Бярпа, эенезис
140
кечдиляр, чох даьлары ашдылар» - дейяндя вахт мяканла го-
вушуг щалдадыр вя тясвирин «хронотоп»луьуну шяртляндирир
[142, 132-134].
Фактики олараг
епик янянядя щям заман, щям дя мя-
кан гящряманын шярля тякбашына мцбаризясинин давамлы-
лыьына йардым едян васитя ролунда чыхыш едир. Она эюря ки,
щяр икиси епик щярякятин характерини неъя вар, еля, даща
доьрусу, ясяр йараданын нязярдя тутдуьу шякилдя эюстяр-
мякля даща фяал вязифя дашыйыъысына чеврилир. Санки гящря-
манлыг мцбаризяси башлайандан гуртаранадяк образла мя-
кан ролларыны дяйишдирир. «Даь йериндян ойнайыр», «ня-
рилдяйир», «булудлар кишняйир». «Китаби-Дядя Горгуд»да
щятта гящряманлар юз эцнащларынын
сябябини мякана аид
амиллярдя ахтарырлар:
«Газан бяэ бурада йурдлян хябярляшмиш, эюрялим, ха-
ным, ня хябярляшмиш; Газан айдыр:
Гум гумламайым гума йурдум!
Гуланла сыьын-кейикя гоншы йурдум!
Сяни йаьы нерядян дарымыш, эюзял йурдум!
Аь бан евин дикиляндя йурды галмыш…[59, 301]
Бу о сябябдяндир ки, гядим заманларда йурд вя дюйцш
йерляри уьуру, гялябяни тямин едян ясас васитя кими
мцгяддясляшдирилир, йолунда ъанындан
кечян иэидлярдян чох
щямин мяканлар хатырланырды.
М.М.Бахтин тцрк-монгол дастаны «Ъангар»дан бящс
ачанда башга термин тяклиф едяряк йазыр ки, «заманла мя-
канын тясвиринин давамлылыьында ейни функсийа дашыдыьыны
нязяря алыб, чох шярти олараг, онларын баьлылыьыны «хроноакт»
(йяни «щярякят заманы») анлайышы иля ифадя етмяк мяг-
сядяуйьундур» [143, 296]. Мясяляйя бу ъцр йанашанда
заман садяъя давамлылыг, юлчц щядди кими эютцрцлмцр,
щярякятин, щадисянин юзцнцн гейри-адилийинин нязяря чатды-