Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы тоқсандық журнал 2001 ж шыға бастаған 2016

 
135 
2
 
Гареев  В.М.,  Куликов  С.И.,  Дурко  Е.М.  Принципы  модульного  обучения  //  Высшее 
образование в России. - 2007. - №8. - С.35-38. 
3
 
Педагогические  технологии:  Учебное  пособие  для  студентов  педагогических 
специальностей / Под ред. В.С. Кукушкина. - Ростов н/д: Издательский центр “Март”, 
2002. – 320 с. 
 
 
 
ТҮЙІН 
 
Мақала  жоғары  мектептің  өзекті  проблемаларына  -  болашақ  мұғалімдердің  кәсіптік-
педогогикалық  қарым-қатынасының  даярлығына  арналған.  Онда  зерттеу  жұмысын,  болашақ 
мұғалімдердің кәсіптік-педогогикалық қарым-қатынасқа деген даярлығын құрастыру және тексеру 
технологияларын қалыптастыру сипатталады. Идеяның деңгейлік тәсіліне орай қалыптасудың үш 
деңгейі: репродуктивті, репродуктивті-шығармашылық, шығармашылық ерекшеленеді.  
Кәсіптік-педогогикалық  қарым-қатынасқа  дайындықты  қалыптастыруға  құрастырылған 
технология өзінде қойылған мақсаты, мазмұны және әдістерімен оқыту құралдары, нәтижесі бар 
үш модульдін бірлігін көрсетеді. 
 
RESUME 
 
The  article  is  devoted  to  the  current  interest  of  the  problem  of  high  school  -  the  formation  of 
readiness  of  the  future  teachers  for  professional  and  pedagogical  cooperation.  It  describes  the  research 
work aimed at the development and testing of technology of formation of readiness of the future teachers 
for professional and pedagogical cooperation. Based on the idea of this approach, there are three levels of 
formation of this readiness: reproductive, reproductive and creative, creative. 
The developed technology of formation of readiness for professional and pedagogical cooperation 
is a unity of three modules with the purpose, content, methods, means of instruction and the result. 
 

 
136 
ӘОЖ 779:58-112-10 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
А.Б. Мейрманов 
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия 
ұлттық университеті, 
пед. ғыл. канд., доцент м.а. 
 
Жоғары білім беру 
жүйесінде дене 
шынықтыру 
пәнінде жаңа 
инновациялық 
технологияларды 
дамыту 
 
Аннотация 
Мақалада  бүгінгі  күнге  келесі  мәселелер 
өзекті болып келеді: көп деңгейлі білім беру және 
білім  беру  мазмұнында  аймақтық  ерекшеліктерді 
есепке 
алу, 
дене 
тәрбиесі 
жоғары 
оқу 
орындарының  базасында  жаңа  мамандықтарды 
құру, элективтік курсты әзірлеу және енгізу, түрлі 
профильдік  мамандардың  моделін  құру  жлдары 
қарастылған.  Басты  мәселе  болып  қалатыны,  бұл 
студенттердің  танымдық  белсенділігі  мен  дене 
шынықтыру- 
педагогикалық 
кадрларды 
даярлаудың  сапасын  арттыру  іздеу  жолдары 
негізделген. 
Түйін  сөздер:  дене  шынықтыру  және  спорт 
бағыттары, әлеуметтік даму. 
 
 
Үш  мыңжылдыққа  кірген  бүгінгі  әлемде 
Қазақстанның  дамуы  демократияның  іргелі 
құндылықтарына  баса  назар  аудара  отырып, 
жаһандық  интеграция  контексінде  анықталады: 
парламентаризм,  адам  құқықтары,  азшылық 
құқықтарын,  ырықтандыру,  қозғалыс  еркіндігі, 
қоғамдағы  мемлекеттің  рөлін  шектеу,  сондай-ақ 
басқа  да  компоненттері  -  азаматтық  қоғамның 
ажырамас  атрибуты  болып  табылады.  Қазақстан 
Республикасының 
мемлекеттік 
тәуелсіздігі 
жетістіктерінің 
алғашқы 
онжылдықтар 
барысында  әлеуметтік  даму  мұндай  негіздері 
тарихи  көшу  сөзсіз  және  қайтымсыз  болып 
табылады. 
Әлеуметтік-саяси 
салада 
тоталитарлықтан 
демократияға 
көшу, 
ал 
экономикада 
әкімшілік- 
топтық 
жүйені 
жоспарлыдан  әлеуметтік  нарықтық  экономикаға 
негізделген.  Мұндай  қоғамдағы,  экономикадағы 
өзгерістер 
өмірдің 
құрылғыларында 
жеке 
тұлғалық  интеллектуалдық  жаңартуларды  талап 
етеді.  
Қазақстандық білім беруді модернизациялау 
концепциясына сәйкес 2020 жылға дейін кәсіптік 
білім  берудегі  негізгі  мақсат  өз  кәсібіне  тиісті 
деңгейдегі  және  профильдегі  білікті  маман 
даярлау, 
бәсекеге 
қабілетті, 
жауапты, 
өз 
мамандығын  жақсы  игерген  және  іргелес  қызмет 
аудандарда  бағдарлай  алатын,  кәсіби  өсулерге 
қабілетті, әлеуметтік және кәсіби ұтқырлық, білім 
алу  барысында  жеке  тұлғаның  қажеттіліктерін 
қанағаттандыру.  Жоғары  мектепке  келер  болсақ, 
кез-келген  жағдайда  жетекші  жаңарту  үрдісі 
болып    табылмайды.    Тәрбиелеуші    кадрларды 

 
137 
даярлау  сапасы  білім  мен  ғылым,  технология  және  өндіріс  деңгейіне  жету  қажеттілігі 
туындайтын.  Әлемдік  тәжірибе  көрсетіп  отырғандай  студенттердің  ғылыми  -  зерттеу 
дайындығын  жүйелі  негізде  жүзеге  асырылуы  тиіс.  Бұл  өздік  жұмыс  студенттердің 
қатысуы  үшін  қолайлы  жағдайлар  жасау  жөніндегі  іс-шаралар  тұжырымдамалық 
реформалау  негізін  құрайды  теориялық  және  әдістемелік  негіздерін  дамытуды  көздейді. 
Университеттің  бакалаврларды  алғаш  даярлауын  ескере  отырып,  кәсіпорындардың 
мамандарының  жинақталған  тәжірибе  негізінде  инновациялық  бағытта  бағытталған 
құрылым мен мазмұнды дамытатын боламыз [1, 133]. 
Осы  саясатты  іске  асырудың  негізгі  бағыттары  дене  шынықтыру  мен  спортты 
дамыту үшін оңтайлы саяси база құру болып табылады. Дене шынықтыру мәдениеті мен 
спорттық  құқықтық  және  нормативтік  базаны  дамыту  стратегиясының  мәні  −  дене 
шынықтыру мен спорт салаларының әртүрлі тұстарына байланысты заңнамаларға өзгеріс 
енгізу  мен  жаңадан  қабылдануынан  бұрын,  белгілі  бір  деңгейде  дене  шынықтыру  мен 
спорт салаларының дамуына қатысы бар Ресей Федерациясының заңдарына түзетулер мен 
оған  сәйкес  баптардың  заңнамалық  процесіне  белсенді  қатысу,  сонымен  қатар 
қолданыстағы  заңдар  негізінде  елдегі  дене  шынықтыру  мен  спорт  салаларының 
тәжірибелік  қызметіне  ыңғайлы  нормативтік  негіздерді  құру  мен  жетілдіру.  Заңнамалық 
қамтамасыздандыруды  халықтың  физикалық  белсенділігі  мен  салауатты  өмір  салтын 
қалыптастыруға бағытталған дамыту бағдарламаларының қаржылық саясаты талап етеді.  
Осыған  байланысты  келешекте  республикалық  бюджеттегі  дене  шынықтыру 
мәселелеріне  арналған  шығын  көздері  біртіндеп  үдемелі  түрде  ұлғаюы  қажет.  Бұл 
мақсатта жұмыс істеудің жетістігі  ретінде республикалық және аймақтық бюджеттердегі 
дене  шынықтыру  мен  спорт  салаларын  дамыту  бағытына  бюджеттің  шығынға  арналған 
бөлігінен  кем  дегенде  1-2%  бөлінуін  қамтамасыз  етуге  тиіс.  Әлемдік  және  отандық 
тәжірибе  шектерінен  тыс  кетсек,  дене  шынықтыру  мен  спорт  салаларына  бөлінетін 
бюджеттік  қаражаттарды  жалпы  мемлекеттік  қызығушылықтар  негізінде  бөлінуі  тиіс:  -
жастар  мен  жасөспірімдер  спортына  −  50%;  -  дене  шынықтыру  және  сауықтыру 
жұмыстарына  −  25%;  -  жоғары  жетістіктерге  жету  спортына  (олимпиадалық  және 
параолимпиадалық)  -  25%  .  Дене  шынықтыру  және  спорт  салаларының  заңнамасының 
дамуы  нарықтық  жағдайлар  негізінде  бұл  саланың  бюджеттік  көздерден  қаржылануды 
ғана емес, бюджеттік емес ұйымдардан да қаржылық көмек қабылдауға әрекет  етуі  тиіс, 
әсіресе  жоғары  жетістіктерге  арналған  спорт  саласының  (олимпиадалық  және  кәсіби) 
қолдау  табуына  септігін  тигізеді.  Заңнамада,  ең  алдымен:  -  салауатты  өмір  салтын 
қалыптастыруға  бағытталған  дене  шынықтыру  және  спорт  салалары  бойынша  жүзеге 
асыру  бағдарламаларымен  айналысатын  ұйымдарға;  -  Қазақстан  құрама  командаларына 
олимпиадалық,  Параолимпиадалық  ойындарға  қатысуы  мен  спорттық  резервтердің 
дайындығына өз қаржысын бағыттайтын инвесторлар мен демеушілерге ыңғайлы шарттар 
мен жағдай жасауды қарастыруы қажет.  
Осыған  орай,  бакалавр,  магистрант  және  докторант  студенттерді  дайындаудың 
ғылыми-зерттеу  жүйесін  модернизациялау  кезінде  Қазақстанның  әлеуметтік  – 
экономикалық 
дамуының 
ерекшеліктеріне, 
аумақтық 
нарықтағы 
еңбекпен 
қамтамасыздандыру,  еңбек  ресурстарының  аймақтық  бөлінісі  мәселелеріне  баса  назар 
аударумен  қатар,  экономиканың  инновациялық  бағытталған  қажеттіліктері  мен  оның 
басым  салалары  −  әлеуметтік,  мәдени,  білім  беру,  техника,  ғылым  салаларындағы  ұзақ 
мерзімді жетістіктеріне сәйкес жоғары білікті мамандарды даярлауы тиіс [2, 106]. 
Дене  шынықтыру  білімі  жеке  тұлғаның  салауатты  өмір  салтына  қарасты  құнды 
бейімділіктердің  жүйесін  қалыптастырады,  бұл  жүйеге  деген  мотивациялық, 
функционалды  және  қозғалыстық  дайындықты  қамтамасыз  етеді.  Сондай-ақ  бұл  жүйе 
оған арналған жалпы және арнайы кәсіби заңдылықтар, қағидалар мен ережелер арқылы 
жүзеге  асады.  Жеке  тұлғаның  интеллектуалдық,  психикалық,  рухани  және  ерік-жігер 
қасиеттеріне  әсер  етеді.  Оқу  дәрістері  мен  семинарлары  жоғары  оқу  орнындағы 

 
138 
физикалық  тәрбиелердің  басты  формасы  болып  табылады.  Мұндай  оқу  дәрістерінің 
үрдісінде  «Дене шынықтыру мәдениеті»  − білім беру жүйесінің құрылымдық бірлігі оқу 
пәні зерттеледі. Дене тәрбиесінің өзін-өзі тәрбиелеу үрдісінің ішіндегі отбасылық, арнайы 
және қосымша білім беру негізінде жүзеге асатынына басты назар аудару керек. Тәрбиені 
дамыту  мәселелері,  әрине,  жете  назар  аударуға  тұрарлық,  себебі,  әңгіме  Қазақстанның 
ертеңгі  күні,  біздің  қоғамымыздың  құндылықтар  бағдары,  еліміздің  ұлттық  қауіпсіздігі 
туралы, ал мұның түп тамыры тәрбие, шығармашлық даму, өскелең ұрпақтың азаматтық 
қалыптасуында болып келеді.  
Білім  берудің  жаңа  парадигмасының  әрекетті  сипаты  бар,  ол  өзіндік  үзіліссіз  білім 
алуға  деген  ұмтылысты  қалыптастыру  және  шығармашылық  қабілеттерді  дамытуға 
бағытталған. Оның негізінде мектепке дейінгі, жалпы орта, орта кәсіптік, жоғары кәсіптік, 
қосымша  сияқты  білім  берудің  түрлі  деңгейлерін  қамтитын,  балалалар  мен  жастарды 
тәрбиелеу  жүйесі  құрылады.  Тәрбие  процесінің  ғылыми-әдістемелік  қамтамасыз  етілуі 
жүзеге  асырылады:  тәрбиелеу  бағдарламалары  әзірленіп,  енгізілуде,  республика 
деңгейінде–  Қазақстан  Республикасының  білім  беру  ұйымдарында  2011-2017  жылдарға 
арналған Тәрбиенің кешенді бағдарламасы, сонымен қатар аймақтық деңгейде, білім беру 
ұйымдарында;  авторлық  бағдарламалар  құрастырылуда;  тәрбиелеу  процесі  мен  жеке 
тұлғаның тәрбиелілік деңгейінің тиімділігін бағалау критерийлері әзірленуде. 
Қазіргі кезеңде білім беру әлеуметтік экономикалық прогрестің басты факторы мен 
міндетті шарты ретінде қарастырылады, аса маңызды құндылық және заманауи қоғамның 
негізгі  капиталы,  басымдылық  пен  қозғалтқыш  күші  болатын  ізденіске,  өзіндік 
шығармашылық  ойлауға,  жаңа  білімді  игеруге,  әлеуметтік  кәсіби  іс-әрекет  пен 
шығармашылыққа қабілетті тұлға болып табылады. Бүгінгі күнге келесі мәселелер өзекті 
болып  келеді:  көп  деңгейлі  білім  беру  және  білім  беру  мазмұнында  аймақтық 
ерекшеліктерді  есепке  алу,  дене  тәрбиесі  жоғары  оқу  орындарының  базасында  жаңа 
мамандықтарды  құру,  элективтік  курсты  әзірлеу  және  енгізу,  түрлі  профильдік 
мамандардың моделін құру. Басты мәселе болып қалатыны, бұл студенттердің танымдық 
белсенділігі  мен  дене  шынықтыру-  педагогикалық  кадрларды  даярлаудың  сапасын 
арттыру жолдарын іздеу болып табылады [3, 132]. 
Ғылыми-техникалық  прогрестің  жеделдетілуі  білім  беру  құрылымдарынан 
мамандардың даярлығын инновациялық технологиялар базасында жүргізуге бағыттайды, 
даму  стратегиясын  анықтайтын,  билік  жүргізуші  органдарымен,  ғылыми  білім  беру 
құрылымдарымен,  алдығы  қатарлы  кәсіпорындарымен  тығыз  өзара  әрекеттестікті  талап 
етеді. Білім сапасын арттыру және нәтижесі ретінде, қоғамның бәсекеге қабілеттілігі білім 
беру  құрылымдарының  бәсекеге  қабілеттілігіне  де  оң  әсерін  береді.  Дене  тәрбиесі 
бойынша  білім  алудың  тиімділігіне  сыртқы  және  ішкі,  факторлардың  екі  тобы  ықпал 
ететіні  белгілі.  Сыртқы  факторларға:  спорт  ғылымының,  ғылым  мен  тәжірибенің 
интеграция деңгейі, оқытушы кадрлардың біліктілік деңгейі, жоғары сапалы құрылғылар 
мен  құрал  жабдықтарының  болуы,  мықты  материалдық-техникалық  база  жатады.  Ішкі 
факторларға  болашақ  маманның  сапалы  кәсіби  білім  алуға  және  кәсіби  өсуге  деген 
қажеттіліктің  болуы,  өзін-өзі  тәрбиелеу  және  өздігінен  білім  алумен  айналысуға  түрткі 
болатын,  білім  беру  құндылығы  мен  моримдер  болуы.  Жоғары  дене  тәрбиесі  білімі 
мазмұнының  басқа  ерекшеліктері  оқу  бағдарламаларымен  байланысты.  Дене  тәрбиесі 
бойынша  білім  алудың  басты  сипаты  ретінде  оның  гуманитарлық  сипаты,  яғни  мұндай 
жоғары  оқу  орнында  оқытылатын  пәндердің  басым  бөлігі  –  бұл  адам  туралы  ғылым. 
Мұндағы  мәселе,  пәндердің  түрлі  циклдері  адамды  әр  түрлі  қырларынан  қарастыратын 
болып  тұр.  Жалпы  гуманитарлық  және  әлеуметтік-  экономикалық  пәндер  модулі  мен 
блогы адамның қоғамдағы іс- әрекеті мәнін ашып көрсетеді.  Медициналық-биологиялық 
пәндер  блогі  адамның  құрылысын  қарастырады.  Психологиялық-педагогикалық  пәндер 
студенттің алдында басқа адамды тану мүмкіндігін ашып, сонымен бірге оған ықпал ету 

 
139 
жолдарын  көрсетеді.  Пәндік  тәжірибелік  дайындық  пәндерінің  модулі  мен  блогі  белгілі 
бір дағдыларды қалыптастырудың қолданбалы сипатында өтеді [4, 248]. 
Дене  тәрбиесі  мәселелеріне  қатысты,  педагогикалық  тұжырымдамалар  тіпті  аз.  Бір 
жағынан,  бұл  жетіспеушілік  дене  тәрбиесінің  дәстүрлі  теориясынан  шыққан,  соның 
әсерінен  дидактикаылық  мәселелер  аясын  зерттеуге  деген  құштарлығын  әлі  де  сақтап 
келетін,  дене  тәрбиесінің  дәстүрлі  спорт  педагогикасы  генезисімен  анық  байланысты. 
Бұдан  басқа,  дене  тәрбиесінің  педагогикасы,  дене  тәрбиесі  мұғалімдерінің  дайындығы 
жүргізілетін,  дене  тәрбиесінің  пәндердің  арасындағы  басты  пән  ретінде,  мектеп  спорты 
мен  дене  тәрбиесі  пәнін  жүргізу  сұрақтарына  жұмылдырылады,  нәтижесінде,  оның 
педагогика  тұрғысынан  дене  тәрбиесі  білім  беру  мәселелерін  зерттеу  үшін 
мүмкіншіліктері  аз  болып  қалады.  Екінші  жағынан,  егер  дене  тәрбиесі  білімінің 
педагогикасы  осы  кезеңге  дейін  спортты  зерттеуді  басқа  ғылымдарға  жүктесе,  (мысалы, 
медицина,  психология,  социология),  бұл,  мүмкін  барлығымыз  түрлі  педагогикалық  іс  -
шаралармен толыққан, әлемде өмір сүретін болғандықтан болар. Айнала сезілетін қазіргі 
әлемнің «педагогизациясы», оны педагогикалық теория мен практикамен сіңірілуі, мұның 
біздің  күнделікті  өмірімізді  толтыратын,  сансыз  педагогикалық  нұсқаулар,  өкімдер  мен 
тыйым  салуларда  өз  көрінісін  тапқаны,  өз  табысты  маршын  дене  тәрбиесі  білім  беру 
саласында  да  жалғастыра  алады.  Спортты  мүлде  педагогикалық  емес  себептері  алға 
жылжытатынын жасыра алмаймыз.  
Дене  тәрбиесі  туралы  ғылым  денсаулықты  нығайту  және  қолданбалы  қозғалыс 
дағдыларын  қалыптастырудан  бастап,  денсаулықты  нығайту  мен  адамның  қозғалыс 
мүмкіндіктері  мен  функцияларын  дамыту  арқылы  оның  тұлғасы  мен  мінез-құлқын 
қалыптастыруға  дейін  жолын  өткен,  дене  жаттығулары  туралы  білім  жүйесі  ретінде 
туындап, дамыды. Дене тәрбиесі білімінің ғылым мен озық тәжірибенің дамуы қозғалыс 
белсенділігінің рөлі туралы түсінігін елеулі кеңейтті, атап айтсақ, дене жаттығуларының, 
адам  ағзасында  болып  жатқан,  биологиялық,  психикалық  процестердің  дамуы  мен 
нығайтуында.  Белгілі  болғандай,  әркімді  дене  тәрбиесіне  қатыстырудың  негізгі  каналы 
және қоғамда адамды тәрбиелеу жүйесінің құрамдас бөлігінің маңызыдысы дене тәрбиесі 
қызмет етеді [5, 382]. 
Тәрбиенің  бір  түрі  ретінде,  дене  тәрбиесі  педагогикалық  процеске  тән  жалпы 
белгілерімен сипатталатын, оқу–тәрбие процесін көрсетеді, сонымен қатар, дене тәрбиесі 
өзінің  ерекшеліктерімен  өзгешеленеді.  Қалыпты  жағдайда  дене  тәрбиесі  жеке  тұлғаның 
(жеке  дамуының)  туылғаннан  кейінгі  барлық  онтогенез  кезеңдеріне  таралатын 
көпжылдық  процесс.  Бұл  процестің  мазмұны  мен  формалары  түрлі  кезеңдерде,  әлбетте, 
тәрбиеленетіндердің 
жасаралық 
даму 
заңдылықтарына, 
өмір 
мен 
іс-әрекет 
жағдайларының  динамикасы,  және  де  процестің  ашылу  логикасына  байланысты  өзгеріп 
отырады.  Бірінші  көпжылдық  кезеңінде  бұл  негізінде  мектепке  дейінгі  ұйымдар  мен 
мектептерде,  отбасында,  дене  тәрбиесі  спорттық  жәе  басқа  ұйымдарда  жүргізілетін, 
өскелең  ұрпақты  дене  тәрбиесіне  баулудың  жалпы  базалық  курсы.  Келесі  көпжылдық 
кезеңдерде  дене  тәрбиесі  процесі  елеулі  өзгерістерге  түседі,  сараланып,  әсіресе  есейген, 
егде  жастағы  адамдарда  көбіне  өзін-өзі  тәрбиелеу  сипатында  болып  келеді.  Бірақ  бұл 
кезеңдерде  де  дене  тәрбиесі  педагогикалық  бағытталған  белгілі  сипаттарын  жоғалтпауы 
тиіс, дене тәрбиесі бойынша іс-әрекет, соның ішінде өзін-өзі тәрбиелеу бойынша әрқашан 
білім  беру  тәрбиелік  ұстанымы  жағынан  маңыздысына  бағытталуы  тиіс,  және 
педагогикалық қағида, ережелерге сәйкес құрылады.  
Дене  тәрбиесінің  басқа  тәрбиеден  ерекшелендіретін  өзгешелігі,  негізінен  іс-әрекет 
заңдылықтары  бойынша  өтіп  жатқан,  адамның  дене  қабілеттілігін  шешуші  шамада 
анықтайтын  жиынтығы,оның  дене  қасиеттерін  дамытуды  оңтайландырумен  қатар, 
реттелген  қозғалыс  дағдылары  мен  іскерліктерін  қалыптастыру  және  дамытуды 
қамтамасыз  ететін  процесс  болатындығында.  Басқаша  айтқанда,  дене  тәрбиесі  қозғалыс 
әрекеттеріне  үйрету  және  оған  негізделген  қабілеттерінің  бағытталған  дамуына  кепіл 

 
140 
болатын,  адамға  тән  дене  қасиеттерінің  тәрбиесін  білдіреді.  Мұнымен  дене  тәрбиесінің 
бар мазмұны шектелмейді, бірақ бұл оның ерекшелігін сипаттайды.  
 
 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 
1
 
Жұматаева  Е.  Жоғары  мектепте  оқытудың  біртұтас  дидактикалық  жүйесі.  -  Алматы: 
Ғылым, 2001. - 133 б.  
2
 
Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. - М: Педагогика, 1989. –106 с.  
3
 
Ұзакбаева С. Тамыры терең тәрбие. - Алматы: Білім, 1995. - 132 с. 
4
 
Жарықбаев Қ., Қалиев С. Қазақ тәлім-тәрбиесі. - Алматы: Санат, 1995. – 248 б. 
5
 
Оконь В. Введение в общую дидактику: Пер. с польского Кашкуревича. - М.: Высшая 
школа, 1990. - 382 с. 
 
 
 
РЕЗЮМЕ 
 
Статья  посвящена  актуальным  на  сегодняшний  день  вопросам:  учет  региональных 
особенностей  в  содержании  образования  и  многоуровневого  образования,  создание  новых 
специальностей на базе высших учебных заведений физической культуры, разработка и внедрение 
элективных курсов, создание профильных специалистов в различных моделях. Главная проблема - 
познавательная  активность  студентов  физической  культуры  –  требует  поиск  путей  повышения 
качества подготовки педагогических кадров. 
 
 
RESUME 
 
The article is devoted to the urgent issues of today: taking into account the regional features in the 
content  of  education  and  multilevel  education,  creation  of  new  specialities  on  the  base  of  higher 
educational establishments of physical culture, development and introduction of elective courses, creation 
of  profile  specialists  in  different  models.  The  main  problem  of  the  cognitive  activity  of  students  and 
physical culture is searching the ways of upgrading the quality of training of pedagogical personnel. 
 

 
141 
УДК 004:[37.018347.63] 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
С.А. Одинцова 
Карагандинский государственный 
университет им. Е.А. Букетова,  
канд. пед. н., доцент 
 
Е.А. Одинцова 
Карагандинский государственный 
университет им. Е.А. Букетова,  
магистр юридических и 
педагогических наук 
Автоматизированная 
обучающая 
программа  
«Знатоки права»  
как средство 
формирования 
правовых 
представлений 
младших  
школьников 
 
Аннотация 
В  статье  подчеркивается  необходимость 
правового 
воспитания 
подрастающего 
поколения,  которое  является  одним  из 
приоритетных  направлений  в  деятельности 
общеобразовательных  учреждений.  Авторами 
разработана  программа  «Знатоки  права», 
которая направлена на воспитание у учащихся 
уважения  к  праву,  законам,  законности  и 
правопорядку;  развитие  умения  применять 
правовые  знания  на  практике.  В  статье 
освещается 
структура 
программы 
и 
раскрывается ее содержание. 
Ключевые  слова:  автоматизированная 
обучающая 
программа, 
структура, 
содержание, 
правовые 
представления, 
младшие школьники. 
 
 
На  современном  этапе  своего  развития 
Казахстан 
осуществляет 
модернизацию 
социально-экономической, политической, пра-
вовой  и  других  сфер  жизни  государства. 
Президент 
Республики 
Казахстан 
Н.А.Назарбаев обозначил проведение в стране 
пяти  реформ,  в  рамках  которых  разработан 
План  нации  –  100  конкретных  шагов  по  их 
реализации.  Одной  из  институциональных 
реформ  является  обеспечение  безусловного 
верховенства  закона  [1].  Совершенствование 
законодательства, 
улучшение  функциони-
рования  государственных  структур  должно 
сочетаться  с  развитием  правовой  грамотности 
населения, 
обеспечивающей 
правомерное 
поведение  каждого.  Гражданин  правового 
государства 
должен 
не 
просто 
знать 
современное  законодательство,  но  и  стать 
носителем  правовой  культуры.  Важнейшими 
его 
качествами 
являются 
дисциплини-
рованность,  уважение  к  законам,  правам  и 
свободам  каждого  человека,  правомерное 
поведение,  активная  гражданская  позиция, 
способность к социальной активности. 
В  Законе  РК  «Об  образовании»  [2] 
определены  основные  принципы  государ-
ственной  политики  в  области  образования  – 
приоритет    гражданских     и     национальных 

 
142 
ценностей, уважение прав и свобод человека (ст. 3). Сегодня стране нужны инициативные, 
компетентные,  ответственные  граждане,  способные  активно  действовать  на  благо  всего 
общества. Именно общеобразовательная школа является основным институтом правового 
воспитания  подрастающего  поколения  и  призвана  формировать  у  подрастающего 
поколения осознанное уважение к закону. 
В  настоящее  время  в  связи  с  быстрым  развитием  информационных  технологий 
возникает  необходимость  их  эффективного  использования  в  образовании.  Наиболее 
актуальной  является  задача  создания  и  широкого  внедрения  в  учебный  процесс 
автоматизированных обучающих программ. 
Программа для ЭВМ «Знатоки права» [3] включает материал, который способствует 
расширению  знаний  о  правах  человека,  формированию  правовой  культуры  младших 
школьников,  развитию  любознательности  и  интереса,  учит  проектировать  правомерные 
способы действий в различных жизненных ситуациях, давать правовую оценку поступкам 
людей и собственным действиям. 
Автоматизированная  обучающая  программа  предназначена  для  использования  в 
учебно-воспитательном процессе начальной школы, а также для самостоятельной работы 
младших школьников во внеурочное время. 
Структура  программы  «Знатоки  права»  для  учащихся  начальной  школы 
представлена на рисунке 1. 
 
 
 
Рисунок 1 – Структура «Знатоки права» для учащихся начальной школы 
(Программа для ЭВМ) 

 
143 
На  титульном  листе  размещены  выходные  сведения  программы.  В  главном  меню 
(содержание)  показана  ее  структура:  «Аннотация»,  «Путешествие  по  правовому 
государству»,  «Путешествие  по  сказкам»,  «Путешествие  в  страну  права», 
«Международные правовые документы», «Глоссарий». 
Электронная  структура  АОП  является  открытой,  что  позволяет  контролировать 
траекторию изучения материала. Интерфейс программы представлен следующими видами 
окон: титульный лист (Рисунок 2), функцией которого является вход в программу. При 
наведении  мыши  на  кнопку  «Главное  меню»  осуществляется  переход  в  основное  окно 
«Содержание». 
Главное  меню  автоматизированной  обучающей  программы  (Рисунок  3)  имеет 
максимально простой интерфейс. Учащийся выбирает раздел и переходит к следующему 
окну. 
 
 
Рисунок 2 – Фрагмент окна интерфейса 
«Титульный лист» 
 
Рисунок 3 – Фрагмент окна интерфейса 
«Главное окно» 
 
«Путешествие  по  правовому  государству»  предусматривает  такие  темы,  как 
государственные символы Республики Казахстан, ветви государственной власти (Рисунок 
4). 
В разделы «Путешествие по правовому государству» (Рисунок 5), «Путешествие по 
сказкам»,  «Путешествие  в  страну  права»  включены  тестовые  задания,  которые 
разработаны  с  учетом  возрастных  особенностей  младших  школьников.  Каждый  тест 
содержит  различные  формы  заданий  –  задания  с  одним  правильным  ответом  или 
предполагающие множественный выбор. 
 
 
Рисунок 4 – Фрагмент окна интерфейса 
«Путешествие по правовому 
государству» 
 
Рисунок 5 – Фрагмент окна интерфейса 
«Государственные символы» 

 
144 
В  разделе  «Путешествие  по  сказкам»  (Рисунок  6)  представлены  сказки,  диалоги 
сказочных героев, правовые ситуации, литературная викторина (Рисунок 7). 
Сказка  является  одним  из  действенных  средств  формирования  элементарных 
представлений  о  правах  и  свободах  ребенка.  Наряду  с  нормами  морали  («что  такое 
хорошо и что такое плохо»), закладываются варианты правового поведения, прививаются 
понятия о том, что обязательно надо делать («должно»), что разрешено делать («можно»), 
что запрещено делать («нельзя») и когда можно поступать по своему усмотрению. 
 
 
Рисунок 6 – Фрагмент окна интерфейса 
«Путешествие по сказкам» 
 
Рисунок 7 – Фрагмент окна интерфейса 
«Литературная викторина» 
 
В том случае, когда младший школьник затрудняется ответить на тестовые задания, 
у  него  есть  возможность  прочитать  сказку  (Рисунок  8),  вспомнить  ее  содержание  и 
определить, какие права были нарушены у сказочных героев. 
Данная  программа  дает  возможность,  как  для  индивидуальной  самостоятельной 
работы,  так  и  для  работы  в  паре.  Учащиеся  могут  прочитать  диалоги  по  ролям  (с 
педагогом,  родителями,  одноклассниками),  можно  читать  одному  разными  голосами 
(Рисунок 9). 
 
 
Рисунок 8 – Фрагмент окна интерфейса 
«Сказки» 
 
Рисунок 9 – Фрагмент окна интерфейса 
«Прочитай диалоги» 
 
Младшим школьникам предлагаются задания разного характера, например, выбрать 
несколько вариантов ответа (Рисунок 9), решить правовую ситуацию (Рисунок 10). 
 
 
 
 
 

 
145 
 
 
Рисунок 9  – Фрагмент окна интерфейса 
«Тест» 
 
Рисунок 10 – Фрагмент окна интерфейса 
«Правовые ситуации» 
 
В разделе «Путешествие в страну права»  (Рисунок 11)  учащиеся могут прочитать 
афоризмы  известных  философов,  писателей,  педагогов  (Рисунок  12)  и  выполнить 
тестовые задания. После того, как младший школьник ответит на все вопросы тестового 
задания, появляется окно, в котором представлены результаты  – количество правильных 
ответов. 
 
 
Рисунок 11 – Фрагмент окна 
интерфейса «Путешествие в страну 
права» 
 
Рисунок 12 – Фрагмент окна интерфейса 
«В мире мудрых мыслей» 
 
Тексты Всеобщей декларации прав человека, Конвенции о правах ребенка (Рисунок 
13)  переработаны  авторами  и  даны  в  упрощенной  лингвистической  версии  для  детей  в 
разделе «Международные правовые документы». 
Знание  терминологии  является  базовым  условием  для  полноценного  усвоения 
учебного  материала.  Глоссарий  (Рисунок  14)  разъясняет  смысл  слов,  ориентирует 
учащихся  на  оперативное  изучение  или  повторение  правовых  понятий.  Для  удобного 
пользования все термины расположены в алфавитном порядке. 
 

 
146 
 
Рисунок 13 – Фрагмент окна 
интерфейса «Конвенция о правах 
ребенка» 
 
Рисунок 14 – Фрагмент окна интерфейса 
«Глоссарий» 
 
Автоматизированная обучающая программа «Знатоки права» является эффективным 
средством  формирования  правовых  представлений  младших  школьников  за  счет 
предоставления  им  возможности  самостоятельно  взаимодействовать  с  информацией: 
находить  необходимый  материал  при  помощи  функции  поиска,  просматривать  его 
последовательно  или  выбирать  интересующую  тему.  Программа  построена  таким 
образом,  что  ребенок,  владеющий  элементарными  навыками  пользования  компьютером, 
может самостоятельно с ней работать, кроме того в нее были включены сказки, картинки, 
которые вызывают интерес у детей и позволяют в увлекательной форме усвоить материал. 
 
 

жүктеу/скачать 3,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: