Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет53/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
103 
дурма вя тохундурмадыр. Бу форманын ясас шярти ялагя йа-
ратмагдыр. Сечилмиш, йахуд хцсуси щазырланмыш мящлулу (ши-
ряни) гарышдырыб адамлара ичирдирдиляр, йа да дцшмянин 
сачындан, палтарынын бир щиссясиндян васитя кими файдала-
нырдылар. Щяр ики нюв маэийа халг арасында севилян сайылыр вя 
«аь маэийа» кими характеризя едилирди. 
Азярбайъанда горхуну эютцрмякдян ютрц (бязи 
кяндлярдя инди дя иъра олунур) ъяфтя суйу верирдиляр. Ъяфтя 
ири дарвазаларын цстцндя гапыны дюймякдян ютрц гойулан 
мяишят яшйасыдыр. Онун чякиъини ади суйа салыр, алынан йаха-
лантыны маэик эцъя малик щесаб едирдиляр. Кечи пийини бядя-
ниня сцртмякля хястянин саьалаъаьына цмид бясляйирдиляр. 
Шяр ишлярин баш тутмасы цчцн ися гурд йаьындан вя илан га-
быьындан истифадя едирдиляр. Колу, тиканлы аьаъларын будагла-
рыны вя цзярлик биткисини евлярин астанасындан асырдылар ки, пис 
нязярляри ичяри бурахмасын. Баь-баьата зийан дяймясин 
дейя итин кялля сцмцйцнц чяпярин цстцня санъырдылар. 
Бяшяр оьлунун тябиятиндя дцнйанын диэяр варлыглары иля 
юзцнцн охшар ъящятлярини тапмаг мейли лап башланьыъдан 
йаранмышдыр. Бцтцн ибтидаи эюрцшлярин майасында инсана хас 
бядян цзвцляринин тябият обйектляри иля мцгайисяси дурур-
ду. Чцнки «маэийа тябият ганунларынын йаланчы давраныш 
принсипляриндян асылы, тящриф олунмуш системи иди; ейни за-
манда щям сахта елм, щям дя йаранышсыз инъясянят сайылыр-
ды» [306, 18]. Лакин маэийаны «инсанын юз щярякятляриня 
тябии просесляри дахил етмяк тяшяббцсц» кими йозанлар да 
варды. К.Леви-Строс йазырды ки, «маэийанын доьрулуьуна 
инам дцнйаны низамламаг ещтималына ирадя эюстярмякдир» 
[233, 149]. 
Атяшпярястлийя инанан гядим Мидийа-Азярбайъан тай-
фалары беля щесаб едирдиляр ки, гоншу топлумлар юлцнц бас-
дырмагла торпаьын маэик эцъцнц, мящсулдарлыьы азалдырлар. 
Она эюря дя мейити апарыб хцсуси йерляря гойурдулар вя 
щами гушлар гыса мцддятдя чцрцмяйя башлайыб ятрафы 


Бярпа, эенезис 
104 
зящярляйян яти димдийи иля сцмцкдян айырырды. Йолухуъу 
хястялийя тутулуб юлянляри ися йандырырдылар. Беля зянн едир-
диляр ки, шярин зийанвериъи яламятлярини юзцндя дашыйан о 
бири дцнйайа анъаг одун кюмяйи иля эедя биляр. Еляъя дя 
мярщумун гощумларыны йашадыглары яразидян узаглашдырыр, 
онлардан бир мцддят кимсясиз йерлярдя галыб «тямиз-
лянмяйи»ни тяляб едирдиляр. Хцсуси йандырыъы материалларын 
кюмяйи иля хястянин йашадыьы евя дя од вурурдулар. Маэик 
тясяввцря эюря, шяр рущлар юлцм йайан васитяни евя, палтар-
лара вя дцнйасыны дяйишянин йахынларына да ютцрмцшдц. Вя 
атяшпярястлик маэийасына ясасян, одун эцъц иля нязяри 
ъящятдян шярин бцтцн яламятляри инсанлардан узаглашдырылыр-
ды. Сонралар тибб елми сцбут етди ки, вяба хястялийинин вирус-
ларыны мейити йандырмагла тамам арадан эютцрмяк 
мцмкцндцр. Фактики олараг улуларымызын дяфн ритуалында 
маэийанын кюмяйи иля еколожи мясяляйя дцзэцн йанашылырды. 
Лакин бир нечя мясялядя тясадцфи уйьунлуг юзцнц эюстярся 
дя, йолухуъу хястялийин арадан галдырылмасынын маэийа иля – 
фювгялтябии эцъля щеч бир ялагяси йох иди. Елмдя бу, йаланчы 
сябяб-ахтарышын нятиъяси кими характеризя едилир. Доьрудур, 
щямин дяфн ритуалынын «тяърцбяси» яввялляр дя, инди дя тибб 
елми цчцн йарарлы сайылыр вя дцнйанын щяр йериндя тятбиг 
едилир. Беля ки, сцрятля йайылан чарясиз хястяликлярин гаршысы-
ны алмаг мягсядиля вирусун дашыйыъысына чеврилян йерляри, 
яразини вя хястяляри ъямиййятдян тяърид едирляр, мцалиъя 
щеч бир нятиъя вермядикдя щятта йарымъан инсанларла бир-
ликдя бцтюв кянди, гясябяни йандырырлар. 
Маэийанын ян гядим ритуаллары овчулугла баьлы кечирил-
мишдир. Азярбайъанын Гобустан

гайаларындакы рясмлярдя 
ох вя каман ясриндя дцнйанын дяркиня доьру инсанын 
тяфяккцрцндяки сычрайышлар якс етдирилмишдир. А.Д.Столйар 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет