Емтихан сұрақтары: Тарихи дамудың қазіргі кезеңіндегі ғылым теориясы мен методологиясының орны мен рөлі
Әлеуметтік және тарихи таным түсінігі
жүктеу/скачать 65,59 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 13. Тарих ғылымының санаттары.
| 12. Әлеуметтік және тарихи таным түсінігі.
Әлеуметтік-тарихи даму - бұл өте күрделі, көпжақты процесс, ол жеткілікті ұзақ тарихи кезеңде жүреді және экономикалық, саяси, құқықтық, рухани-адамгершілік, әрқашан белгілі бір тұтастықты құрайтын интеллектуалдық және басқа да көптеген компоненттер. Қоғам-өзінің экономикалық, әлеуметтік, саяси, рухани ұйымдарының формаларын өзгертуге қабілетті динамикалық жүйе. Әлеуметтік философия мен әлеуметтанудың міндеті-жалпы қоғамға, әлеуметтік ұйымның белгілі бір түрлеріне және нақты әлеуметтік организмдерге тән әлеуметтік-мәдени өзгерістердің себептерін, көздерін, механизмдері мен формаларын талдау. Әлеуметтік философия әлеуметтік трансформацияның эволюциялық және революциялық әдістерінің механизмдерін салыстыра алады және салыстыруы керек, олардың салыстырмалы "шығармашылығын" және т. б. зерттей алады. Әлеуметтік философия мен әлеуметтану пәнін құрайтын қоғам мен әлеуметтік процестен айырмашылығы, тарих — бұл белгілі бір адамдармен болатын нәрсе, олардың әрқайсысының аты, туған күні мен орны бар, XYIII ғасырдың аяғында Францияда немесе қазіргі АҚШ-та тұрады және әрекет етеді, Бастилияға шабуыл жасауға немесе ғарыш кемесін ұшыруға қатысады. Басқаша айтқанда, тарих дегеніміз-белгілі бір қоғамдар мен халықаралық бірлестіктерді құрайтын бірдей нақты топтар мен ұйымдарды білдіретін "өмірбаяндық нақты" адамдардың қызметі. Белгілі бір әлеуметтік организмдердің жұмыс істеуі мен дамуы сияқты "ерекшеліктерді" елемейтін, әлеуметтік ұйымның құрылымының, жұмысының және дамуының заңдылықтарын төмендетпейтін өте дерексіз әлеуметтік-философиялық ғылым жалпылаудың бірнеше дәрежесінен өтіп, адамдардың оқиғалар тарихының шындығына тікелей жүгіне алады деген сеніміміз таңқаларлық болып көрінуі мүмкін. 13. Тарих ғылымының санаттары. Тарихи санат– жалпы ұғымдарды белгілеу үшін қолданған логикалық термин. Бұл абстракцияның жоғары деңгейімен сипатталатын өткеннің және тарихи таным процесінің ең маңызды байланыстары мен қатынастарын көрсететін ғылыми ұғым. Ғылыми санаттарының әртүрлі түрлері мен деңгейлері бар. Ең жоғарғы деңгей философиялық категориялармен (мысалы: даму, қозғалыс, кеңістік, уақыт, рефлексия, сапа, т.б.) қалыптасады. Философиялықпен қатар әрбір ғылым осы ғылымның зерттеу объектісі болып табылатын шындықтың қасиеттерін барынша жалпы түрде көрсететін өз категориялар жүйесін пайдаланады. Тарих үшін бұл тарихи категориялар (мысалы: антикалық дәуір, орта ғасырлар, феодализм, өнеркәсіптік революция т.б.). Арнайы әртүрлілік жалпы ғылыми категориялардан тұрады (мысалы: жүйе, құрылым, ақпарат, ықтималдық, модель т.б.), олар зерттеу қызметінің жалпы әдіснамалық танымдық аспектілерін белгілеу үшін қажет. Тарихи санаттарының ерекшелігі – олардың пәнаралық сипаты. Категориялардың едәуір бөлігі сабақтас ғылымдардан (экономика, мәдениеттану, құқық, философия, психология және т.б.) алынған. Бұл жағдайда оларды тарихи зерттеулерде дұрыс қолдану және пайдалану мәселелері туындайды. Көпсалалы ұғымдар мен категориялар екі кіші топты қамтиды: — жалпы ғылыми ұғымдар мен категориялар; — пәнаралық ұғымдар мен категориялар. Жалпы ғылыми категориялар мен ұғымдарға ғылым философиясы ұғынатын ғылыми еңбекпен және ғылыми ойлаумен байланысты негізгі категориялар жатады, мысалы, индукция, дедукция, жүйе, тип, парадигма, ғылыми өзектілік, зерттеу гипотезасы, уақытшалық, эмпирикалық шындық. , себептік – тергеу байланысы, диалектика, эволюция т.б. Пәнаралық ұғымдар мен категориялар – бұл білімнің басқа салаларында пайда болған, дамыған, бірақ тарих ғылымында кеңінен қолданылатын ұғымдар мен категориялар. Тарихтың ғылым ретінде қалыптасқан сәттен бастап ерекшелігі оның басқа гуманитарлық және әлеуметтік пәндер – әлеуметтану, психология, филология, экономика және т.б. әзірленген әдіснамалық құрылымдарға бағытталуы болып табылады. Тарихшы үшін ең маңыздысы тарих және әлеуметтану философиясында жасалған ұғымдар мен категориялар (өркениет, тап, қоғам, құрылым, ұрпақ, урбанизация және т.б.) болуы мүмкін. Пәнаралық ұғымдар да маңызды, шығу тегі немесе негізгі зерттеу саласы этнология және этнография (этнос, менталитет, миф және т.б.), құқықтану және саясаттану (монархия, республика, демократия, самодержавие, анархия және т.б.), өнер тарихы (стиль, жанр, т.б.) және басқа ғылымдар. Тарихнамалық категориялар мен ұғымдар тарихты ғылым ретінде зерттеумен байланысты. Мысалы, тарихнамалық дереккөз, тарихнамалық факт, тарихи мектеп, тарихнамалық жағдай, тарихнамалық дискурс, тарихнамалық парадигма. Нақты тарихи категориялар мен концепциялар. Олардың пайда болуы ғылымның нақты тарихи-тарихнамалық фактілерді түсінуімен байланысты. Мұндай категориялар мен ұғымдардың мысалдары мүмкіндігінше алуан түрлі: Киев Русі, татар-моңғол қамыты, тың игеру, палеолит. жүктеу/скачать 65,59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|