ӨЗ АУМАҒЫНДА ӘЛЕМДЕГІ ЕҢ ІРІ БАЙҚОҢЫР

54
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
Қазақстан  тәуелсіздігінің  алғашқы  таңдарында 
бірегей  ғарыш  кешені  –  «Байқоңыр»  ғарыш 
айлағының  иесі  болды.  Осы  бір  жоғары 
технологиялық  алаңды  жұмыс  күйінде  сақтап 
қалу үшін саяси ерік және байыпты күш жұмсау 
қажет болды. 
На заре независимости Казахстан стал облада-
телем  уникального  космического  комплекса  — 
космодрома  «Байконур».  Для  сохранения  этой 
высокотехнологической площадки в рабочем со-
стоянии необходимо было приложить  серьезные 
усилия и проявить политическую волю. 
2007  жылы  Ұлттық  ғарыш  агенттігінің  құрылуы 
Қазақстанның  ғарыш  игеруді  дамытудың  сапа-
лы  жаңа  кезеңін  білдірді.  Ғарышты  игерудің  ел 
үшін жаңалық болып табылатын ғарыш саласын 
құруға бағытталған даму стратегиясы әзірленді.  
Осы  стратегия  аясында  елімізде  Қазақстан  Ре-
спубликасы ғарыш мониторингі Ұлттық жүйесінің 
жерден  тыс  инфрақұрылымы  құрылды.  Оның 
құрамына  Орталық  Азиядағы  халықаралық 
деңгейде  сертификатталған,  Астана  мен  Алма-
тыда  Жерді  қашықтықтан  зондпен  тексерудің 
мәліметтерін  өңдеу  және  мұрағаттаудың  екі  ірі 
қабылдау орталығы кіреді.
Бүгінде  Ресеймен  және  Франциямен  бірлесіп, 
Индустрияландыру  картасына  кіретін  4  ірі 
инвестициялық жоба жүзеге асырылуда.
Осы  жобалардың  бірінің  аясында  ағымдағы 
жылдың шілдесінде «Байқоңыр» ғарыш айлағынан 
«KazSat-2» ғарыш аппараты ұшырылды. Осы жо-
баны  жүзеге  асыру  Қазақстандағы  байланыс 
операторлары  қызметінің  сапасы  мен  көлемін 
арттыруға  әкеледі.  2010  жылы  «Астана  –  жаңа 
қала»  еркін  экономикалық  аймақ  аумағында 
Астана  қаласында  Ұлттық  ғарыш  орталығының 
құрылысы басталды.
Создание  в  2007  году  Национального  космиче-
ского  агентства  обозначило  качественно  новый 
этап  в  развитии  космической  деятельности  Ка-
захстана. Была разработана стратегия развития 
космической деятельности, направленная на соз-
дание новой для страны космической отрасли. 
В  рамках  данной  стратегии  впервые  в  стране 
создана  наземная  инфраструктура  Националь-
ной  системы  космического  мониторинга  Респу-
блики  Казахстан.  В  ее  состав  входят  два  круп-
нейших  в  Центральной  Азии,  сертифицирован-
ных  на  международном  уровне,  центра  приема, 
обработки  и  архивации  данных  дистанционного 
зондирования Земли в Астане и Алматы. 
Сегодня совместно с Россией и Францией реали-
зуются  4  крупных  инвестиционных  проекта,  во-
шедшие в Карту индустриализации.  
В  рамках  одного  из  этих  проектов  в  июле  теку-
щего года с космодрома «Байконур» произведен 
запуск  космического  аппарата  «KazSat-2».  Реа-
лизация данного проекта приведет к увеличению 
объема и качества услуг операторов связи в Ка-
захстане.  В 2010 году на территории свободной 
экономической зоны «Астана — новый город» на-
чато строительство Национального космическо-
го центра в г. Астане. 

ОҚИҒАЛАР
55
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
ECONOMY
Today, our country has the task to become one of the leading space powers in the world. For this 
purpose we will continue purposeful actions on development of space sector of Kazakhstan.
Сегодня перед нашей республикой стоит задача стать одной из ведущих космических дер-
жав в мире. Для этого мы будем продолжать целенаправленные действия по развитию кос-
мической отрасли Республики Казахстан. 
Бүгінде республикамыздың алдында әлемдегі жетекші ғарыш мемлекеттерінің біріне айна-
лу міндеті тұр. Ол үшін біз Қазақстан Республикасындағы ғарыш саласын дамыту жөніндегі 
мақсатты түрде бағытталған іс-қимылдарымызды жалғастыратын боламыз. 
At  the  beginning  of  independence  Kazakhstan 
became  the  owner  of  a  unique  space  complex  — 
cosmodrome  «Baikonur».  For  preservation  of  this 
highly technological platform in working order it was 
necessary to make serious efforts and to demonstrate 
the political will. 
The establishment of the National Space Agency in 
2007 designated qualitatively new stage in develop-
ment of space activity of Kazakhstan. The strategy of 
development of the space activity that was aimed at 
creation of space sector was developed. 
Within  the  given  strategy  for  the  first  time  in  the 
country there was created the ground infrastructure 
of  the  national  system  for  space  monitoring  of  the 
Republic  of  Kazakhstan.  Its  structure  includes  two 
largest in the Central Asia centers of reception, pro-
cessing and archiving of the data of remote sounding 
of the Earth in Astana and Almaty certificated at the 
international level. 
Today, along with Russia and France 4 large invest-
ment  projects  are  realized.  They  were  included  into 
the Industrialization Map.
Within one of these projects in July of the current 
year  space  satellite  «KazSat-2»  was  launched  from 
“Baikonur»  cosmodrome.  The  start  of  realization  of 
this  project  will  lead  to  the  increase  of  volume  and 
quality  of  services  of  communications  service  pro-
viders in Kazakhstan. In 2010, on the territory of free 
economic zone “Astana — new city” the construction 
of the National Space Center in Astana began. 
ЭКОНОМИКА
ЭКОНОМИКА

56
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
«В первую очередь, на мой взгляд, необходимо усилить регулирующую роль государственных органов, остановить не-
управляемый рост цен и в качестве временной меры рост зарплаты, не подкрепленной соответствующим увеличением 
объемов производства товаров и услуг.  Это позволило бы обеспечить финансовое равновесие, стабилизацию экономи-
ки, социальную защиту малообеспеченной части населения, оградить трудящихся от обвального обнищания. Мы долж-
ны устранить перекосы, допущенные на начальном этапе реформ в результате забегания вперед, когда основными вида-
ми предпринимательства стали посредническая деятельность, элементарная спекуляция и перепродажа товаров, а само 
производство отошло на второй план».
Выступление Главы государства по Казахскому телевидению  
о проблемах перехода к демократическому обществу и рыночной экономике 
г. Алма-Ата, 22 октября 1992 года
«First of all, it is necessary to strengthen regulating role of the state structures, stop an uncontrollable rise of prices and the growth 
of the salary as a provisional measure that were not supported with corresponding increase of volume of goods and services output. 
It would allow to provide financial balance, economy stability and social protection of low-income population, protect workers from 
avalanching impoverishment. We should eliminate the warps admitted at the initial stage of reforms as a result of leaping ahead 
when principal types of business became intermediary activity, speculating activity and resale of goods while manufacture faded 
into insignificance».
An extract from the speech of the Head of State on the Kazakh TV on issues of transition to democratic society and market economy
Almaty, October 22, 1992
«Менің ойымша, ең алдымен, мемлекеттік органдардың 
реттеуші рөлін күшейту, жөнсіз баға өсімін тоқтату және 
тауарлар мен қызметтерді өндіру көлемін артуына сәйкес 
уақытша шара ретінде еңбекақыны көбейту қажет. Бұл 
қаржылық тепе-теңдікті, экономика тұрақтылығын, 
халықтың аз қамтылған бөлігін әлеуметтік қорғауды, 
еңбек адамдарын кедейшіліктен арашалауды қамтамасыз 
етеді. Кәсіпкерліктің негізгі түрлері делдалдық қызмет, 
кәдімгі алып-сатарлық пен тауарларды алып-сату, ал 
өндірістің өзін екінші планға шегіндірген, алдыға озып 
кетудің нәтижесінде реформалардың алғашқы кезеңінде 
жол беріп қойған кемшіліктерді жоюымыз керек».
Мемлекет басшысының демократиялық қоғам мен нарықтық экономикаға ауысу 
мәселелері туралы қазақ теледидардан сөйлеген сөзі
Алматы қ., 1992 жылдың 22 қазаны
СЫНАҚ
ВЫЗОВ

ОҚИҒАЛАР
57
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
QUALITY OF LIFE
КАЧЕСТВО ЖИЗНИ
ӨМІР СҮРУ САПАСЫ
СИСТЕМАТИЧЕСКАЯ ЗАДЕРЖКА ЗАРПЛАТ, ПЕНСИЙ 
И СОЦИАЛЬНЫХ ПОСОБИЙ
SISTEMATIC BACKDATED WAGES, PENSIONS AND SOCIAL RELIEFS
ЕҢБЕКАҚЫНЫ, ЗЕЙНЕТАҚЫНЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК 
ЖӘРДЕМАҚЫНЫ ЖҮЙЕЛІ КЕШІКТІРУ
CHALLENGE 
№
13
СЫНАҚ
ВЫЗОВ

58
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
Зейнетақы  жүйесін  реформалаудың  13  жылы 
ішінде 
елімізде 
толыққанды 
көпдеңгейлі 
зейнетақы  жүйесін  құру  үшін  концептуалдық 
және нормативтік-құқықтық базасы қалыптасты, 
зейнетақы  жүйесін  басқарудың  белгілі  бір 
тәжірибесі жинақталды.  
Қазақстанда 
жүргізілген 
реформалардың 
нәтижесінде  әлеуметтік  төлемақы  алушылар 
санатының  түрлі  санаттарының  жеңілдіктері 
мен  артықшылықтары  жүйесін  оңтайландыру 
жүргізілді.
Зейнетақы  жүйесін,  әлеуметтік  қамсыздандыру 
мен әлеуметтік сақтандыру жүйелерін реттеудің 
заңнамалық  базасы  қалыптасты.  Әлеуметтік 
бағдарламаларды қаржыландыру тұрақты артып 
келеді.  Зейнетақы  төлемдері  мөлшерінің  ұдайы 
өсуі  қамтамасыз  етілді.  Соңғы  11  жыл  ішінде 
(2000–2011 жылдар) зейнетақының ең аз мөлшері 
7 есеге дерлік (3500 мың теңгеден 24 047 теңгеге 
дейін), орташа мөлшері – 8 есеге (4462 мыңнан 35 
727 мың теңгеге), ең көп мөлшері – 6,4 есеге (8156 
мыңнан 52 226 мың теңгеге) өсті. 
Мемлекет басшысының тапсырмаларына сәйкес 
мемлекеттік  қызметкерлер  мен  бюджет  сала-
сы  қызметкерлерінің  еңбекақысы  2  есеге  арт-
ты. Жалпы еліміз бойынша орташа айлық номи-
налды  еңбекақы  2000  жылғы  14  374  теңгеден 
2011 жылдың қаңтар-шілде айлары ішінде 84 187 
теңгеге артты.
За 13 лет реформирования пенсионной системы 
в  стране  сформирована  концептуальная  и  нор-
мативная правовая база для создания полноцен-
ной  многоуровневой  пенсионной  системы,  соз-
дана и развивается инфраструктура накопитель-
ной  пенсионной  системы,  накоплен  определен-
ный опыт управления пенсионной системой. 
В  результате  проведенных  реформ  в  Казахста-
не была проведена оптимизация системы льгот 
и  привилегий  различным  категориям  получате-
лей социальных выплат. 
Сформирована  законодательная база регулиро-
вания пенсионной системы, системы социально-
го обеспечения и социального страхования. Ста-
бильно увеличивается финансирование социаль-
ных программ. Обеспечен неуклонный рост раз-
меров пенсионных выплат. За 11 лет (2000–2011 
годы) минимальный размер пенсии возрос почти 
в 7 раз (с 3500 до 24 047 тенге), средний — в 8 раз 
(с  4462  до  35  727  тенге),  максимальный  —  в  6,4 
раза (с 8156  до 52 226 тенге).
В  соответствии  с    поручениями  Главы  государ-
ства, заработная плата государственным служа-
щим и работникам бюджетной сферы повышена 
более чем в 2 раза. Среднемесячная номиналь-
ная заработная плата по стране в целом увели-
чилась с 14 374 тенге в 2000 году до 84 187 тенге 
за январь-июль 2011 года.
90-жылдардың ортасында Қазақстан тап келген 
қайта құру процесінің дағдарысы республикадағы 
барлық  әлеуметтік  жетістіктерді  апатты  жағдай 
шегіне  әкеп  қойды.  Дес  бермей  тұрған  инфля-
ция халықтың барлық жинаған қаржылық қорын 
құнсыздандырып  жіберді,  көптеген  Қазақстан 
азаматтарының  зейнетақы  мен  еңбекақысы 
күнкөріс  минимумынан  анағұрлым  төмендеді. 
Мұның бәрі Қазақстан халқының елеулі бөлігінің, 
әсіресе, 
зейнеткерлер 
мен 
мүгедектердің 
күнкөріс деңгейінің шапшаң құлдырауына әкелді. 
Кризис перестроечного процесса, в который Ка-
захстан  попал  в  середине  90-х  годов,  поставил 
все социальные достижения республики на грань 
катастрофы. Галопирующая инфляция обесцени-
ли все финансовые накопления населения, пен-
сия  и  заработная  плата  многих  казахстанских 
граждан  оказались  намного  ниже  прожиточно-
го минимума. Все это привело к стремительному 
падению жизненного уровня значительной части 
населения  Казахстана,  прежде  всего  пенсионе-
ров и инвалидов.

ОҚИҒАЛАР
59
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
For  years  of  formation  of  independent  Kazakhstan  the  standard  of  living  of  the  population  of  the 
country raised. Economy growth these years has given the chance for increasing the size of pensions, 
salary, social reliefs.
За годы становления независимого Казахстана повысился уровень жизни населения стра-
ны. Рост экономики в эти годы дал возможность для повышения размера пенсий, заработ-
ной платы, социальных пособий.
Қазақстан тәуелсіздігінің қалыптасу жылдары ішінде ел халқының күнкөріс деңгейі көтерілді. 
Осы  жылдары  экономиканың  өсуі  зейнетақы,  еңбекақы,  әлеуметтік  жәрдемақы  мөлшерін 
арттыруға мүмкіндік берді.  
The conceptual and standard legal base for creation 
of high-grade multilevel pension system was formed 
over 13 years of reforming of the pension system in 
the country. The infrastructure of defined contribution 
pension system develops and the certain experience 
of pension system management has been obtained. 
As a result of implemented reforms in Kazakhstan 
the optimization of preference scheme and privileges 
to various categories of social payments addressees 
was carried out. 
The  legislative  base  of  regulation  of  pension  sys-
tem, social security and social insurance system has 
been  formed.  The  financing  of  social  programs  sta-
bly increases. Steady increase of pension payments 
is ensured. Over 11 years (2000-2011) the minimum 
size of pension increased almost 7 times (from 3 500 
to 24 047 tenge), average — 8 times (from 4 462 to 35 
727 tenge), maximum — 6.4 times (from 8 156 to 52 
226 tenge).
On the instructions of the Head of State, the salaries 
of public sector employees and workers of budgetary 
sphere were raised more than 2 times. The monthly 
average  nominal  salary  countrywide  as  a  whole  in-
creased from 14 374 tenge in 2000 to 84 187 tenge 
during January-July, 2011.
Crisis of reorganization process, to which Kazakhstan 
plumped in the mid-90s, put all social achievements 
of  the  country  on  the  edge  of  a  disaster.  Galloping 
inflation depreciated all financial accumulation of the 
population, pension and salary of many Kazakhstan 
citizens  appeared  much  more  below  a  living  wage. 
It all led to prompt falling of life level of considerable 
part of Kazakhstan’s population, first of all pensioners 
and invalids.
QUALITY OF LIFE
КАЧЕСТВО ЖИЗНИ
ӨМІР СҮРУ САПАСЫ

60
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
«Особо стоит в обществе и «миграционный вопрос». Это проблема не сегодняшнего и даже не вчерашнего дня. Если 
в целом посмотреть на миграционные процессы, то уже начиная с конца 1960-х годов, наметилась общая динамика воз-
растания оттока населения из республики, пик которой пришелся на 1994 год. В этом же году четко обозначилась тен-
денция по снижению миграционного потока».
Из выступления Главы государства на торжественном собрании по случаю независимости Республики Казахстан 
г. Алматы, 16 декабря 1995 года
«The migration issue is of special importance in Kazakhstan. It is a problem of the future. Considering migratory processes dating 
from the end of 1960-s the general dynamics of increase of population outflow from the country with the peak falling at 1994 was 
outlined. The same year, the tendency for decrease of migratory stream was seen».
An extract from the speech of the Head of State at the meeting dedicated to the independence of Kazakhstan 
Almaty, December 16, 1995
«Қоғамдық «көші-қон мәселесі» ерекше орында 
тұр. Бұл бүгінгі күннің, тіпті ертеңнің де мәселесі 
емес. Егер жалпы алып қарайтын болсақ, көші-қон 
процестері, 1960 жылдардың аяғынан бастап халықтың 
республикадан кету динамикасының жалпы өсуі 
байқалды, оның ең жоғарғы шегі 1994 жылға тура келді. 
Биылғы жылы көші-қон ағымының төмендеуі бойынша 
үрдіс анық байқалуда».
Мемлекет басшысының Қазақстан Республикасының  тәуелсіздігіне орай 
салтанатты жиында сөйлеген сөзінен 
Алматы қ., 1995 жылдың 16 желтоқсаны
СЫНАҚ
ВЫЗОВ

ОҚИҒАЛАР
61
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
MASS OUTFLOW OF THE POPULATION ABROAD FOR THE PERMANENT PLACE OF 
RESIDENCE, NEGATIVE MIGRATORY BALANCE
МАССОВЫЙ ОТТОК НАСЕЛЕНИЯ ЗА ГРАНИЦУ НА ПОСТОЯННОЕ МЕСТО 
ЖИТЕЛЬСТВО, ОТРИЦАТЕЛЬНЫЙ МИГРАЦИОННЫЙ БАЛАНС
ХАЛЫҚТЫҢ ШЕТ ЕЛГЕ ТҰРАҚТЫ ТҰРУҒА ЖАППАЙ 
КЕТУІ, ТЕРІС КӨШІ-ҚОН БАЛАНСЫ
QUALITY OF LIFE
КАЧЕСТВО ЖИЗНИ
ӨМІР СҮРУ САПАСЫ
CHALLENGE 
№
14
СЫНАҚ
ВЫЗОВ

62
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
Қазақстан Республикасының көші-қон саясатын-
да этникалық миграция негізгі орында тұр. 1993 
жылдан бастап этникалық мигранттардың көшіп-
қонуы  Қазақстан  Республикасы  Президентінің 
Жарлығымен бекітілген иммиграция квотасының 
белгіленуімен 
реттеледі. 
Оралмандар 
иммиграциясының  квотасы  2000-2001  жылдары 
жылына 500-600 отбасын құраса, 2005-2008 жж. 
– 15 мың, 2009-2011 жылдары оралмандар имми-
грациясы жылына 20 мың отбасыға арттырылды. 
Тәуелсіздік 
алғалы 
бері 
Қазақстанға 
барлығы  221,9  мың  оралмандар  отбасы  не-
месе  858,1  мың  адам  көшіп  келді.  Барлық 
көшіп  келгендер  Қазақстан  Республикасының 
заңнамасымен  белгіленген  мемлекеттік  көмек 
алды.  Мемлекеттің  миграциялық  процестерді 
реттеудегі  мүддесін  ескерумен  қатар,  көшіп 
келудің  қолайлы  жағдайын  құру  мақсатында 
Мемлекет  басшысының  тапсырмасына  сәйкес 
қабылдаған «Нұрлы көш» бағдарламасы жүзеге 
асуда.
1999 жылдан бастап аралық санақ алу кезеңінде 
халық  саны  1  миллион  22,9  мың  адамға  арт-
ты, оның едәуір бөлігі оралмандардың келуімен 
қамтамасыз  етілді.  Республика  тұрғындарының 
шет елге ағылуын тоқтатуға мемлекет жүргізген 
әлеуметтік-экономикалық  саясат,  жаңа  жұмыс 
орындарын  құру,  өмір  сүру  сапасын  арттыру 
жөніндегі шаралар оң ықпалын тигізді.  
Центральное  место  в  миграционной  политике 
Республики  Казахстан  занимает  регулирование 
этнической  миграции.  Начиная  с  1993  года,  пе-
реселение  этнических  мигрантов  регулируется 
установлением  квоты  иммиграции,  утверждае-
мой  Указом Президента Республики Казахстан. 
Квота иммиграции оралманов в 2000–2001  годы 
составляла    500–600  семей  в  год,  в  2005–2008 
гг. — по 15 тыс., на 2009–2011 годы квота иммигра-
ции оралманов увеличена до 20 тыс. семей в год. 
Всего с момента обретения независимости в Ка-
захстан переселились 221,9 тыс. семей оралма-
нов,  или  858,1  тыс.  человек.  Все  переселивши-
еся  получили  государственную  помощь,  уста-
новленную  законодательством  Республики  Ка-
захстан. В целях создания благоприятных усло-
вий переселения с одновременным учетом инте-
ресов  государства  в  регулировании  миграцион-
ных процессов реализуется принятая в соответ-
ствии с поручением Главы государства Програм-
ма «Нұрлы көш». 
За  межпереписной  период  с  1999  года  числен-
ность населения увеличилась на 1 миллион 22,9 
тысяч человек, где значительная часть прироста 
обеспечена прибытием оралманов.  Положитель-
ное влияние на предотвращение оттока населе-
ния республики за границу также оказала прово-
димая  государством  социально-экономическая 
политика,  создание  новых  рабочих  мест,  меры 
по повышению качества жизни. 
Кеңестер 
Одағының 
құлауымен 
барлық 
одақтас  республикалар  тәуелсіздік  алды,  бір 
кездегі  КСРО-ның  біртұтас  өндірістік  кешенінің 
өндірістік-шаруашылық 
байланыстарының 
бұзылуы  орын  алды,  бұл  халықтың  жаппай 
көші-қон қозғалысына әкеп соқты. Ертеңгі күнге 
деген  сенімсіздік,  әлеуметтік  тұрақсыздық, 
экономикалық дағдарыс пен тұманды саяси келе-
шек адамдарды өмір сүруге анағұрлым ыңғайлы 
жағдай  іздестіруге  итермеледі.  Нәтижесінде 
90-жылдары мемлекеттің болашағына сенбейтін 
халықтың Қазақстаннан жаппай кетуі орын алды.  
С распадом Советского Союза все союзные рес-
публики стали суверенными, произошел разрыв 
производственно-хозяйственных  связей  неког-
да единого производственного комплекса СССР, 
что подтолкнуло население к стихийному мигра-
ционному движению. Неуверенность в завтраш-
нем  дне,  социальная  нестабильность,  экономи-
ческий  кризис  и  туманные  политические  пер-
спективы  толкали  людей  на  поиск  более  благо-
приятных условий для жизни. В результате из Ка-
захстана в 90-е годы наблюдался массовый ис-
ход населения, не верившего в перспективы но-
вого государства.

ОҚИҒАЛАР
63
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
As a result of effective state policy in 2004 for the first time since the first moments of independence 
the positive balance of migration which remained and next years is reached. Over the last 3 years the 
tendency for reduction of departure for permanent residence abroad still remains.
В результате эффективной государственной политики в 2004 году впервые с обретения не-
зависимости достигнуто положительное сальдо миграции, которое сохранилось  и в после-
дующие годы. За последние 3 года сохраняется также тенденция сокращения выезда на по-
стоянное место жительства за рубеж.
Тиімді мемлекеттік саясаттың нәтижесінде 2004 жылы, одан кейінгі жылдары да сақталып 
келе жатқан, тәуелсіздік алғалы бері алғаш рет миграцияның оң сальдосына қол жеткізілді. 
Соңы үш жыл ішінде шет елге тұрақтап қалу үшін елден кету үрдісінің қысқаруы сақталып 
келеді.
The central place in the migratory policy of Kazakh-
stan  occupies  regulation  of  ethnic  migration.  Since 
1993,  resettlement  of  ethnic  migrants  is  regulated 
by establishment of a quota of the immigration con-
firmed by the Decree of the President of Kazakhstan. 
The  immigration  quota  of  repatriates  in  2000-2001 
made 500-600 families a year, in 2005 — 2008 — 15 
thousand,  in  2009  —  2011  the  immigration  quota  of 
repatriates increased to 20 thousand families a year. 
In  total,  since  the  moment  of  independence  221.9 
thousand  families  of  repatriates  or  858.1  thousand 
people have moved to Kazakhstan. All of them have 
received the state help established by the legislation 
of  Kazakhstan.  With  view  of  creation  of  favorable 
conditions of resettlement with simultaneous consid-
eration of interests of the state in regulation of migra-
tory processes the Program adopted in accordance 
with the instructions of the Head of State «Nurli kesh» 
is realized.
For the inter-census period since 1999 the popula-
tion has increased by 1 million 22.9 thousand people 
where the considerable part of growth is ensured by 
arrival  of  repatriates.  Positive  influence  on  preven-
tion of outflow of the country’s population abroad was 
made  by  social  and  economic  policy  carried  out  by 
the state. Besides, creation of new workplaces, mea-
sures on improvement of life quality were ensured.
With  disintegration  of  the  Soviet  Union  all  union 
republics  became  sovereign,  there  was  a  rupture 
of  industrial-economic  communications  of  once 
uniform industrial complex of the USSR that pushed 
the population to spontaneous migratory movement. 
Uncertainty in tomorrow, social instability, economic 
crisis  and  obscure  political  prospects  pushed 
people  to  search  for  more  favorable  conditions  for 
life. As a result the mass outcome of the population 
from  Kazakhstan  in  the  90-s  who  did  not  believe  in 
prospects of a new state was observed.
QUALITY OF LIFE
КАЧЕСТВО ЖИЗНИ
ӨМІР СҮРУ САПАСЫ

64
ҚАЗАҚСТАННЫҢ 20 СЫНАҒЫ/20 ВЫЗОВОВ КАЗАХСТАНА/20 CHALLENGES FOR KAZAKHSTAN
НЕЗАВИСИМОСТИ
ЗА 20 ЛЕТ
INDEPENDENT
IN 20 YEARS
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ
ЖЫЛЫНДА
«В ранг ведущих приоритетов национальной безопасности должна быть выдвинута сильная демографическая и ми-
грационная политика. Если наши государственные органы по-прежнему будут относиться к этому безучастно, то мы по-
роге ХХІ века войдем вслед за Россией в ситуацию «демографического креста», когда численность населения снижается 
уже не только из-за процессов внешней миграции, но и естественным образом. Эта тенденция должна быть немедленно 
приостановлена».
Послание народу Казахстана «Казахстан – 2030» 
г. Алматы, 10 октября 1997 года
«The strong demographic and migratory policy should be put forward in a rank of leading priorities of the national security. In 
case our state structures as before regard it indifferent, then we are on the threshold of the 21st century will follow Russia into a 
situation of “demographic cross” when population decreases not only because of external migration processes, but also naturally. 
This tendency should be immediately stopped».
The Address to the Nation of Kazakhstan “Kazakhstan — 2030”.
Almaty, October 10, 1997
«Ұлттық қауіпсіздіктің басым бағыттарының санатына 
күшті демографиялық және миграциялық саясат шығуы 
тиіс. Егер біздің мемлекеттік органдарымыз бұрынғыдай 
бұған атсалыспайтын болса, онда біз ХХІ табалдырығын 
Ресеймен бірге халық саны сыртқы миграция 
процестерінен ғана емес, табиғи түрде төмендей 
бастайтын «демографиялық крест» жағдайында аттаймыз. 
Бұл үрдіс тез арада тоқтатылуы тиіс».
«Қазақстан - 2030» Қазақстан халқына жолдауынан 
Алматы қ., 1997 жылдың 10 қазаны
СЫНАҚ
ВЫЗОВ

ОҚИҒАЛАР
65
АЙРЫҚША МӘНІ БАР
SHARP RECESSION OF BIRTH RATE, DEMOGRAPHIC CRISIS AND DECREASE OF 
AVERAGE LIFE EXPECTANCY OF THE POPULATION
РЕЗКИЙ СПАД РОЖДАЕМОСТИ, ДЕМОГРАФИЧЕСКИЙ КРИЗИС  
И СНИЖЕНИЕ СРЕДНЕЙ ПРОДОЛЖИТЕЛЬНОСТИ ЖИЗНИ НАСЕЛЕНИЯ

жүктеу/скачать 40,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: