Е.А. Евтушенко
Каждый из тех, кто принес или приносит вред природе, был ребенком. И поэтому роль
детского сада в экологическом воспитании дошкольников велика. Задача педагога – не просто
показать родителям, а убедить их в целесообразности и острой необходимости воспитания
экологической культуры наших детей. Экологическая грамотность – это знания и навыки,
эрудиция и любознательность. Экологическая культура – это эмоциональные переживания,
эстетическое отношение к окружающей среде и конкретные поступки детей по отношению к
животным, растениям, ко всем живым существам и окружающему миру. А так же – умение
любоваться красотой природы, и принимать все, что она дает – красивое и некрасивое,
полезное и неполезное, приятное и неприятное, потому что природа – разумна, и у нее нет
ничего лишнего.
Природа всегда оказывала огромное значение на человека, на развитие его творческих
способностей, на состояние его эмоционального здоровья, на его речь, являясь источником
вдохновения. Человеку кажется, что природа неисчерпаема и безгранична и он часто
бездумно пользуется ее дарами, не думая о том, что нужно не только брать, но и отдавать. В
наше время проблемы экологического воспитания приобрели огромную важность, стали очень
актуальны. Почему? Причина кроется в безграмотном поведении человека, расточительности,
небрежном отношении к природным ресурсам, что привело к нарушению экологического
равновесия. Именно в дошкольном возрасте ребенок получает самые яркие эмоциональные
впечатления о природе, накапливает представление о разных формах жизни, у него
формируются первоосновы экологического мышления, сознания, закладываются элементы
723
экологической культуры. Для детей самые близкие и родные – это родители, воспитание
начинается в семье, поэтому мы ведем сотрудничество с родителями по вопросам
экологического воспитания детей.
Для приобщения родителей к экологическому воспитанию в детском саду, оформлен
экологический стенд, включающий в себя такие рубрики, как «Художественный труд», «
Природа и дети», « Это интересно», « Знаете ли вы?» Материал на стендах постоянно
обновляется. Так же оформляются различные буклеты, памятки по теме – с фотографиями,
яркими картинками, полезной информацией.
Жизнь в нашем детском саду не проходит без родительских собраний, как общих, так и
групповых экологической направленности, которые проводятся в форме круглого стола,
викторины, игр « Поле чудес», « КВН».
С целью выявления отношения родителей к вопросам экологического образования их
детей, его реального осуществления в семье проводятся анкетирования для родителей.
Результаты анкетирования выносятся на родительские собрания для анализа, обсуждения и
планирования дальнейшей работы по данному направлению. На собраниях мы информируем
родителей о совместной работе, о проектах и мероприятиях, а так же стимулируем к
активному участию во всех мероприятиях.
Каждый человек, сделав работу, нуждается в оценке своего труда, родители не
исключение. « Похвала полезна хотя бы потому, что укрепляет нас в доброжелательных
намерениях», - писал Ф.Ларошфуко. И мы помним об этом, всегда благодарим родителей за
активное участие, за желание работать вместе с нами, делать поделки, вручая грамоты,
дипломы, благодарственные письма от педагогов и администрации детского сада.
Кроме просветительной работы с родителями большое внимание уделяется совместной
деятельности детей и взрослых, так как именно через деятельность человек воздействует на
окружающий мир. Совместное озеленение территории детского сада, посадка цветов на
клумбы дает возможность дошкольникам почувствовать себя «взрослым», а взрослому –
лучше понять мир ребенка. Так же проводятся совместные акции « Сделаем свой участок
чистым», « Защитники природы», « День добрых дел», « Зеленый патруль».
724
Из опыта работы мы знаем, что родители наиболее охотно идут на контакт, выражают
более активно желание сотрудничать с детским садом именно тогда, когда речь идет
непосредственно об их ребенке. Все, что связанно с непосредственно его ребенком, вызывает
неподдельный интерес. Именно этот интерес мы используем при организации выставок
фотографий, поделок, рисунков, акций и экскурсий.
В нашем детском саду стало уже традицией проводить конкурсы, выставки поделок из
природного материала. Дети совместно с родителями изготавливают оригинальные поделки
из разнообразного материала, в зависимости от времени года и тематики. Из цветов, овощей,
листьев – осенью, из природного и бросового материала – зимой. Проводились такие выставки
как: « В осеннем лукошке – всего понемножку», « Дары природы», « овощные посиделки», «
Овощные и фруктовые фантазии», «Необычное – из обычного», « семейные мастерята».Все
поделки выполняются с любовью. А сколько в них вложено фантазии!
Работа с природным материалом приобщает детей к искусству, к творчеству, формирует
экологическое сознание, развивает творчество, фантазию. Природа является первоосновой
любой красоты и воспитанники нашего детского сада это понимают и умеют видеть
прекрасное в обычных вещах: яркой осенней листве, сосновой шишке, причудливых
каштанах, в обыкновенной картошке и т. д. Большой популярностью и у детей и у родителей
пользуются тематические фотовыставки по результатам совместной деятельности. Никаких
формальных фотографий или картинок. Только реальная деятельность детей, педагогов и
родителей. Дети очень чутко чувствуют ложь, подлог, и если ту или иную деятельность они
не проводили – они не будут заинтересованы и активны настолько, чтобы на этой основе
впитать в себя не только знания, но и экологическую культуру.
Фотовыставки разнообразные по своей форме и тематике: « Мой домашний питомец», «Наша
дача», « Воспитание сопереживания у дошкольников через ознакомление с животным миром»,
« И в стужу и в зной детский сад всегда со мной», кружок « Юный эколог».
725
Родители охотно участвуют в конкурсах: « Наши книжки-малышки», где совместно с
детьми придумывают различные сказки на экологическую тематику: « Путешествие
снежинки», « Однажды зимой», « Сказка о маленькой ёлочке», « Приключение снеговика», «
Как я провел лето». А еще у нас в детском саду стало доброй традицией проводить КВН,
викторины совместно с родителями, где дети и их родители не только показывают свои знания
и умения по экологии, но и учатся доброму отношению к природе, сопереживанию,
показывают свой артистический талант.
Кроме того, поход в парк, или просто организация на территории детского сада таких
мероприятий как: « Завтрак на траве», « Овощной пикник», « Веселое лето» способствует
сотрудничеству, эмоциональному психологическому сближению родителей, педагогов и
детей. Семья помогает учить грамотно воспринимать окружающую нас природу и
воспитывать в детях любовь и бережное отношение ко всему живому и неживому на земле.
Родители вместе с педагогами открывают детям удивительный мир, полный противоречий,
трудностей, где то даже несправедливостей, но всегда интересный и привлекательный, что
позволяет развивать любознательных и активных детей.
Ребенку следует полюбить все, что его окружает, с чем связано его чувственное познание, так
как его интеллектуальный и эмоциональный рост тесно связаны.
Предложение родителям совместно посадить дерево, куст в огороде, на даче, в детском саду,
у себя во дворе с дальнейшим уходом за ним, постоянным наблюдением за его ростом и
развитием, вызвало у родителей и детей большой интерес.
Главная задача педагога, помочь родителям стимулировать у детей развитие сенсорного
восприятия их непосредственного окружения, с целью открыть им уникальность, красоту
чудесного, загадочного мира природы. Не обходятся без участия родителей наши спортивные
и музыкальные праздники « Осенний марафон», « В гости осень к нам пришла», « В гости к
белочке», « Здравствуй, масленица» ит.д. Мы всегда приветствуем выездные выставки,
экскурсии, развлекательные программы о природе, животных, что обогащает знания детей,
эмоционально раскрепощает их и просто доставляет удовольствие. Кроме того, все эти
мероприятия способствуют сотрудничеству с организациями культурного отдыха в нашем
городе и конечно эмоциональному и психологическому сближению родителей, детей и
педагогов.
Экологическое воспитание никогда не будет успешным, если родители не станут
союзниками педагогов. В этом отношении нам очень повезло. Наши родители очень
заинтересованы в воспитании экологически грамотных и экологически культурных детей.
Работа с родителями по экологическому воспитанию дошкольников является одной из
составных частей работы нашего детского сада. Только опираясь на семью, только
совместными усилиями мы можем решить эту задачу. Такая работа с семьей способствует
повышению педагогической культуры родителей, выработке правильных форм
взаимодействия детского сада и семьи, помогает создать для детей более благоприятную
обстановку в семье. До семи лет дети особенно восприимчивы, первые яркие впечатления
726
откладываются в памяти на всю жизнь, во многом определяя дальнейшее развитие. И только
от нас, взрослых, зависит, правильным будет это развитие или нет.
Наша работа не стоит на месте. В новом учебном году планируем начать сотрудничество
с библиотекой « имени Гоголя» о проведении мероприятий с детьми экологического
характера, согласно плану библиотеки. Планируется организовать в детском саду выпуск
экологической газеты для родителей, которая будет носить информационную,
познавательную, духовно-нравственную и природоохранную функции. Организация работы
с семьей – работа трудная, кропотливая, не имеющая готовых технологий и рецептов. Её успех
определяется интуицией, терпением педагога, его умением стать профессиональным
помощником в семье, а главное – его любовью к природе, к детям, и конечно же, личной
увлеченностью. Семья и детский сад – два воспитательных института, каждый из которых, по-
своему, дает ребенку социальный опыт. И только в сочетании друг с другом они создают
оптимальные условия для вхождения маленького человека в большой мир.
В детском саду уже много лет ведется работа по тематическому направлению по экологии
« Юный эколог». Дети познают природу не через книги и картинки, а наблюдая за живыми и
неживыми объектами, экспериментируя в лаборатории « Капелька», создавая шедевры
творчества в мастерской « Наши руки не для скуки».Сколько восторгов вызывает каждый
«приход нового гостя» ( морской свинки, ёжика, кролика, щенка). Дети наблюдают, играют,
учатся ухаживать за животными. А главное, учатся понимать, что животные – живые
существа, они умеют плакать, обижаться, страдать. И только от нас, людей зависит, как себя
будут чувствовать животные в окружении людей и в дикой природе, потому что влияние
человека на природу огромно. И только разумное влияние может дать положительные
результаты. Ответная реакция животных на ласку, доброту, заботу детей, их привязанность к
детям воспитывает в душе маленького ребенка доброту и сердечность, ответственность и
сопереживание, желание помочь, утешить, а главное- не навредить.
Впереди много планов, задумок. И энтузиазм педагогического коллектива поможет создать в
детском саду систему экологического воспитания, которая, надеемся, станет интересным,
увлекательным процессом, как для детей, так и для взрослых. А для нас, педагогов – это еще
одна маленькая победа завоевания любви детей и признательности родителей. Ведь они
доверяют нам самое ценное – их ребенка, и мы готовы оправдать их доверие, потому что
безгранично любим детей, родителей, свою работу и природу.
Использованная литература:
1.С.Н. Николаева « Воспитание экологической культуры в дошкольном детстве»
727
2. А.А. Лопатина « Сказы матушки-земли» Экологическое воспитание через сказки, стихи,
творческие задания
3. С.Н. Николаева « Как приобщить ребенка к природе» М., 1993 г.
12 ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ БЕРУГЕ КӨШУ ЖАҒДАЙЫНДА МЕКТЕПАЛДЫ
ДАЯРЛЫҚ ТОП БАЛАЛАРЫН ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚОЛДАУ
Баймұқанова М.Т., Омашева Т.М.
Академик Е.А.Букетов атындағы Қарағанды Мемлекеттік Университеті
12 жылдық білім беруге көшуде мектепалды даярлықтың басты мақсаты – болашақ мектеп
оқушыларының старттық мүмкіндіктерін теңестіру. 12 жылдық оқытуға көшуге даярлық
мектепке дейінгі білім жүйесіне әсер етпей қоймайды: мектепке дейінгі ұйымдарға,
мектепалды даярлыққа, шағын орталықтарға – себебі осы жаста ғана мектепке дейінгі жастағы
бала тұлғасының басты базисі қаланады және формаланады. Алайда, бүгінгі күні мектепке
дейінгі жастағы балалардың «старттық позициялары» «жасаруда»: бес жастағы балалардың
өзі мектепалды даярлықты меңгеруде. Мектептің 12 жылдық жалпы орта білімге көшуі мақсат
пен міндеттерге, мектепке дейінгі ұйымдарда оқытуға қажетті түзетулер енгізеді.
Мектепалды даярлық қана баланың қоршаған әлеммен қарым-қатынасында рухани-
адамгершілік құндылықтар, интеллект, таным белсенділігі, іс-әрекеттерінің іргетасын қалауға
бағытталған. Оқытудың алғашқы сатысының жетекші идеясы - сыйластық пен сенім
жағдайында ғана жүзеге асырылатын тұлғаның толық дамуы, баланың жеке қызығушылығы
мен мүмкіндіктеріне көңіл аудару болып табылады.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту үздіксіз білім беру жүйесінің алғашқы сатысы ретінде
заманауи өзгеріп отыратын әлемге бейімделе алатын бала тұлғасын қалыптастыру және
дамыту үшін жағдайлар құрады. Ғалымдардың көп жылдық зерттеулері мектепке дейінгі жас
адамның интеллектуалды, жеке, әлеуметті және эмоцианалды даму жағдайларын анықтаушы
болып табылады. Біздің еліміз алты жастағы балаларға мектепалды даярлықты меңгертудің
үлкен тәжірибесіне ие, алайда ол алты жастағы балаларға арналған. Бұл тәжірибе мазмұнын
бес жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқыту, дамыту ерекшеліктеріне бейімдеу сұрағы туады,
себебі 5 жастағы балалардың өзіндік психологиялық-физикалық ерекшеліктері болады:
көрнекі-бейнелі ойлау, есте сақтау, қабылдау, көңіл бөлу және т.б. Оқытудың тиімді және
үйлесімді болуы оқушының танымдық дамуының табиғи логикасын ескергенде ғана мүмкін
болмақ. Егер оқытуды мәдениет пен қоғамның жеке адаммен жан-жақты байланысының
ұдайы процесі ретінде алар болсақ, онда осы байланыстың негізгі жүйелері осы арқылы өтеді.
Психологияда мынадай негізгі танымдық процесстер бөле-жара айтылады: түйсіну, қабылдау,
зейін, ес, ойлау, сөйлеу және қиял. Үйлесімді өзара іс-әрекет және оны оқыту кезінде осы
процестердің барлығын қалыптастыру тұлғаның тұтастай дамуына жағдай жасайды.
Мектепалды даярлық жасындағы балаларға білім беру мен жалпы мақсатқа жетуді іске
асыру бірқатар психологиялық-педагогикалық шарттарды сақтауды қажет етеді:
— үлкендер мен балалардың өзара іс-әрекеттерінің жеке тұлғаға бағдарлануы;
— әрбір балаға іс-әрекет түрін, әріптес, құрал-жабдық, т.с.с таңдау мүмкіндігін беру;
— бала табыстылығына қатысты көрсеткіштері педагогикалық бағалауға бағыт ұстау баланың
бүгінгі жетістіктерін оның кешегі табыстарымен салыстыру;
— баланың эмоциялық-құндылық, әлеуметтік жекебастық, танымдық, эстетикалық тұрғыдан
дамуына және оның даралығын сақтауға ықпал ететін білім алу ортасын құру;
— бала дамуының аса маңызды факторлары ретінде жетекші іс-әрекетті қалыптастыру;
728
— зерттеушілік, шығармашылық іс-әрекеттің, белсенділіктің бірлескен және дербес,
қозғалғыш және тұрақты нысандарының теңгерімділігі.
Мектепалды даярлық жасы – баланың жеке тұлғасы мен оның ағзасының одан әрі
дамуын айқындайтын өте маңызды кезеңдерінің бірі. Бұл жастағы балалардың маңызды
ерекшеліктері – олардың айналадағы өміріне: адамдарға, оқиғаларға, фактілерге
қызығушылық танытуы болып табылады. Олардың қоршаған ортадағы заттар туралы
түсініктері бар, олар білуге құштар, жаңа ақпаратты да жақсы қабылдайды. Осы ынта мен
құштарлықты мұғалімі өшіріп алмай, оның әрі қарай дами түсуіне көп көңіл бөлуі керек.
Орта білім беру жүйесін жаңарту мәселесі баланы алты жастан бастап мектеп
жағдайында оқытып, тәрбиелеуді жүзеге асырғалы отыр. Бұл 12 жылдық орта білімге көшудің
ең басты мәселелерінің бірі және бірегейі. Себебі, бұрын балабақша жағдайында мектепалды
дайындығынан өтетін не отбасы жағдайында үйде дайындалатын ойын баласы енді мектепке
келіп, партаға отырып, оқушылар қатарына өтпек. Әрине алты жастағы баланың мектепте
оқуға физиологиялық, психологиялық тұрғыдан дайын екенін көптеген ғалымдар зерттеулер
негізінде дәлелдеп отыр. Орыстың алдыңғы қатарлы бала тәрбиесімен және оны дамыту
жолдарымен
айналысқан
ғалымдары
Л.С.Выготский,
В.В.Давыдов,
Л.В.Занков,
Д.Б.Элькониндармен
қатар
қазақстандық
педагог-психологтар:
В.К.Павленко,
Қ.Т.Шериязданова және тағы басқалар. Мектепке баланы 6 жастан қабылдау дұрыс болып
отыр, өйткені осы жастағы балалардың білуге деген құштарлығы мен қызығушылығы басым.
Сонымен қатар мектепке дейінгі тәрбие жүйесін сақтау орынды. Ал егер 5 жастағы балалар
мектепке даярланар болса,онда балабақшадағыдай жағдайы болу керек. Бұл балалардың
мектепке дайындығы тексеріледі. Ол үшін «12 жылдық мектептің бірінші сыныбына
қабылданатын балалардың оқуға дайындық деңгейін анықтау» атты әдістемелік құрал
басшылыққа алынады. Ол бойынша “Әлеуметтік зерттеу”, “Ата-аналар туралы мәліметтер”,
“Ата-аналарға арналған сауалнама”, “Медициналық зерттеулер”, “Балалардың денсаулық
құжаты” т.б. жинақтай келе оқушының психологиялық мінездемесі, психологиялық дайындық
ерекшеліктері, таным деңгейлері, ортаға қатысы, дамуы анықталады.[1]
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім берудегі дамыту
тұжырымдамасынан:
6 жасар баланың оқудағы жетістігі — мектепке дейінгі психологиялық тұрғыдағы
дайындық деңгейіне байланысты болып келеді.
6 жасар баланың дамуында қоршаған ортамен байланысындағы үйлесімділік
қатынасын 6 аспекті бойынша қарастыруға болады. Олар: медициналық, физиологиялық,
психологиялық, әлеуметтік, педагогикалық, интеллектуалдық аспектілер.
6 жастан 1 сыныпқа оқытудың өзіндік ерекшеліктері бар екені белгілі. Оқыту процесі
бұл жаста негізінде ойын түрінде жүргізіледі. Сондықтан балалардың психологиялық
ерекшелігін ескере отырып, сабақта ойын элементтерін көбірек пайдалану қажет. 12 жылдық
білім беруде оқу жүктемесін азайтып, оқушының бос уақытын жеке қабілеті мен ізденуге
жұмсауға мүмкіндік туғызу көзделеді. Сабақтың ұзақтығы 35 минут 5 күндік оқу болады. Ал
мұның өзі білім беру парадигмасының пәндік білім беруден тұлғалық-бағдарлық бағытқа
көшуінен туындап отыр. [2]
Олай болса, тұлғалық-бағдарлық білім берудегі негізгі құрал оқулық десек, оның
сапасы мен атқаратын қызметін жете түсінуге көңіл бөлу қажет. Оқулықтың сапалы
жазылуына назар аударған авторлардың басты ұстанған принципі тұлғалық-бағдарлық,
нәтижелі шығармашылық қызмет, кіріктіру, пәнаралық байланыста оқыту және т.б нәтижеге
бағдарланған білім жүйесін құру болды. Оқулық — нақты пән бойынша берілетін негізгі оқу
кітабы. Оқулықта пәннің бағдарламасы толық ашылады. Оқулық-бұл оқушы мен
оқытушының бірлескен әрекеттерінің құралы. Бұдан оқулықтың білім берудің құралы екені
жөнінде дәлелді қорытынды шығады. Бұл кезде баланың өзін-өзі белсенді көрсетуі және оның
барлық рухани және дене күшінің дамуы қатар жүреді. Баланың осындай барлық
ерекшеліктері қолайлы факторлардың әсерімен, дұрыс та мақсатты педагогикалық ықпалдың
көмегімен туындайды және дамиды. Баланың табиғи мүмкіндіктерін ескерудің арқасында ғана
729
осы жасқа лайықты оқытудың мазмұны мен әдістерін дұрыс анықтауға, баланың үйлесімді
дамуын қамтамасыз етуге болады. Оқушылардың білімді меңгеруіндегі басты мәселе-ойлау
арқылы іс қылудың тәсілдерін үнемі үйрету, ойлау әрекеттері түрлерін (талдау, жинақтау,
пайымдау,т.б.) меңгертудің маңыздылығы сөзсіз. «Ойлау қалыптаспай тұрып үйретіп отырған
білімді қабылдау да жүзеге аса алмайды, өйткені білімді меңгеру оны талдау, жинақтаусыз
мүмкін емес» — деп жазған С.Л.Рутинштейн. [3]
Қазіргі кездегі баланың интеллектісіне, дербес ойлауын дамуға бағытталған, өз бетімен
ізденуге даярлайтын жеке жұмыста көптеу беруге болады. Балаларды мектепке дайындау,
мектепке бейімделуін және оқытудың жетістігін қамтамасыз ететін маңызды құрамы
психологиялық дайындық компоненттері болып табылады.
Баланың жеке тұлғасының даму мәселесін шешу, оқытудың тиімділігін арттыру,
балалардың мектепте оқуының дайыдық деңгейін дұрыс ескере отырып, жұмыс жасау керек.
Интеллектуалдық дайындық - баланың мектепке интеллектуалдық дайындық
компоненті оның ой-өрісін, нақты білім қорын қарастырады. Мектепте оқыту интеллектуалды
дайындықтың дамуы:
- Дифференциалдық қабылдау;
- Аналитикалық ойлау;
- Болымсызға рационалды жақындау (фантазия рөлі);
- Есте сақтау;
- Білімге қызығушылық;
- Ести отырып сөйлеу және түсіну, әр түрлі символдарды қолдана білуі;
- Қол қимылдарының, көру, қимыл кординацияларының дамуы.
Баланың мектептегі оқуға дайындығы біртіндеп қалыптасатын аса күрделі үрдіс және
бұл үрдісті жүзеге асырудың бірден бір жолы - ата-ананың, мұғалімнің және психологтың
бірігіп жұмыс істеуі. Бала балалық шақтан өзіне белгісіз, таныс емес дүниенің есігін ашқаннан
кейін, баланың өмір сүру тіршілігін түбегейлі өзгертеді. Яғни, баланың мектеп өміріне еніп
және өзінің әлеуметтік ортада «МЕН» дегенін қалыптастыра алып, жоғарыдан көріне алуы,
баланың білімді, табысты және нәтижелі игеріп кетуіне ықпал жасайды. Түйіндей келе, бұл
баланың жеке тұлғасының қалыптасуы және ақыл-ойының, таным үрдістерінің дамуы болып
табылады. Демек, баланы мектепке даярлау мәселесі өз өзектілігін жоғалтпайтын әлі де
зерттеуді қажет ететін міндетті мәселелердің бірі болып қала бермек.
Тәуелсіз мемлекетіміздің бүгінгі таңдағы ең басты мақсаты ұлттық білім беру жүйесін жаңа
арнаға бұру, нәтиже мен сапаға бағыттау,бәсекеге қабілетті тұлға тәрбиелеу қажеттілігін
міндеттейді.
12 жылдық білім беру біртіндеп көшуді жүзеге асыру-оның қажеттілігі мен тиімділігін
әр педагогтың, ата-ананың саналы түрде түсініп,қабылдауы мен оған белсенді түрде
араласуын, икемдік танытуын қамтитын процесс дейтін болсақ, мектеп бала тәрбиесіндегі
белсенді де баға жетпес әлеуметтік орталыққа айналатындығы хақ.
Достарыңызбен бөлісу: |