +   0 .1 5  
* 3 0 0
 
5  *  4:5
100  4-  300 
=  400 
=0,125
Жауабы:  w
3
(NaCl)  =  0,125
немесе  12,5 
2
-әдіс.
1.Бастапқы ерітінділердегі натрий хлоридінің массаларын табамыз:
m i(NaCl) = 0,05'  100 =  5  г 
m
2
(NaCl) = 0,15*300  = 45  г
2.Қоспадағы (алынған ерітіндідегі) хлоридтің массасын есептейміз: 
m
3
(NaCl) = m
1
(NaCl) + m
2
(NaCl) =  5  г + 45  г =  50 г
3.Араластырғаннан кейінгі ерітіндінің массасын табамыз: 
т
3
(ер-ді) = т
1
(ер-ді) + т
2
(ер-ді) =  100г +  300  г = 400 г
4.Алынған ерітіндідегі тұздың массалық үлесін есептейміз.
m 3  ( N a C l}
co
3
(NaCl) = 
ш З (ер   -  ді) 
=0.125; 
Жауабы:  0,125.
Қарастырылған  бағдарламамен  оқыту  оқуш ыларға  теория  мен  практиканың 
арасындағы байланысқа көз жеткізіп, дағдыны қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Сонымен  қатар,  есеп  шығару  барысында  оқытылатын  тақырыптарда  жүретін 
химиялық  реакцияларды  еске  түсіріп,  теңестіріп,  есептеулер  жүргізу  дағдысын 
қалыптастырады.  Осы  бағыттағы  есептер  оқушыға  ж алпы  есеп  ш ығарудың  химияда 
алатын  орынын  айқындайды,  түрлі  әдіс-тәсілдерді  пайдалануын,  жеке  ой-өрісінің 
жетілуін,  өз  бетімен  жұмыстану  қабілетінің  дамуын,  сондай-ақ,  химиядан  білім 
сапасының жоғарылауын атап көрсетуге болады.
26

БҚМУ  Набарш ы  № 4 - 2 0 1 6 ж .
Осыған орай,  химиялық есептер  шешу  арқылы оқушылардың оқыту үдерісінде 
дамытушылық функциясы жетілдендіріледі.  Оның нәтижесі болып:
-  білім алушының шығармашылық және логикалық ойлау қабілеті кэлыптасады;
-  проблемалық жағдайда жан-жақты бағытталуына үйретеді;
-  ұғымдарды тереңдетеді;
-  оку материалын  оңай меңгеріп,  бекітуде септігін тигізеді;
-  тәжірибелік 
сабақтарды 
орындауда 
теориялык 
білімдерін 
қолдануға 
мүмкіндік береді.
Ә дебиет т ер:
1
.
  Қазақстан  Республикасының  мемлекет т ік  ж алпыга  міндетті  білім  беру 
стандарты.  -  Астана,  2012.  -  288  б.
2
.
  Балл Г.  А.  Б 20  Теория учебны х задач:  Психолого-педагогический  аспект.  -  
М .: Педагогика,  1990.  -  184 с.
3
.
 
Ерыгин Д.  П., Шишкин Е. А.  Методика решения задач по химии:  Учеб.  пособие 
для студентов пед.  ин-тов по биол. и хим.  спец. -  М.: Просвещение,  1989. - 1 7 6  с.
4
.
  Нұгыманұлы  И.Н.,  Ш оқыбаев  Ж.Ә.,  Өнербаева  З.О.  Хим ияны   оқыту 
әдістемесі.  -  Алматы:  Print-s,  2005.  -  319  б.
5
.
 
Чернобельская  Г.М.  М етодика  обучения  химии  в  средней  школе.  -   М.: 
ВЛАДОС,  2000.  -  336 с.
6
.
  Ш аталов  В.Ф.,  Ш ейман  В.М.,  Фаит  А.М .  Опорные  конспекты  по 
кинематике  и  динамике:  Кн.  для  учителя:  И з  опыта  работы.  -   М .:  Просвещение, 
1989.  - 1 5 8  с.
7
.
  Зайцев  О.С.  М ет одика  обучения  химии.  Теоретический  и  прикладной 
аспекты:  Учеб.  для студ.  высш. учеб.  заведений.  -  М.: ВЛАДОС,  1999.  -  384 с.
8
.
 
Темірболатова  А.Е.  9  -   сыныпқа  арналган  химиядан  есептер  мен 
ж аттыгулар жинагы.  -  Алматы: Мектеп,  2009.  -  138 б.
9
.
  Аргы нбаева  З.  «Ерітінділер»  тақырыбына  шыгарылатын  есептердің 
түрлері //Х и м и я  мектепте.  -  2015.  -  №1.  -  Б.  49-51.
10
.
  Бекішов  Қ   Химия  есептері:  Оқу  құралы.  -  Алматы:  ЫАлтынсарин  атындагы 
қазақтың білім академиясының Республикалық баспа кабинеті, 1998. -  268 б.
М ен д ал и ев а Д .К .,  Т а л а п о в а  Р.Т.
Р еш ен и е задач по х и м и и  -  как м ет од обучения  и средство конт роля
В   статье  рассматривается  использования  реш ении  задач  для  усвоения  и 
закрепления нового материала при реш ении задач по химической дисциплине.
В  работ е  показано  определение  степени усвоения материалов  и  использование 
исследовательских  мет одов  обучения  при  реш ении  экспериментальных  задач  для 
формирования  химических  компетентности  учащихся.  Для  успешного  приобретения 
навыков решения задач по разной теме предложены задачи трехуровневый сложности.
К лю чевы е  слова:  Знания,  реш ение  задач,  контроль, 
компотентность, 
методы, уравнение
M endalieva D.K.,  T alapova R .T.
S olving problem  in chem istry as a m eans o f  controlling and training m ethod
The  article discusses the use ofproblem -solving method fo r  learning and retention o f  
new material in the solution  o f  problem s on  Chemical discipline.
The  article  shows  the  definition  o f  the  degree  o f  assimilation  o f  materials  and  the 
use  o f  research  methods  training  in  solving  experimental problem s fo r   the form ation  o f 
chemical  competence  o f  pupils.  The  successful  acquisition  o f  skills fo r   solving  different 
tasks topic proposed a three-tiered complexity.
Keywords: knowledge,  solving problem,  control,  competence,  method,  eguation.
27

БҚМУ  Набарш ы  № 4 - 2 0 1 6 ж .
UDC  37.025.7:376(045)
G aliyev T.T.  -  doctor of pedagogical  sciences,  professor, 
S.Seifullin K azakh Agrotechnical University 
E -m ail:  galiev.1945@ mail.ru 
A bdyrov A .M . -  doctor of pedagogical sciences,  professor, 
S.Seifullin K azakh Agrotechnical University 
E -m ail:  abdyrov@ rambler.ru 
A ldabergenova S.S.  -  M aster o f Engineering,  PhD  student, 
S.Seifullin K azakh Agrotechnical University 
E -m ail:  ASS  1982@mail.ru 
A ldabergenova A.S.  -  M aster of Philology, 
S.Seifullin K azakh Agrotechnical University 
E -m ail:  Arinov_1982@ mail.ru
T H E  F O R M A T IO N  O F   SY ST E M IC   T H IN K IN G  IN  L E A R N IN G
Abstract.  The  article fo cu ses  on  the  issue  o f  shaping  learners’  systems  thinking 
skills in  the  context o f  traditional education  using specially elaborated system methods that 
are  implemented  based  on  the  standard  textbook.  Applying  these  methods  naturally 
complements  the  existing  learning process  and  contributes  to  an  efficient  development  o f  
learners’  intellectual  capabilities  and  the  necessary  skills fo r   a  holistic  discovery  o f  the 
world.  The  learning process provides  training  in  a  number  o f  specific  skills fo r   having  a 
comprehensive  approach  to  organizing  and  implementing  cognitive,  theoretical  and 
practical  activity,  while providing  opportunities fo r   learners  to  acquire  and apply various 
fo rm s  o f  activity  and  actions  which  contribute  to  improve  the  efficiency  and  quality  o f  
learning,  the  lea rn er’s  competitive  ability  as  well  as  to  intensify the  learning process. Along 
with  achieving  the  main  learning goal  and providing  learners  with  new  knowledge,  skills  and 
practices,  the  proposed  techniques  and  methods  include  the  implementation  o f  the  acquired 
knowledge in research and art.
Keywords:  Learning  process;  comprehensive  approach;  systems  as  a  means  o f  
achieving a goal.
Introduction.  One  of  the  objectives  o f  the  present  article  is  to  highlight  the 
importance  o f shaping  comprehensive  and global  thinking habits  am ong young people  and 
professionals,  which  are  necessary,  today,  for  the  good  functioning  o f  society,  state  and 
humanity  in  general.  As  an example,  Kazakhstan has  never  set  such  a  goal.  Besides,  the  national 
system of education lacks learning programs and methods that are required to achieve it.
The  implementation  of  the  comprehensive  approach  includes  not  only  the 
elaboration  o f some  proper  learning  methods,  but  also  their  application by  the  learners.  A 
systematic  use  of these  methods  in the  learning process  and  independent  work  contributes 
to the  shaping o f some  specific  system representations.  One special feature o f this approach 
is that it is  in line w ith traditional  education and constitutes  its  developing component.  The 
very  process  o f  shaping  systems  thinking  has  a  considerable  im pact  on  the  learners’ 
intellectual  capabilities.  Besides,  experiments  have  shown  that  this  process  contributes  to 
build consistency o f generated knowledge and of the corresponding subject m atter thinking.
A  targeted  shaping  o f  systems  thinking  and  perceptions  am ong  the  learners  along 
w ith  their  acquiring  and  implementing  relevant  methods  and  activities  is  one  o f the  key 
factors of the learning process intensification.
The  use  o f  standard  textbooks  and  learning  materials  increases  the  efficiency  o f 
shaping  systems  thinking  and  approach  knowledge  and  skills.  At  the  same  time,  these 
learning materials  are  interpreted  as  a  holistic  information  system,  and we  suggest  that the 
already mentioned comprehensive methods  should be used w hen dealing w ith it.
28

БҚМУ  Набарш ы  № 4 - 2 0 1 6 ж .
The  notion  o f  systems thinking  used in  our research.  Our own research has  shown 
that the implementation o f the  systems  approach to the learning process  is  one  of the m ajor 
conditions to build systems thinking in learning.
The  authors  o f the  study  [1]  state  that  the  systems  approach  modifies  the  way  o f 
defining  the  subject,  the  research  program,  knowledge  frameworks,  their  interrelation 
guidelines,  the  logics  o f  cognitive  movem ent  w ithin  the  subject,  the  way  o f  building  a 
theoretical  picture.  In this  respect,  systems  thinking makes  it possible  to  find  one’s  way  in 
the  ever-increasing  knowledge  flows,  gives  an  opportunity  to  select  knowledge  to  one’s 
liking and to  integrate them with  a  view to builda tentative basis for dealing with  various  issues 
emerging from a new research subject and with finding a way to tackle them.
A common methodological position of systems thinking is to interpret the entities of 
any science from one and the same viewpoint in one of their universal forms of being: in the form 
of systems perceived as a whole in union with their parts’ inner complexity and organized nature.
“If  a  learner  has  a  well-shaped  tentative  representation  o f  a  subject’s  systems 
foundations,  he  will  find  it  easy  to  make  sense  o f new knowledge;  he  can  catalogue  them  
by  subject,  by this  subject’s level  structures;  he  is  also  able to  determine the  appearance  of new 
features  in these  structures’  elements  ad  relationships,  to  pick  necessary  information  out  of the 
totality  o f knowledge  with  a  view  to  construct  the  subject  and  solve  respective  tasks,  and  to 
accentuate the “trunk” part of the studied subject at different levels of learning”  [
1
].
Z.A.  Reshetova asserts that learning to think  systematically  is  a  socially  recognized 
need.  The  current  learning  practices  are  not,  however,  aimed  to  build  this  skill  am ong the 
learners. 
Shaping  the  learners’  theoretical  thinking  skills  in  modern  scholarly 
generalizations,  which are expressed by the  systems approach principles,  is a m ajor issue in 
the  learning  process.  The  systems  approach  is  interpreted  as  a  methodological  basis  for 
introducing the  subject  m atter  o f an academic  discipline  and for  organizing the  acquisition 
process  in  the  form   of a  theoretical  activity  aim ed  at  researching  the  subject  as  a  system. 
The very process  o f such an activity forms the  systematic methods and technologies, w hich 
act  for  the  learners  as  a  cognitive  tool,  whose  acquisition  becomes  a  cognitive  way  o f 
making sense o f a subject  [
2
].
The  systematic  way  o f  organizing  and  implementing  cognitive,  theoretical  and 
practical  activity,  based  on  the  systems  approach,  in  the  process  o f  interiorizing  activity 
becomes one o f the ways o f systems thinking.
We  define  systems  thinking  as  an  indirect  and  generalized  reflection  o f real  life, 
which  is  based  on  the  consistency  principle  and  is  related  to  the  implementation  o f  the 
systems approach in hum an cognitive, theoretical and practical activity.

жүктеу/скачать 7,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: