Ә с I гі т I к б I л I m г. А. Кактаева философия
жүктеу/скачать 12,84 Mb. Pdf көрінісі
|
httpkmib.netuchebnikifilosofija.g.kaktaeva-2.pdf
| Психология цгымына адамның іш кі ж ан дүниесі,
онда жүріп жататын саналы және санадан тыс ңүбылыс- тар мен процестер, адамның еркі мен сипаты, темпера- мента, т.б. кіреді. Ж еке-жеке алып қарағанда бүл екі ком- понентен; бірде-бірі адам үғымын түтас түлға ретінде ашып бере алмайды. Адамның биологиялық организмінен оның психологиялық қасиеттерін, оның миынан бөліп қарастыру, түсіну мүмкін емес. Сондай-аң оның барльщ сезім жүйесі ( ңүмарлығы, жек көру не сүю, маңтаныш не ңорлану, күйініш не ырзалың сезімдерін) әлеуметтік өмірінен жырып алып, тек биологияльщ заңдылықтарға багындырмақ болса, бәрібір бүл әрекеттен ештеңе шық- пайды. Адамның барлық үш өлшемі тығыз байланысты. Мысалы, адамның мінез-ңүлңы ген арқылы пайда бола- ды, ал патриоттың, баққүмарлық - тәрбиенің өсері. Адам өмір сүруінің психикалың және биологияльщ жаңтарын бейнелейтін философиялық антропологиядағы бейсана- лъщ пен санальщ мәселесі де биологияльщ және әлеумет- тілік мәселесімен тыгыз байланысты. Үзаң уақыт бойы философияда антпропологиялыц рационализм принцип- тері үстемдік етті, адам, оның қыльщтары және болмы- сының өзі саналық өмір көрінісі ретінде қарастырылып келді. Адам "аңылды адам" ретінде ғана саналып келді. Ал Ж аңа заманнан бері философиялың антропологияда бейсаналық мәселесі үлкен орын ала бастады. Лейбниц, Кант, Къеркегор, Шопенгауэр, Ницше сияқты авторлар ацам санасынан тыс психикалың үдерістердің маңызы мен рөлін әр түрлі қырлары мен позициялары түрғысы- нан талдай бастады. Адамның өлшемі мен өмір сүруінің аса маңызды факторы ретінде бейсанальщты бекітіп, фи- лософиялың антропологиядагы бүкіл бір бағытты ашқан 3. Фрейд бүл мәселенің шешілуіне зор ықпал етті. Ол бей- санальщты санаға қарсы түратын күш ретінде танытады. Бірақ, сонымен қатар Фрейд бейсанальщтың рөлін бірша- ма абсолюттендіріп көрсетеді. 142 Біз, керісінше, жан-тәнімізбен, қанымыз және миы- мызбен табиғатқа жатамыз. Біраң туған күнінен бастап адам бүрыннан қалыптасып қалған күрделі қогамдык, байланыстар жүйесінен орын алады, соның ішінде өсіп жетіледі, білім-тәрбие алады, сол жүйеде оның әлеумет- тік орны, жағдайы аньщталады. Оның адамдық касиет- тері, үстайтын жолы, дүниеге көзқарасы, мақсат-тілегі, мінез-қүлқы, моральдық бейнесі тек қана қоғамда, басңа адамдар арасында өмір сүру барысында ңалыптасады. Адам ж ақсы маман, азамат тәрбиесіз бола алмайды. Адам барльщ әлемнің өзі үшін, адамзат үшін ңүнды- лығын мойындайды, оған солай ңатынас жасайды, себебі өзін де сол дүниеге барабар, сол дүниеге тепе-тең қүнды жаратылыс деп ңабылдайды. Әрбір жеке адам мойында- сын немесе мойындамасын, оның дүниеге ңатынасының түпкі мәні осылай. Ягни, адам үшін бүтін дүние өзінен- өзі, басңа ешнәрсеге тәуелсіз бағалы, сол сияқты адам да өзінен-өзі басңа ешнәрсеге тәуелсіз бағалы. Адам өзінен- өзі бағалы ңүбылыс болмаса, оны ешбір сыртқы күш ба- ғалы ете алмайды. Басқаша айтсаң, адамның бағалы не бағасыз болуы оның өзіне ғана байланысты, ол өзі ғана осы қасиетке ие бола алады немесе бола алмайды. Эрине, біз бүл жерде адамның сатылатын нәрседей бағасының болуын айтып отырған жоңпыз. жүктеу/скачать 12,84 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|