°дебиет теориясынан кјп нЅсєалы тест дайындау ѕшiн берiлетiн тапсырмалар
жүктеу/скачать 1,27 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Абай Қҧнанбаев
| Ы.Алтынсариннiң
(1841-1889) әдебиеттануға қосқан үлесi ағартушылық, педагогтiк қызметiмен сабақтас. Оның “Қазақ хрестоматиясы” атты кiтабы қазақтың ӛткен ғасырдағы қоғамдық ӛмiрiнде болған iрi оқиға, әдеби, мәдени құбылыс болатын. Дiни фанатизмнiң зиянды ықпалының күшейiп тұрған кезiнде жарыққа шыққан бұл кiтабын жазудағы мақсатын педагог жазушы “ондай ықпалдан құтқару үшiн…мазмұны балалардың бiлiмiн кӛтеретiн, тақырыбы оларды қызықтыратын кiтаптарды… қазақтың ӛз тiлiнде …шығару керек” деген ниетiнен туғандығын айтады. Әдебиет оқулығын жасау үшiн Ыбырай қазақтың ауыз әдебиетiн жинау, жариялау iсiмен кӛп айналысады. Ол бұл мәселеге ӛзiнiң биiк эстетикалық талғамы тұрғысынан қатал талап қояды. Н.Ильминскийге жазған хатында Ыбырай ауыз әдебиетiндегi идеялық-кӛркемдiк жағынан нәрсiз жеңiл-желпi нәрселердi кiтапқа “енгiзгiсi келмейтiнiн, ӛйткенi қатаң тұрмыста ӛскен қазақтарға бұдан гӛрi мәндірек әңгiмелер керек” екенiн айтады. Қысқасы, Ы.Алтынсарин iс жүзiнде қазақтың әдеби тiлiнiң тазалығы, әдеби шығармалардың халықтығы, тәрбиелiк мәнiнiң биiктiгi үшiн күрестi. Абай Қҧнанбаев (1845-1904)-әдебиетiнiң ұлы классигi, “қазақ поэзиясының күн шуақты асқар биiгi” (М.Ә.). Ол ӛзiнiң эстетикалық кӛзқарасын жүйелейтiн ғылыми трактат жазған зерттеушi де, сыншы да емес. Алайда оның шығармаларының ӛн бойында оның тамаша творчествалық принциптерi, эстетикалық талғамы мен талабы желi тартып жатады. Ол ең алдымен қазақ әдебиетiне реализм принциптерiн әкелген шыншыл ақын. Абай әдебиеттiң халықтығын ту етiп кӛтердi. Поэзияның халық ӛмiрiнiң айнасы болуын, онда халықтық мәнi бар келелi шындықтың суреттелуiн талап еттi. Мықты реалистiк және халықтық принцип тұғырында тұрған ұлы ақын ӛзi ӛмiр сүрген қоғамның кескiн-келбетiн жiтi танып, қазақ даласындағы қайшылық-тарды тап басып кӛре бiлдi. Абайдың сӛз ӛнерiне де, ӛзге ӛнер иелерiне де қояр эстетикалық талап талғамы бұл ортада бұрын- соңды болмаған биiкке шалқып кӛтерiлдi. Гете, Мольер, Золя, Гюго, Диккенс, Лондон, Барбюс, Уэллс, Роллан, Рид, Шоу шығармаларының идеялық кӛркемдiк құнын белгiлеп, нұсқалы пiкiрлер айтты. Сол арқылы маркстiк-лениндiк эстетиканы едәуiр дамытты. Бақылау сұрақтары: 10 1. Әдебиеттану ғылымының негiзгi салалары әдебиет тарихы, әдебиет сыны, әдебиет теориясының бiр-бiрiнен зерттеу нысанына байланысты ӛзгешелiктерi қандай? 2. Әдебиеттану ғылымының мәтiнтану, тарихнама, дерекнама секiлдi жанама тарауларының ғылыми мәнi неде? 3. ХIХ ғасырдың екiншi жартасындағы қазақ әдебиеттану ғылымы мен сынының туу, даму тарихы қандай дәрежеде болды? 4. Әдебиет ӛнер туралы ғылымның даму тарихында маркстiк, лениндiк эстетика қандай орын алды? Оған бүгiнгi кӛзқарас тұрғысынан баға берiңiз? жүктеу/скачать 1,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|