Елбасы, единство, преодоление формула успеха

30
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
Мемлекеттік  егемендігін  алған  еліміз  жаһандық 
жоғары  бәсекелі  әлемде  табысты  дамуы  үшін 
мемлекеттік 
басқарудың 
заманауи 
тиімді 
жүйесін  қалыптастыру  қажеттілігіне  тап  бол-
ды.  Басқарудың  бұрынғы  моделін  жойып  қана 
қоймай,  экономикада,  саясатта,  мәдениетте 
және  қазақстандық  қоғамның  басқа  да  салала-
рында мемлекеттік менеджменттің жаңа сәулетін 
құру керек болды. 
Кең 
ауқымда 
өткізілген 
реформалар 
нәтижесінде  Қазақстанда  қазіргі  заманғы 
нарықтық экономикаға бейімделген мемлекеттік 
басқару жүйесі қалыптасты. 
Үкімет 
құрылымы 
бірізді 
жетілдіріліп, 
тиімділендірілді.  Бюджет  жүйесінің  реформа-
сы  жасалып,  мемлекеттік  қызмет  институтын 
қалыптастырудың  заңнамалық  негізі  жасалды. 
1999  жылдың  шілдесінде  «Мемлекеттік  қызмет 
туралы»  заң  қабылданды,  ол  мемлекеттік 
қызметтің  кәсіби  және  нәтижелі  жүйесін 
қалыптастыруға жаңаша көзқарасты анықтады. 
Мемлекетті орталықтан басқару жүйесін өзгер-
ту белсенді жүргізілді. Елдің мемлекеттік басқару 
жүйесін модернизациялау бойынша мемлекеттік 
органдардың  нәтижелілігін  арттыруға  мүмкіндік 
беретін шаралар кешені жүзеге асты. 
Қазіргі уақытта мемлекеттік қызметтің сапасын 
жоғарылату  үшін  заңнамалық  негіз  құрылған. 
Қызметтер  тізімдемесі  мен  стандарттары 
бекітілген,  бұл  осы  кезге  дейін  190-нан  астам 
мемлекеттік  қызметті  стандарттауға  мүмкіндік 
берді. ХҚО-лар арқылы интерактивті қызметтер 
көрсетіле бастады. Посткеңестік кеңістіктегі ел-
дер ішінде Қазақстан «электронды үкімет» пор-
талын  құрған  тұңғыш  мемлекеттердің  бірі  бол-
ды. Бүгінде бұл портал электронды мемлекеттік 
қызметтің 15 шақты түрін көрсетеді. 
С  обретением  государственного  суверените-
та  наша  страна  столкнулась  с  необходимостью 
формирования  современной  эффективной  си-
стемы государственного управления для успеш-
ного  развития  в  глобальном  высококонкурент-
ном мире. Необходимо было не просто произве-
сти слом прежней модели управления, а создать 
новую  архитектуру  государственного  менед-
жмента в экономике, политике, культуре и других 
сферах жизни казахстанского общества. 
В  результате  проведенных  широкомасштаб-
ных  реформ  в  Казахстане  была  сформирована 
система  государственного  управления,  адапти-
рованная к требованиям современной рыночной 
экономики. 
Последовательно совершенствовалась и опти-
мизировалась структура Правительства. Прове-
дена реформа бюджетной системы и создана за-
конодательная основа формирования института 
государственной службы. В июле 1999 года при-
нят Закон «О государственной службе», опреде-
ливший новый подход к формированию профес-
сиональной  и  эффективной  системы  государ-
ственной службы. 
Активно осуществлялась децентрализация го-
сударственного  управления.  Реализован  целый 
комплекс  мероприятий  по  модернизации  систе-
мы  государственного  управления  страны,  спо-
собствующий  повышению  результативности  го-
сорганов. 
В  настоящее  время  создана  законодатель-
ная  основа  для  повышения  качества  государ-
ственных  услуг.  Утверждены  реестр  и  стандар-
ты  услуг,  что  позволило  к  настоящему  периоду 
стандартизировать  свыше  190  государственных 
услуг. Было положено начало оказанию интерак-
тивных услуг через ЦОНы. Среди стран постсо-
ветского пространства Казахстан стал одним из 
первых, создавших портал «электронного прави-
тельства». На сегодняшний день через этот пор-
тал оказывается порядка 15 видов электронных 
государственных услуг.

ОҚИҒАЛАР
31
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
Қазіргі уақытта Қазақстан мемлекеттік басқару жүйесін реформалауды жалғастыруда. Бұл 
процесс күшті, берекелі, тұрақты және өркендеуші мемлекет құруға бағытталған шаралар 
кешенінің құрамдас бөлігі болып табылады. 
Currently, Kazakhstan continues to reform the state management system. This process is a compo-
nent of complex events aimed at establishment of a strong, safe, steady and prosperous state.
В  настоящее  время  Казахстан  продолжает  реформирование  системы  государственного 
управления. Этот процесс является составной частью комплекса мероприятий, направлен-
ных на создание сильного, благополучного, устойчивого и процветающего государства. 
МЕМЛЕКЕТТІК 
ҚҰРЫЛЫС
ГОСУДАРСТВЕННОЕ 
СТРОИТЕЛЬСТВО
STATE 
CONSRTUCTION
Upon  gaining  the  sovereignty  our  country  faced  the 
necessity to form an effective governance system for 
a successful development in the competitive world. 
  It  was  required  not  only  to  break  the  former 
management model but to create the new architecture 
of the state management in economy, politics, culture 
and other life spheres of Kazakhstan society. 
As a result of the implemented large-scale reforms 
in Kazakhstan, the state management system, adapt-
ed for requirements of the modern market economy, 
was formed. 
The  Government  structure  was  consistently  im-
proved  and  optimized.  The  budgetary  system  was 
reformed  and  the  legislative  basis  for  state  service 
institute was established. In July, 1999, the Law ‘On 
state service’ defining a new approach for establish-
ment  of  the  professional  and  effective  state  service 
was adopted. 
The state administration was actively decentralized. 
The  various  events  on  modernization  of  the  state 
management  system,  promoting  the  increase  in  ef-
ficiency of the state bodies, were held. 
Currently,  the  legislative  basis  for  improvement  of 
the  quality  of  the  state  services  is  established.  The 
register and standards of the services are approved 
that  has  allowed  standardizing  more  than  190  state 
services up to this time. The interactive services are 
started  to  be  rendered  through  the  Public  Service 
Centers.  Among  the  post-soviet  countries,  Kazakh-
stan became one of the first that developed a portal of 
the “electronic government”. For today, approximately 
15 types of the electronic state services are rendered 
through this portal.

32
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
«Әкімшіл-әміршіл жүйеден нарықтық экономикаға 
көшу қарапайым, жеңіл процесс болмақ емес. Бұл жолда 
өзіміздің де, сырттың әсерімен де жіберілген айқын 
қателіктер де болмай тұрмады. Мысалы, Ресейдің 
тиісті экономикалық дайындығы болмай және ТМД 
бойынша әріптестерімен алдын ала келіспей бастап 
жіберген бағаны либеризациялау бүкіл рубльдік 
аймақта жағымсыз салдарларға әкеп соқтырды. «Шок 
терапиясы» нарықтық институттар мен рычагтар пайда 
болып, тұрақтылыққа ие болып үлгергенше, бұрынғы 
шаруашылық механизмін жарамсыз етіп тастады. 
Басқаша айтқанда, жаңа үй құрылысы басталмай тұрып, 
ескі үйдің қирандысы ғана қалды».
Мемлекет басшысының демократиялық қоғам мен нарықтық экономикаға көшу 
проблемалары  туралы Қазақ телевизиясында сөйлеген сөзі 
Алматы қ., 1992 жылдың 22 қазаны
«Переход от командно-административной системы к рыночных экономике не мог быть простым и безболезненным 
процессом. Не обошлось на этом пути и без откровенных ошибок, как собственных, так и навязанных извне. Например, 
либерализация цен, начатая Россией без соответствующей экономической подготовки и предварительного согласования 
с партнерами по СНГ, привела к крайне негативным результатам во всей рублевой зоне. «Шоковая терапия» демонтиро-
вала весь  прежний хозяйственный  механизм раньше, чем появились  и обрели устойчивость рыночные институты и ры-
чаги. Иначе говоря, старый дом оказался разрушенным прежде, чем мы приступили к строительству нового».
Выступление Главы государства по Казахскому телевидению 
о проблемах перехода к демократическому обществу и рыночной экономике
г.  Алма-Ата, 22 октября 1992 года
«Transition from command-management system to the market economy couldn’t be simple and painless. There were the mistakes, 
caused by both own and outside reasons. For example, the liberalization of the prices started by Russia without relevant economic 
preparation and preliminary coordination with partners of the CIS led to the extremely negative results in the rouble zone. “Shock 
therapy” totally dismantled the former economic mechanism before the market institutes and levers are occurred and became 
stable. In other words, the old house had been destroyed before we started to construct a new one».
The speech of the Head of State broadcast by Kazakh TV on issues of transfer to democratic society and market economy
Almaty, October 22, 1992

ОҚИҒАЛАР
33
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
ЭКОНОМИКАДАҒЫ ҚАЛЫПТАСҚАН 
БАЙЛАНЫСТАРДЫҢ ҮЗІЛУІ, ӨНЕРКӘСІПТІК 
КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ТОҚТАУЫ ЖӘНЕ ҚИРАУЫ
РАЗРЫВ НАЛАЖЕННЫХ СВЯЗЕЙ В ЭКОНОМИКЕ, 
ОСТАНОВКА И РАЗРУШЕНИЕ ПРОМЫШЛЕННЫХ ПРЕДПРИЯТИЙ
BREACH OF ESTABLISHED ECONOMIC RELATIONS, 
SHUTDOWN AND DESTRUCTION OF THE INDUSTRIAL ENTERPRISES
ЭКОНОМИКА
ЭКОНОМИКА
ECONOMY
CHALLENGE 
№
7
СЫНАҚ
ВЫЗОВ

34
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
КСРО 
тарағаннан 
кейін 
экономикадағы 
қалыптасқан  байланыстар  үзіліп,  өнеркәсіптік 
кәсіпорындар  тоқтады  және  қирады.  Ел 
өнеркәсіптік «тұяқ серпуі» алдында еді, мыңдаған 
кәсіпорын  банкрот  деп  танылып,  жүз  мыңдаған 
жұмысшы мен инженер жұмыссыз және күнкөріс 
көзінсіз қалды. 
Қазір  елде  машина  жасау  өнеркәсіптік 
өндірісінде тұрақты өсу байқалады. Соңғы жыл-
дары  машина  жасау  саласы  өндіріс  көлемін 
ұлғайтуда, 2010 жылы физикалық көлем индексі 
158,6%-ды құрады.
2010 жылғы 1 қаңтардағы жағдаймен еліміздің 
жеңіл  өнеркәсібінде  1591  кәсіпорын  тіркелсе, 
оның 526-сы, атап айтқанда, 449 шағын, 17 ірі және 
60  орта  кәсіпорындар  белсенді  жұмыс  істеуде, 
оларда 13 700 адам жұмыспен қамтылған. 
Химия 
өнеркәсібі 
көрсеткіштерінің 
өсуі 
байқалады. 
1997 жылдан бастап тау-кен өнеркәсібі кешенінің 
өндірісі  тұрақты  түрде  өскені  байқалады.  ТКК 
халық шаруашылығының базалық салаларының 
бірі  болып  табылады.  Қазіргі  уақытта  ТКК 
кәсіпорындары  өз  өнімінің  95%-ын  экспортқа 
шығарады.  Экспорт  көлеміндегі  ТКК  үлесі 
(тауарлық құнда) 35% құрайды. 
Жалпы  алғанда,  2010  жылы  Қазақстанның 
өнеркәсіптік  кәсіпорындары  11  756,8  млрд. 
теңгенің  өнімін  өндірді,  бұл  2009  жыл-
мен  салыстырғанда,  10%  артық.  Кен  өндіру 
өнеркәсібінде өндіріс - 5,3%, өңдеуші өнеркәсіпте 
18,4%-ға өсті. 
Өнеркәсіп өндірісінің өсуі үшін маңызды фактор 
ретінде өнеркәсіптік кәсіпорындардың негізгі ка-
питалына  инвесторлардың  салымдарын  атауға 
болады,  2009  жылы  мұндай  инвестиция  көлемі 
2196  млрд.  теңгеден  асты.  Соңғы  төрт  жылда 
өнеркәсіпке салынған инвестиция көлемі 3 есеге 
тақау артты. Ең көп капитал салынған іс-әрекет 
түрлерінің қатарында шикі мұнай мен ілеспе газ-
ды  өндіру,  металлургиялық  өнеркәсіп,  электр 
энергиясын,  газды  және  суды  таратуды  атауға 
болады. 
Өнеркәсіп  салаларында  2010  жылы  712,5  мың 
адам жұмыспен қамтылды. 
После  распада  СССР  последовал  разрыв  нала-
женных хозяйственных связей в экономике, оста-
новка  и  разрушение  промышленных  предприя-
тий. Страна стояла на грани промышленного кол-
лапса, тысячи предприятий были признаны бан-
кротами, сотни тысяч рабочих и инженеров оста-
лись без работы и средств к существованию. 
В  стране  наблюдается  устойчивый  подъем 
промышленного  производства  в  машинострое-
нии. В последние годы машиностроительная от-
расль наращивает объемы производства, так, в 
2010 году индекс физического объема составил 
158,6%.
По  состоянию  на  1  января  2010  года  в  легкой 
промышленности страны зарегистрировано 1591 
предприятие, из них активно действующих 526, в 
том числе 449 малых, 17 крупных и 60 средних, 
на которых работает 13 700 человек.
Наблюдается  рост  показателей  химической 
промышленности. 
Начиная с 1997 года, наблюдается стабильный 
рост  производства  горно-металлургического 
комплекса.  ГМК  является  одной  из  базовых  от-
раслей народного хозяйства. В настоящее время 
предприятия ГМК экспортируют 95% своей про-
дукции. Доля ГМК (в товарной стоимости) в объ-
еме экспорта составляет 35%. 
В целом, в 2010 году промышленными предпри-
ятиями  Казахстана  произведено  продукции  на 
11 756,8 млрд. тенге, по сравнению с 2009 годом 
рост составил 10%. Производство возросло в до-
бывающей  промышленности  на  5,3%,  в  обраба-
тывающей промышленности на 18,4%. 
Важным фактором роста промышленного про-
изводства  являются  инвестиции  в  основной  ка-
питал  промышленных  предприятий-инвесторов, 
объем которых в 2009 году составил свыше 2 196 
млрд.  тенге.  За  последние  4  года  инвестиции  в 
промышленность возросли почти в 3 раза. Самы-
ми капиталоемкими видами деятельности явля-
ются добыча сырой нефти и попутного газа, ме-
таллургическая промышленность, производство 
и распределение электроэнергии, газа и воды. 
В отраслях промышленности в 2010 году занято 
было 712,5 тыс. человек. 

ОҚИҒАЛАР
35
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
Қазіргі  уақытта  Қазақстанның  2010-2014  жылдарға  арналған  үдемелі  индустриалды-
инновациялық бағдарламасын жүзеге асыруға байланысты, экономика мен өндіргіш күштер 
дамуында  ауқымды  өзгерістер  байқалады.  Бүгінде  елімізде  қазақстандық  өнеркәсіптің 
тұрақты дамуы үшін барлық жағдай жасалған. 
ЭКОНОМИКА
ЭКОНОМИКА
ECONOMY
Currently, due to the implementation of the State Program of Forced Industrial-Innovative Develop-
ment for 2010-2014, the essential changes in economy and in development of the productive forces 
are  traced.  Today,  all  conditions  for  sustainable  development  of  Kazakhstan’s  industry  are  estab-
lished in the country.
В  настоящее  время  в  связи  с  реализацией  Государственной  программы  форсированного 
индустриально-инновационного  развития  Казахстана  на  2010-2014  годы  прослеживаются 
существенные изменения в экономике и развитии производительных сил. Сегодня в стране 
созданы условия для устойчивого развития казахстанской промышленности.
The disintegration of the USSR caused the breach of 
the  established  economic  relations,  discontinuation 
and shutdown of the industrial enterprises. The coun-
try was close to the industrial collapse, thousands of 
enterprises were recognised as bankrupts, hundreds 
of thousands of workers and engineers lost their jobs 
and means of subsistence.
The steady increase in mechanical engineering out-
puts is observed in the country. The engineering out-
puts are increasing, for example, in 2010 the volume 
index made 158,6 %.
As of January 1, 2010, 1591 enterprises are regis-
tered in the light industry of the country, including 526 
actively  operating  enterprises,  449  small,  17  large 
and 60 medium enterprises, where 13 700 people are 
employed.
The increase in chemical industry’s outputs is ob-
served. 
Since  1997,  the  stable  increase  in  outputs  of  the 
Mining-Metallurgical Plant is observed. MMP is one 
of the key national economic sectors. Currently, the 
enterprises of MMP export 95 % of their outputs. The 
share of MMP (value of commodity) in export makes 
35 %. 
In  whole,  in  2010,  the  Kazakhstan’s  industrial  en-
terprises produced goods amounting to 11 756.8 bil-
lion tenge, compared with 2009, the growth made 10 
%.  The  mining  industry  output  increased  by  5.3  %, 
manufacturing industry output - by 18.4 %. 
The  important  factor  of  the  increase  in  industrial 
production is the capital investments of the industrial 
enterprise-investors the volume of which made more 
than 2 196 billion tenge in 2009. For the last 4 years, 
the industrial investments increased almost 3 times. 
The most capital-intensive operations are production 
of crude oil and petroleum gas, metallurgy industry, 
electric power, gas and water production and distribu-
tion. 
In 2010, 712.5 thousand of people are employed in 
the industrial sector.

36
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
«Біз ауылдағы жұмыс күшінің көптеп босауына, ауыл 
тұрғындарының қалаға көшуінің ұлғайып, урбанизация 
процестерінің дамуына әзір болуға тиіспіз. Ауыл бүгін 
жалақы, зейнетақы төлемеу, артта қалушылық, кедейлік 
пен жұмыссыздық, әлсіз инфрақұрылым, білім беру мен 
денсаулық сақтау, экологиялық апат сынды барлық негізгі 
әлеуметтік проблемалардың өзегіне айналды. 
Әйтсе де, мұнда демографиялық әлеует өте жоғары».
Қазақстан халқына «Қазақстан - 2030» жолдауы
Алматы қ., 1997 жылдың 10 қазаны
«Нам следует ожидать крупного высвобождения рабочей силы на селе, значительной миграции сельского населения 
в город и развитие процессов урбанизации. Село сегодня стало средоточием всех основных социальных проблем – невы-
платы заработной платы, пенсий, отсталости, бедности и безработицы, слабых инфраструктур, образования и здравоох-
ранения, экологических катаклизмов. 
При этом здесь высокий демографический потенциал».
Послание народу Казахстана «Казахстан – 2030» 
г. Алматы 10 октября 1997 года
«We should expect for the large-scale release of the labour forces in rural areas, considerable migration of the people from villages  
to cities and development of the urbanization. For today, the village became a centre of all basic social problems - nonpayment of 
the wages, pensions, underdevelopment, poverty and unemployment, weak infrastructures, education and public health services, 
etc. 
Nevertheless, there is a high demographic potential here».
The Address to the  Nation of Kazakhstan «Kazakhstan – 2030» 
          Almaty, October 10, 1997

ОҚИҒАЛАР
37
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНЫҢ ҚҰЛДЫРАУЫ, 
АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ЖЕРІНІҢ АУҚЫМДЫ 
ІСТЕН ШЫҒУЫ
РАЗВАЛ СЕЛЬСКОГО ХОЗЯЙСТВА, МАСШТАБНАЯ ДЕГРАДАЦИЯ 
СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ ЗЕМЕЛЬ
COLLAPSE OF AGRICULTURE AND LARGE-SCALE DEGRADATION OF FARMLANDS 
ЭКОНОМИКА
ЭКОНОМИКА
ECONOMY
CHALLENGE 
№
8
СЫНАҚ
ВЫЗОВ

38
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
КСРО-ның негізгі азық-түлік базасы мәртебесіне 
ие  болған  Қазақстан  90-жылдардың  ортасы-
на  қарай  өзінің  ауылшаруашылық  әлеуетін 
толығымен жойып алу және өзінің демографиялық 
базасы – ауылдық өңірлердің түбіне жету шегіне 
жақындап қалды. 
Ауыл шаруашылығына жарамды жерлерді ұзақ 
мерзімді жалға және жекеменшікке беру институ-
ты іске қосылғаннан бастап ауылда жекеменшік 
иелері  пайда  болды,  нарықтық  принциптерге 
негізделген  жаңа  өндірістік  қарым-қатынастар 
бекіді. 
Мемлекет  жылдан-жылға  аграрлық  сектор-
ды  қаржыландыруды  ұлғайтып  келеді.  2005-
2010  жылдары  республикалық  бюджеттен  ша-
мамен  670  млрд.  теңге  немесе  5  млрд.  АҚШ 
долларынан  астам  қаржы  бағытталған.  Ауыл 
шаруашылығының негізгі капиталына инвестици-
ялар тарту 10 жылда 8 есе ұлғайған. 
Нәтижесінде,  ауыл  шаруашылығының  жал-
пы өнімінің көлемі соңғы 10 жылда 3,5 есе, өнім 
экспорты  3  есе  өскен,  ал  ұн  экспорты  жөнінен 
Қазақстан  әлем  бойынша  көш  басында  келеді. 
Бүгінде  ІЖӨ-нің  5%-дан  астамы  отандық  ауыл 
шаруашылығына тиесілі. 
Ауылдарды  дамыту  бойынша  шаралар  жүзеге 
асуда,  жас  мамандарды  «Дипломмен  –  ауылға» 
ұранымен ауылды жерлерге тарту ісі ынталанды-
рылуда. 
Ауылды 
дамыту 
бойынша 
Мемлекеттік 
бағдарлама  жүзеге  асырылып  жатыр.  Жаңа 
мектептер, 
ауруханалар, 
мәдениет 
үйлері 
пайдалануға беріліп, қолжетімді микронесиелер 
бөлінуде. 
Сонымен  қатар,  2002  жылдан  бері  «Таза 
ауыз  суы»  бағдарламасы  жүзеге  асырылып, 
3  мыңнан  астам  ауылды  елді-мекендерде  су-
мен  қамтамасыз  ету  жағдайын  жақсартуға 
мүмкіндік берді. Тұрғындарды таза ауыз суымен 
қамтамасыз  ету  мәселесі  әлі  де  толық  шешімін 
таппағанын  есепке  ала  отырып,  «Ақ  бұлақ» 
бағдарламасы  қабылданды,  оны  жүзеге  асы-
ру  мақсатында  80  млрд.  теңгеден  астам  қаржы 
қарастырылған. 
Имевший  статус  ключевой  продовольственной 
базы СССР Казахстан в середине 90-х годов ока-
зался  на  грани  тотального  уничтожения  своего 
сельскохозяйственного  потенциала  и  крушения 
своей  демографической  базы  –  сельских  регио-
нов. 
С  введением  института  долгосрочной  аренды 
и  частной  собственности  на  земли  сельхозназ-
начения на селе появился собственник, укрепи-
лись новые производственные отношения, осно-
ванные на рыночных принципах. 
Государством  ежегодно  увеличивается  фи-
нансирование  аграрного  сектора.  За  2005-2010 
годы  из  республиканского  бюджета  направле-
но  порядка  670  млрд.  тенге,  или  более  5  млрд. 
долл. США. Приток инвестиций в основной капи-
тал сельского хозяйства за 10 лет увеличился в 
8 раз. 
В результате, объем валовой продукции сель-
ского хозяйства за последние 10-лет вырос в 3,5 
раза, экспорт продукции увеличился в 3 раза, а 
по  экспорту  муки  Казахстан  занимает  лидиру-
ющую  позицию  в  мире.  Сегодня  более  5%  ВВП 
приходится  на  отечественное  сельское  хозяй-
ство.
Реализуются  меры  по  развитию  сел,  стимули-
руется  привлечение  молодых  специалистов  в 
сельскую местность под лозунгом «С дипломом 
в село». 
Реализуется  Государственная  программа  раз-
вития  сел.  Вводятся  новые  школы,  больницы, 
дома  культуры,  выделяются  доступные  микро-
кредиты. 
Кроме того, с 2002 года реализовывалась про-
грамма  «Питьевая  вода»,  которая  позволила 
улучшить водоснабжение более чем в 3-х тыся-
чах сельских населенных пунктах. Учитывая, что 
проблема обеспечения населения чистой питье-
вой водой остается до конца не решенной, при-
нята программа «Ақ бұлақ», на реализацию кото-
рой предусмотрено более 80 млрд. тенге.

ОҚИҒАЛАР
39
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
Бүгінде Қазақстанның тәуелсіздік алғаннан бергі уақытында аграрлық секторды мемлекеттік 
қолдауды жүзеге асыру республиканың тиімді бәсекеге қабілетті агроөнеркәсіптік өндірісін 
дамытуға қажетті жағдайлар жасауға мүмкіндік берді деп сеніммен айта аламыз. 
ЭКОНОМИКА
ЭКОНОМИКА
ECONOMY
Today, we may say with confidence that realization of the state support of agrarian sector for years 
of independence of Kazakhstan allowed to create necessary conditions for development of effective 
competitive agro-industrial production of the country.
Сегодня с уверенностью можно сказать, что реализация государственной поддержки аграр-
ного сектора за годы независимости Казахстана позволила создать необходимые условия 
для развития эффективного конкурентоспособного агропромышленного производства рес-
публики.
Kazakhstan having status of key food economy base 
of  the  USSR  in  the  mid-nineties  appeared  on  the 
verge  of  total  destruction  of  its  agricultural  potential 
and wreck of demographic base – rural regions.
Following  the  introduction  of  long  term  rent  of 
agricultural  lands  and  private  property  institute  land 
owners  emerged  in  the  rural  areas,  new  production 
relations  based  on  market  principles  became  stron-
ger. 
The state financing of agrarian sector annually in-
creases.  Around  KZT  670  bln  or  USD  5  bln  was 
allocated from the national budget in 2005-2010. The 
inflow of investments to fixed capital of agriculture in-
creased 8 times over 10 years. 
As a result, the gross agricultural output grew 3.5 
times  over  the  last  10  years,  production  export  in-
creased  3  times,  and  Kazakhstan  takes  the  leading  
position in the world in terms of flour export. Today, 
more than 5 % of the GDP falls at domestic agricul-
ture.
The measures on development of villages are real-
ized, attraction of young experts in countryside under 
the  slogan  «With  diploma  to  village»  is  stimulated.  
     The Government program on villages’ development 
is activelty implemented. New schools, hospitals, rec-
reation centers are launched, accessible microcredits 
are allocated. 
Besides, since 2002 the program “Drinking water” 
which allowed improving water supply more than in 3 
thousand rural settlements was realized. Considering 
that the problem of provision the population with pure 
drinking  water  still  remains  unsolved.  The  program 
«Ak bulak» was adopted and KZT 80 billion was al-
located for it’s implementation. 

40
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
«Қолма-қол ақшаның болмауы, Қазақстанға жеткізілген 
өнім үшін 200 млрд. теңгеден астам қаржы қарыз 
болған ТМД елдері тарапынан төлемдердің өсуі, бұл 
проблеманың жақын арада шешілу мүмкіндігінің 
болмауы – осының бәрі алдымызға өзіміздің 
валютамызды енгізу қажеттілігін қоюы мүмкін».
Мемлекет басшысының Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің бірінші жылдығына 
орай өткен салтанатты жиында сөйлеген сөзінен 
Алматы қ., 1992 жылдың 15 желтоқсаны
«Недостаточность наличных денег, нарастающие платежи со стороны стран СНГ, которые задолжали Казахстану за по-
ставленную продукцию более 200 млрд. рублей, отсутствие реальных перспектив разрешения этой проблемы в ближай-
шем будущем – все это может поставить нас перед необходимостью введения собственной валюты».
Из выступления Главы государства на торжественном собрании по случаю первой годовщины  независимости Республики Казахстан 
г. Алма-Ата, 15 декабря 1992 года
«Insufficiency of cash, accruing payments from the CIS countries which ran into debt to Kazakhstan for supplied production 
more than 200 billion roubles, absence of real prospects for resolution of this problem – all it can put us before necessity of our own 
currency introduction in the nearest future».
An extract from the speech of the Head of State at the meeting dedicated to the 1st anniversary of independence of Kazakhstan 
Almaty, December, 15, 1992

ОҚИҒАЛАР
41
АЙРЫҚША МӘНІ БАР

жүктеу/скачать 40,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: