Ә с I гі т I к б I л I m г. А. Кактаева философия
жүктеу/скачать 12,84 Mb. Pdf көрінісі
|
httpkmib.netuchebnikifilosofija.g.kaktaeva-2.pdf
- Бұл бет үшін навигация:
- Кісі ( тцлга)
- Әлеуметптену
| "Личность" - кісі, тцлга. Есейіл, ер жетіп, өз бетін-
ше әрекет ете алатын адамды ғана кісі, не түлға деуге бо- лады. Мінез, ңабілеті бірсыдырғы қалыптасып үлгерген, өзінің іс-әрекетін тізгіндей білетін, өз бойындағы жаман- жақсы ңылыңтары үшін жауап бере алатын адамды да кісі, не түлға дейміз. Ж еке адам, түлға ңоғамнан (отбасы, үжым, т.б.) тыс өмір сүре алмайды. Өйткені, оның жан дүниесі тек айна- ласындағылармен қарым-қатынас жасау үстінде, төлім- тәрбие, оңуДздену, іске талаптану арңылы әркез белгілі мазмүнға ие болып отырады. Оның айналысатын іс-өре- кеті мен бүкіл тыныс-тіршілігіне, үстанған бағытына эсер ететін түрткілер көп. Солардық бастылары: қажет пен ңызығу, таным мен сенім, мүрат пен талғам, мақсат пен мүдде, т.б. Адам наңты тарихи уақытта және өлеу- меттік кеңістікте, тәрбие мен практикалық әрекет бары- сында қалыптасады. Сондыңтан да түлға өлеуметтік ин- дивиду алдылық ретінде - бүл әрқашан да нақты нәтиже, өте эр алуан факторлардың өзара әрекеті мен синтезі. Кісі ( тцлга) — бүл жаңа сападағы индивидтің өзімен бірге іштен тумаған, белгілі тарихи-мәдени ортада өтетін өмір барысында ңалыптасатын әлеуметтік-психология- лық және моральдың қасиеттер қосындыларының иесі, аңиңат болмысты тануға және өзгертуге бағытталған жа- сампаз әрекет субъектісі. Басқаш а айтқанда ол ңоғамның өмір тәжірибесін бой- ына сіңіріп байыған, жетілген адам. Кейбір адам өрескел ңылың көрсеткенде халқымыздың: "Әй, мынау кісілік- тен жүрдай екен, бар болғаны сүйек пен еттен жаралған пенде екен" деп ренж итіні белгілі. Ойлана келгенде, "кісі”, "кісілік” — деген түсініктер "личность дегенүғым- ға бір табан жаңын келетін сияқты. Ал кісілігі мол, аза- маттығы жүрттан асңан, көпш іліктің көңілінен шыңңан 147 ардақты да аңылды адамдарды халқымыздың маңдайға біткен түлға" деп дәріптейтіні белгілі. 2. Кісінің ңалыптасуы оның әрекеттену және басқа адамдармен ой алмасу процесінде өтеді. Басқаш а айт- қанда, адамның әлеуметтік-әрекеттік мәні ең алдымен түлғаның әлеуметтену негізінде жатады. Әлеуметптену - бүл индивидтің ңоғамда өз өмір ңамын дүрыс тәсілмен іске асыруына мүмкіндік беретін білімдердің, нормалар мен ңүндылықтардың белгілі бір жүйесін игеру барысын- да жүзеге асады, тек ең алдымен оның белгілі бір қоғам- дың қатынастарға, әрекет түріндегі ңарым-ңатынас фор- масына түсуі нәтижесінде іске асады. Бүл жағдайда әле- уметтену филогенезде де (адамның тектік ңасиеттері мен сипаттарының қалыптасуы) жүзеге асырылады. Адам- ның тарихи дамуы түрғысында да, онтогенезде де түлға - индивидтің әлеуметтену нәтижесі. 3. Бүл процесті индивидтің әлеуметтендіру процесі деп атауға болады. Әлеуметтендіру индивидке сырттан ерік- сіз танылатын жай емес, керісінше, оның белсенді арала- суымен, өзінің ңимылы мен мінез-қүлңын ңоғам талабы- на лайықтап, үнемі дүрыс жолға салып, өзгертіп отыруы арқылы іске асады. Соның арңасында адамда өз мінез-ңүлңын, әрекетін басңа адамдардың сондай ңылыңтарымен салыстыра ба- ғалау, сөйтіп, өзінің кім екенін түсіну, философия тілі- мен айтңанда, өзін-өзі тану ңабілеті жетіледі. Күнделікті өмірде тек тірліктің қамымен жүрмін деп ойлайтын адамдардың өздері де басқаларға және өзіне сол қамдыңтың шеңберінен әлдеқайда кең көлемдегі талап- тарды екінің бірінде алға тартып жүреді. Олар үшін де белгілі бір әрекеттер әділетті, ал басқалары әділетсіз, жақсы не жаман, т.т. Ал, олар ағза мүңтаждығынан бас- ңа нәрселердің бәрі де беймәлім жәндіктерде болмайды. Шектен шыңқан өзімшіл де осы категориялармен ойлай- ды. Сонымен бірге күнделікті өмірде осы мәнділіктің сан түрлерін кездестіреміз. Адамдардың көпшілігі мойын- дайтын жалпы мәнділіктің шеңберінде көп адамдардың өзіне ғана тән, ж алпы лы ққа қайш ы келмейтін нақты жүктеу/скачать 12,84 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|