Әдебиет туралы жалпы түсінік әдебиет – араб сөзі, ол «үлгілі сөз»


Туған жері: қазіргі Оңтүстік Қазақстан облысы, Қызықұм жері. 60 жасында Арыс ауданында дүние салған. Қызметі



бет45/168
Дата25.11.2023
өлшемі1,83 Mb.
#127012
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   168
Байланысты:
ШЫҢ. ӘДЕБИЕТ.

Туған жері: қазіргі Оңтүстік Қазақстан облысы, Қызықұм жері. 60 жасында Арыс ауданында дүние салған.
Қызметі: халық ақыны (суырыпсалма ақын).
14 жасында әкесі Сұлтанқожа қайтыс болып, жетім қалады.
Майлықожа байдың қызы Ханапаны алып қашады да, өз еліне тұрақтай алмай Бұхара жаққа өтіп кетеді.
Бұхарадан қайта оралған соң жазған өлеңдерінде Қоқан хандығына қарсы күрескен ерлердің ерлігін, аштық жылдардағы қазақ шаруашылығының күйзелісін, би-болыстардың ел жегіштік мінездерін, махаббат бостандығын, жалпы адам мінездерін түзету, еңбекке, елге, жерге деген шексіз сүйіспеншілік, егіншілік кәсіпті жырлайды.
Атақты Жамбыл ақынның өзі оның ақындығына, ғибраты мол өлең-термелеріне «Майлықожа, Сүйінбай, пірім еді сиынған» деп бағасын да беріп кеткен.

Толғаулары:


«Ілімге толса көкірек»
«Жақсы болсын жұбайың»
«Ұрлықтың түбі – қорлық-ты»
«Ер көгерер дұғамен»
«Райымқұлға»
«Қасқыр»
«Ноғай мырзаға»
«Үш жігіт»
«Аңғарып көрсем байымдап»
«Толғау» т.б.


«Ілімге толса көкірек» толғауында өнер-білімді айрықша ардақтап өтеді. Өзбек Науаи мен парсы Фирдаусидің атын шығарған білім дейді. Жақсы мен жаманды салыстырып, «жаман мінін жасырады», «жақсы халыққа қызмет жасайды», «жақсының жолы – жарық күн» дейді. «Талап, білім, еңбексіз; Қалайша тірлік жеңбексіз?! – деп жастарға өмір-тіршіліктің мәнін талаппен, біліммен, еңбекпен байланыстырып ұғындыруы Абайдың «бес асыл ісін» еске түсіреді.
Майлықожаның толғауларын жанры мен мазмұнына қарай бірнеше тақырыптарға бөлуге болады: ғибрат, нақылдар («Ер көгерер дұғамен», «Жолдас болсаң жақсымен», «Жақсы адам қартайса»), арнау өлеңдер («Ахмет төреге», «Тұрлыбекке», тағы басқалар), дастан-мысалдар («Қасқыр», «Тотынама», «Аңқау мен қу», «Шора батыр», «Үш жігіт»), айтыстар.
Майлықожа айтысқан ақындар: Сүйiнбай, Мәделқожа Жүсіпқожаұлы, Күдеріқожа, Құлыншақ, Айман-Гүлханым, Ұлбике, қырғыз ақыны Жаныс.
1883 жылы Я.Лютиштің құрастыруымен Ташкентте басылып шыққан «Қырғыз хрестоматиясы» кітабына Майлықожа ақынның бір топ толғаулары енген. Олар: «Райымқұлға», «Қасқыр», «Ноғай мырзаға», «Үш жігіт».
М.Сұлтанқожаұлы ауыз әдебиетін жақсы білген, фольклоршы Ә.Диваев мол деректерді Майлықожадан алған.




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   168




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет