Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы тоқсандық журнал 2001 ж шыға бастаған 2016

 
126 
ӘОЖ 371 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
А.А. Куралбаева 
Қожа Ахмет Ясауи атындағы 
Халықаралық қазақ-түрік 
университеті, PhD докторы 
 
Б. Керімбаева 
Қожа Ахмет Ясауи атындағы 
Халықаралық қазақ-түрік 
университететі, PhD докторы, 
доценті м.а. 
 
Пәнаралық 
байланыстың 
психологиялық-
педагогикалық 
негіздері 
 
Аннотация 
Пәнаралық  байланыстың  психологиялық-
педагогикалық  негіздерін  айқындаудағы  «пән-
аралық  байланыс»,  «пәнаралық  іскерлік»  ұғым-
дарының мәні, зерделенген. Пәнаралық байланыс 
оқу  материалдары  мазмұнымен,  жалпы  оқу 
іскерліктерін  қалыптастырумен,  оқыту  әдістері 
және құралдарымен, оқушыларды тәрбиелеу және 
дамыту  әдістері  мен  құралдары  бойынша  жүзеге 
асырылады.  Мақалада  пәнаралық  іскерліктердің 
мәні  мен  сипаты  нақтыланып,  оны  құраушы 
іскерліктерге  түсініктер  беріледі.  Пәнаралық 
байланыс  іскерліктерінің,  жалпы  оқу  іскерлік-
терінің  білім  меңгеру  құралы  функциясын 
атқаратыны атап көрсетіледі. 
Түйін 
сөздер: 
пәнаралық 
байланыс, 
пәнаралық іскерлік, интеллектуалдық іскерлік. 
 
 
Қазақстан  Республикасы  «Білім  туралы» 
заңында:  «Бес  (алты)  жастағы  балаларды 
мектепке барар алдында даярлау міндеті және ол 
отбасында,  мектепке  дейінгі  ұйымда  немесе 
мектепте  жалпы  білім  беру  бағдарламаларының 
шеңберінде  жүзеге  асырылады.  Ол  мемлекеттік 
білім  беру  ұйымдарында  тегін  жасалады»,  -  деп 
көрсетілген  [1,  18  б.].  Осыған  қайшы  келетін  іс-
шаралардың  орын  алып  отырғандығын  да  заң 
актілерінен  көруге  болады.  Нақтырақ  айтсақ, 
«Білім»  мемлекеттік  бағдарламасында:  «…қазіргі 
уақытта  бес-алты  жастағы  400  мың  баланың  70 
мыңы  (17,5%)  ғана  балалар  бақшаларында 
толыққанды  мектепалды  даярлаумен  қамтылды», 
-  дей  келе,  оның  өзі  оқушылардың  мектепке 
даярлығының 
сапасына 
әсерін 
тигізбей 
қоймайтынын,  мектепке  мектепалды  даярлаудан 
өтпей  келген  бірінші  сыныптықтардың  (1997-
1998  оқу  жылында  тек  20,4%-ы  ғана  бірінші 
тоқсанның 
бағдарламасын 
игерген) 
бағдарламаның  тиісті  деңгейін  толық  игере 
алмағандығын,  мектепалды  даярлаудан  өткен 
бірінші 
сыныптықтардың 
арасында 
осы 
бағдарламаны 
игерудің 
жоғары 
деңгейі 
байқалғандығын  (яғни,  91,3%)  көруге  болады  [1, 
39 б.]. 
Бастауыш  сынып  оқушысының  тұлғасының 
қасиеттері,  құзыреттері  (білімі,  іскерліктері  мен 
дағдылары,  жеке  тұлғалық  қасиеттері)  негізінен 

 
127 
мектеп  қабырғасында  пәндер  кешенін  оқу/зерделеу  барысында  тұтастай  алғанда  ғана 
қалыптасуы  жүзеге  асырылады.  Бастауыш  сыныпқа  арналған  бағдарламаларда 
«пәнаралық байланыс» деген арнайы бөлім берілген. Ондағы мақсат пәннен зерделенетін 
тақырыптардың  басқа  қай  пәннің,  қандай  тақырыбымен,  қай  сыныпта  байланысы  барын 
көрсету. Бұл байланыстардың көпшілігі синхрондалған (пәннің логикасы бұзылмау үшін), 
ілгері-кейінді,  қатар  байланыспен  қамтамасыз  етіледі.  Пәндерден  алынған  білімдер 
интеграцияланған сабақтар арқылы жүзеге асырылады [2, 84 б.]. 
Оқыту  үдерісі  үшін  «пәнаралық  байланыс»,  «пәнаралық  іскерлік»  ұғымдарының 
мәні мен маңызын дұрыс түсіну қажеттігі туындайды.  
Білім  берудегі  пәнаралық  байланыстың  философиялық  негізіне  дүниедегі  барлық 
заттың,  құбылыстардың  бірімен-бірінің  өзара  байланыстылығы,  тұжырымдалған  дүние 
туралы  білімдер  алынады.  Объективті  дүние  белгілі  заңдылықпен  ұйымдасқан  жүйе 
болғандықтан, оны танып білуде де ғылымдар арасындағы байланыстар қажет. 
Пәнаралық  байланыстың  физиологиялық,  психологиялық  негізінің  нәтижесі 
білімдер  жүйесінің  мида  орналасуы  адамның  үнемі  алға  ұмтылушылығына  жағдай 
туғызады  да  оның  шығармашылық  іс-әрекетіне  дайын  бола  алатындығын  дәлелдейді. 
И.П.Павлов  мидың  аналитикалық-синтетикалық  қызметін  зерттеп,  оны  үздіксіз  дамуда, 
өзгерісте  болатынын  анықтады.  Мида  сыртқы  дүниеден  қабылданатын  көптеген 
тітіркендіргіштер  реттеліп  жүйеге  келетінін  түсіндіреді.  Сондықтан  ойлау  жүйке 
үдерістерінің  күрделі  динамикалық  жүйесі  болғандықтан,  ол  мидың  анализ,  синтез 
қызметімен  орындалады.  Бұл  жүйеге  әр  пәннің  өз  ішіндегі  және  пәндер  бірлестігіндегі 
білімдер жүйесі сәйкес келеді. 
Пәнаралық 
байланыс 
мәселесімен 
бірқатар 
педагог 
ғалымдардың 
шұғылданғандығын көруге болады. 
Р.Г.  Лемберг  пәнаралық  байланысты  оқушы  дүниетанымын  қалыптастырудың  ең 
маңызды  шарты,  оқушылардың  әлемнің  тұтас  бейнесін  қабылдауын  қамтамасыз  етуге 
қабілетті педагогикалық категория ретінде қарастырады және оның пікірінше «пәнаралық 
байланысты  құру  оқушылардың  ғылыми  дүниетанымын  қалыптастыратын  табиғат, 
қоғамның жалпы заңдылықтарын, ғылыми білім жүйесін меңгеруге мүмкіндік туғызады. 
Пәндердің  бөлшектенуін  жою,  оқу-танымдық  көзқарасты  қалыптастыру  бағытында 
оқушылардың нәтижелі дамуына қажетті шарттың бірі болып табылады [3, 195 б.]. 
В.  Скакун  мұғалім  мен  оқушы  тарапынан  орындалатын  іс-әрекет  сипаты  бойынша 
пәнаралық байланыс түрлерін төмендегіше етіп топтастырады: 
-  зерделенетін  оқу  материалдары  мазмұны  бойынша  пәнаралық  байланыстар.  Бұл 
байланыс  түрінде  оқу  материалдарын  іріктеуден  бастап  пәнаралық  байланыстарды 
белгілеу,  басқа  пәндерді  зерделеу  барысында  өндірістік  және  өмірлік  тәжірибеде  алған 
білімдерді  оқушылардың  берілген  пәнді  зерделеуі  үшін  пайдалану,  барлық  пәндерде 
кездесетін терминді бірыңғай ғылыми көзқарас тұрғысынан пайдалану, әр түрлі пәндерді 
зерделеу  барысында  оқушылардың  алған  білім  мен  іскерліктерді  кешенді  пайдалану 
жүзеге асырылуы тиіс; 
-  оқушылардың  жалпы  оқу  іскерліктерін  қалыптастыру  кезіндегі  пәнаралық 
байланыстар.  Бұл  байланыс  түрінің  сипатына  оқушылардың  кітаппен  жұмыс  жасау 
іскерліктері,  оқушыларда  жоспарлау  іскерліктерін  қалыптастыру,  пәнаралық  сипаттағы 
интеллектуалдық  іскерлікті  қалыптастыру,  тәжірибелік  және  ұйымдастырушылық 
(жұмыстағы  тәртіптілік,  жұмыс  орнын  тиімді  ұйымдастыру,  өзіндік  бақылау,  еңбек 
қауіпсіздік ережелерін сақтау) іскерліктерді қалыптастыру тән; 
-  оқыту  әдістері  мен  құралдары  бойынша  пәнаралық  байланыстар.  Мұнда  әр  түрлі 
оқу  материалдарын  пайдаланып,  үй  тапсырмасын  орындау,  пәнаралық  сипаттағы 
білімдерді  дамытуға  әңгімелер  өткізу,  басқа  пәндер  бойынша  деректі  фильмдерді, 
үзінділерді,  көрнекі  құралдарды  қолдану,  сандық  және  танымдық  тапсырмаларды, 
пәнаралық мазмұндағы сөзжұмбақтарды шешу, т.б. іс-әрекеттер жүзеге асырылуы тиіс. 

 
128 
-  оқушыларды тәрбиелеу  және дамыту  әдістері  мен құралдары бойынша пәнаралық 
байланыстар.  Бұл  байланыста  әрбір  пәннің  дүниетанымдық  идеясын  ашу,  қоғамдық 
құрылыстың  өмірмен  байланысы,  еңбекке  шығармашылық  қатынасты,  оқушылардың 
танымдық белсенділігін және өз бетінше жұмыс жасай алатынын дамыту. Сонымен қатар 
барлық  педагогтар  тарапынан  оқушыларға  қойылатын  бірыңғай  педагогикалық  талап, 
оқушылардың  ұжымшылдығын,  өзара  көмектесулерін  дамыту,  педагогтің  өзінің  жеке 
үлгісі өнеге ретінде жүзеге асырылуы қажет [4, 232 б.]. 
Пәнаралық  іскерліктер  –  бұл  кез  келген  пәнді  оқуы  үшін  қажетті  іскерліктер. 
Мәселен,  белгілі  жылдамдықпен  оқи  алу  мен  жазу,  мәтіндегі  бастыны  таңдау  және 
конспекті  жазу,  шығармашылық  операцияларды  орындау:  сәйкес  қою,  талдау,  жіктеу, 
жүйелеу және т.б. [5, 74-79 б.]. 
Пәнаралық  байланыстар  үшін  негізінен  оқу-интеллектуалдық,  практикалық 
іскерліктердің  орны  ерекше.  Ал,  оқу-интеллектуалдық  іскерліктер  -  ұғымдарды, 
заңдылықтарды,  қорытындыларды,  талдап  қорытуларды  қалыптастыру  үшін  логикалық 
ойлау  тәсілдерін  игеру  бойынша  әрекеттер  жүйесі.  Практикалық  іскерліктер  алған 
теориялық  мағлұматты  тәжірибеде  жүзеге  асырудағы  іс-әрекеттер  жүйесі.  Оқу-
интеллектуалдық іскерліктерді танымдық әрекеттер құрайды.  
Барлық  іскерліктердің,  оның  ішінде  оқу  іскерліктерінің  негізін  әрекеттер  құрайды. 
Е.А.Климов  еңбектің  құраушысы  ретінде  жалпы  әрекеттерді  төмендегідей  етіп  жіктейді 
[5, 74-79 б.]: 
1.
 
Қозғалыс  әрекеттері  (алу,  қою,  сығымдау,  орын  ауыстыру,  күшті  азайту  немесе 
көбейту және т.б.). 
2.
 
Танымдық (гностикалық) әрекеттер: 
а) қабылдау әрекеттері (байқау, ажырату, тану, есту; сипап сезу, көру, есту, дәм сезу, 
иіс сезу бойынша белгілер көрінісінің дәрежесін анықтау және т.б.); 
б)  елестету  әрекеттері  (объектіні  ойша  түзу,  осының  негізінде  болашақ 
өнертапқыштар, тиімді ұсыныс жасаушылар дүниеге келеді); 
в) логикалық әрекеттер (талқылау, қорытынды шығару). 
3.
 
Жеке тұлғалық қарым-қатынас әрекеттері: 
Белгілі психолог К.К.Платонов іскерлікті жаңа жағдайда белгілі бір әрекетті және іс-
әрекетті  (қызметті)  орындау  қабілеті  деп  түсінеді  [6]  және  де  ол  іскерліктің 
қалыптасуының 5 кезеңін бөліп алып қарайды: 
1.  Іскерліктің  бастапқы  құрылымын  құрайтындар:  әрекеттің  мақсатын  сезіну, 
ілгеріде  алған  білімдер  мен  іскерліктерге  негізделген,  оны  орындау  тәсілдерін  іздеу; 
қателермен орындап көру іс-әрекет әдістері. 
2.  Онша  жеткілікті  емес  іскерлік  іс-әрекеті;  оның  құрамын  құрайтындар:  әрекетті 
орындау тәсілі туралы білім, бұрын игерген, жүйеленбеген дағдыларды пайдалану. 
3.  Жекелеген  жалпы  іскерліктер;  олардың  құрылымы:  жекелеген  жоғары  дамыған, 
бірақ  аясы  тар,  іс-әрекеттің  әр  түрлі  түрлерінде  қажет  іскерліктер  (өзінің  іс-әрекетін 
жоспарлай білу, ұйымдастырушылық іскерлік және т.б.). 
4.  Жоғары  дамыған  іскерлік,  оның  психологиялық  құрылымын  берілген  іс-әрекет 
дағдылары мен білімін шығармашылықпен пайдалану құрайды, сондай-ақ мақсатты ғана 
емес, сонымен бірге оған қол жеткізудің тәсілдері мен мотивтерін таңдау жатады.  
5.  Іскерлік,  оның  психологиялық  құрылымы:  түрлі  іскерлікті,  іскерлікті 
шығармашылықпен пайдалану. 
Интеллектуалдық  іскерліктер  негізінде  жататын  ойлау  операцияларының  кейбір 
түрлеріне  төмендегідей  сипаттама  беруге  болады.  Талдау  және  жинақтау  –  логикалық 
ойлау  операцияларының  негізгілерінің  бірі.  Кез  келген  зат  бір-бірінен  өзіндік 
айырмашылықпен  ерекшеленетін  жеке  бөлшектерден  тұратынын  адам  ерте  кезден 
байқаған.  Еңбек  әрекеті  үстінде  бұрын  өзі  бөлшектенген  затты  көрген  адам  жинаған 
тәжірибе  негізінде  енді  сол  затты  ойда  бөлшектеуге  кіріседі.  Уақыт  өтісімен  мидың  бұл 

 
129 
қабілеті  дами  бастаған.  Талдай  білу  қабілеті  дамыған  адам  еңбекте  үлкен  жетістіктерге 
жеткен,  себебі  затты  ойында  бөлшектей  білген  адам  оны  өмірлік  іс-әрекетте  іске  асыра 
білген. Осылайша, талдау атты логикалық ойлау операциясы дүниеге келген. 
Пәнаралық байланыс мәселесі жалпы оларды жүзеге асыруда екі тәсілге ие. Олардың 
біріншісі  -  мектептік  пәндердің  бағдарламаларын  құрастыруды  жүзеге  асыруда  әр  түрлі 
оқу  материалындағы  ұғымдарды,  заңдарды  және  оларды  зерделеудегі  қайталамауды, 
түзетуді  қарастырады.  Екіншісі  –  оқу  пәндерін  зерделеу  бойынша  оқушылардың  білімі 
мен ептіліктерін кеңейту мен арттыруға бағытталады. 
Оқу  пәндерінің  (оның  ішінде  ғылым  негіздері  мен  еңбекке  баулудың)  байланысы 
келесідегідей бағыттар бойынша жүзеге асырылуы мүмкін [7, 15 б.]: 
-  Пәнішілік  байланыстар  (алғашқы  жылдардағы  еңбекке  баулу  үдерісіндегі 
оқушылардың  білімдері  мен  ептіліктерін  пайдалану;  еңбек  және  өндіріс  туралы 
мағлұматтарды  пайдалану;  оқыту  мазмұнына  кіре  қоймаған,  қазіргі  ғылымдар  мен 
техникалардың жетістіктері туралы материалдарды пайдалану; оқушылардың техникалық 
шығармашылық бойынша сыныптан тыс сабақтармен байланысы). 
-  Басқа  оқу  пәндерімен  байланыс  (математикалық  аппараттарды  пайдалану;  ғылым 
негіздерімен байланыс). 
Пәнаралық  байланыстың  атқаратын  қызметтерін  анықтау  жөнінде  көптеген 
зерттеулерді айтуға болады. Мәселен, О. Мұсабеков пәнаралық байланыстың қызметтерін 
оқыту үдерісіне ықпалы бойынша айқындайды: 
1) Ойын дамытуға ықпал етеді; 
2) Берік білім алуға көмектеседі; 
3) Оқыту үдерісін жеделдетеді; 
4) Дербестігін және танымдық белсенділігін дамытуға ықпал етеді; 
5) Мұғалім жұмысының әдістемесін жақсартады [8, 33-34 б.]. 
Оқу  пәндері  бойынша  бағдарламаны  жетілдіруде  және  басқа  мектеп  пәндерінің 
кейбіреулерінде, әрбір тақырып соңында басқа пәндермен нақты байланыс мүмкіндіктері 
көрсетіледі. Бұл жұмыста мұғалімге үлкен көмек береді. 
Жоғарыда  берілген  пәнаралық  оқу  іскерліктері  -  қазіргі  уақытта  мұғалімдер  үшін 
оқу-тәрбие үдерісінің нәтижесінде ескеретін іс-әрекеттер. 
Оқу  іскерліктері,  біріншіден,  оқыту  мазмұнын  құраушы  элементтің  бірі  болып 
табылады; екіншіден, оқушының білім сапасын арттыру негізі ретінде қарастырылады. 
Сондықтан  да  оқыту  үдерісін  ұйымдастыруда  басшылыққа  алатын  құжаттардағы, 
бағдарламалық  материалдардағы  қарастырылған  іскерліктерді  талап  етілген  деңгейде 
меңгермеу  кейінгі  оқу  жылында  оқушылардың  үлгермеушілігіне  негіз  болады.  Ал 
пәнаралық байланыс тұрғысынан оқу іскерліктерін меңгермеу оқушының білім сапасына 
кері әсерін тигізеді деп білеміз. 
 
 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДІБИЕТТЕР 
 
1
 
Қазақстан  Республикасындағы  білім  туралы  заңнама.  Заң  актілерінің  жиынтығы.  – 
Алматы: ЮРИСТ, 2012. - 264 б. 
2
 
Қазақстан  Республикасы  бастауыш  білімнің  мемлекеттік  стандарты.  –Алматы: 
Ы.Алтынсарин  атындағы  Қазақтың  білім  академиясының  Республикалық  баспа 
кабинеті, 2009. - 23 б. 
3
 
Құдайқұлов  М.Ә.  Творчестволық  және  бәсекелестік  қабілеттілік.  −  Алматы:  Школа 
ХХІ века, 2006. - 76 б. 
4
 
Скакун  В.А.  Преподавание  общетехнических  и  специальных  предметов  в  училищах 
профтехобразования. - М.: Высшая школа, 1980. - 232 с. 
5
 
Климов Е. А. Как выбирать профессию. - М.: Просвещение, 1984. - 160 с. 

 
130 
6
 
Платонов К.К. Структура и развитие личности. – М.: Наука, 1986. - 256 с. 
7
 
Атутов П.Р., Бабкин Н.И., Васильев Ю.К. Связь трудового обучения с основами наук: 
книга для учителя. – М.: Просвещение, 1983. - 128 с. 
8
 
Мұсабеков  О.  Пәнаралық  байланысты  жүзеге  асырудың  шарттары  //  Бастауыш 
мектеп. – 2000. - №1. - Б.34.  
 
 
 
РЕЗЮМЕ 
 
В  статье  расматриваются  психологическо-педагогические  основы  межпредметных  связей  в 
начальных  классах.  А  также  в  статье  освещаются  вопросы  понятия  межпредметной  связи  и 
межпредметной деятельности.  
Психолого-педагогическую  основу  межпредметных связей  в  начальных  классах составляют 
психологические  теории  и  концепции  по  усвоению  знаний  и  проект  педагогического  процесса, 
реализующийся через педагогические (обучение и воспитание) технологии. 
 
RESUME 
 
The article deals with the psychological-pedagogical basis of interdisciplinary relations in the primary 
classes. Also the article reveals the questions of the notion of interdisciplinary relations and interdisciplinary 
activities. 
The  psycological-pedagogical  basis  of interdisciplinary  relations  in  the  primary  classes  consists  of 
psychological theories and concepts on acquiring knowledge and the project of the pedagogical process which is 
realized through pedagogical (training and upbringing) technologies. 

 
131 
УДК 373.6.016.02:519.711 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Т.И. Смаглий 
Костанайский государственный  
педагогический институт,  
канд. пед. н. 
 
Б.Ш. Баймухамбетова 
Костанайский государственный 
педагогический институт,  
доктор PhD
 
 
Технология 
формирования 
готовности будущих 
учителей к 
профессионально-
педагогическому 
сотрудничеству 
 
 
Аннотация 
Статья  посвящена  актуальной  проблеме 
высшей  школы  –  формированию  готовности 
будущих 
учителей  к  профессионально-
педагогическому  сотрудничеству.  В  ней 
описывается 
исследовательская 
работа, 
направленная  на  разработку  и  проверку 
технологии  формирования  готовности  буду-
щих  учителей  к  профессионально-педа-
гогическому  сотрудничеству.  Исходя  из  идеи 
уровневого  подхода,  выделяются  три  уровня 
сформированности 
данной 
готовности: 
репродуктивный,  репродуктивно-творческий, 
творческий.  
Разработанная  технология  формиро-
вания  готовности  к  профессионально-педаго-
гическому сотрудничеству представляет собой 
единство  трёх  модулей,  имеющих  свою  цель, 
содержание,  методы  и  средства  обучения, 
результат.  
Ключевые  слова:  готовность  к  сотруд-
ничеству, педагогическая технология, профес-
сионально-педагогическое 
сотрудничество, 
качество 
профессиональной 
подготовки 
учителей.  
 
 
Анализ 
научной 
литературы 
и 
проводимые  исследования  во  всем  мире 
показывают, 
что 
наиболее 
значимым 
фактором  в  школе,  влияющим  на достижения 
учащихся,  успех  школы,  а  также  качества 
образовательной  системы  страны  является 
способность  учителя  к  профессионально-
педагогическому  сотрудничеству.  В  связи  с 
этим  возрастает  потребность  в  высоко-
квалифицированных  педагогических  кадрах, 
способных 
активно 
и 
компетентно 
сотрудничать  с  коллегами,  учащимися  и  их 
родителями, 
представителями 
общест-
венности. 
Однако,  если  вопросы  подготовки 
будущих  учителей  к  сотрудничеству  с 
учащимися 
разрабатываются 
достаточно 
активно  в  педагогической  науке,  то  проблема 
формирования  у  них  готовности  к  взаимо-
действию 
и 
общению 
с 
коллегами 
практически  остается  вне  поля  зрении 
исследователей. 
 

 
132 
Между тем готовность педагогов к сотрудничеству с коллегами является, во-первых, 
фактором, способствующим интеграции индивидуальных действий учителей в целостную 
педагогическую деятельность; 
во-вторых,  важнейшей  предпосылкой  гуманизации  педагогического  процесса, 
поскольку обеспечивает изменение авторитарной ориентации на демократическую на всех 
уровнях взаимодействия;  
в-третьих, условием, позволяющим снизить психическую напряженность, повысить 
эмоциональную устойчивость, саморегуляцию личности. 
Поэтому одной из проблем, требующих особого внимания на данном этапе, является 
проблема  разработки  технологии  формирования  готовности  будущих  учителей  к 
профессионально-педагогическому сотрудничеству. 
Готовность  к  профессионально-педагогическому  сотрудничеству  понимается  нами 
как 
интегративное 
профессионально 
значимое 
качество 
личности  педагога, 
обеспечивающее  конструктивное  решение  задач  целостного  педагогического  процесса 
совместно  с  коллегами,  личностный  рост  его  участников  и  развитие  педагогического 
коллектива.  
Как  целостное  образование  она  представляет  собой  единство  трех  компонентов: 
мотивационно-целевого, содержательно-операционального и оценочно-результативного.  
Разработанная  нами  технология  формирования  готовности  к  профессионально-
педагогическому сотрудничеству представляет собой единство трёх модулей. Каждый из 
модулей представляет  собой по содержанию «полный, логически завершенный блок» [1, 
с. 99], имеющий свою цель, содержание, методы и средства обучения, результат.  
Первый  модуль  направлен  на  усвоение  студентами  базовых  знаний,  необходимых 
для 
профессионально-педагогического 
сотрудничества, 
и 
формирование 
общепедагогических  умений.  Акцент  сделан  в  этом  модуле  на  курс  «Педагогика», 
поскольку 
понятийно-терминологическая 
система 
этой 
дисциплины 
является 
своеобразным  «языком  делового  общения»  учителей,  преподающих  различные  учебные 
предметы. В процессе изучения данного курса использовалось модульное обучение [2].  
Из  методов  контекстного  обучения  отдается  предпочтение  методам  анализа 
педагогических ситуаций, разыгрывания ролей, деловой игре. Причем, первые два метода 
всегда предшествуют деловой игре, обеспечивая переход от познавательной мотивации к 
профессиональной.  
Второй  модуль  направлен  на  углубление  теоретических  знаний  о  логике 
профессионально-педагогического сотрудничества и отработку умений, обеспечивающих 
её  реализацию.  Содержание  этого  модуля  составляет  разработанный  нами  элективный 
спецкурс  «Профессионально-педагогическое  сотрудничество  в  педагогическом  процессе 
школы».  В  ходе  занятий  студенты  знакомятся  с  понятием  профессионально-
педагогического сотрудничества, его признаками, логикой, функциями, формами [3]. 
По  каждой  теме  планировались  задания  нескольких  видов:  1)  задания 
теоретического характера; 2) тренинговые упражнения; 3) задания игрового характера; 4) 
профессионально-педагогические задачи. 
Однако,  главное  назначение  этого  модуля  -  в  отработке  технологии 
профессионально-педагогического  сотрудничества,  поэтому  ядром  данного  модуля 
является педагогический тренинг.  
Получить 
и 
накопить 
реальный 
опыт 
профессионально-педагогического 
сотрудничества  студенты  могли  только  в  ходе  педагогической  практики,  поскольку,  как 
практическая деятельность, она предполагает взаимодействие между собой как студента и 
учащихся, так и студента и учителя, студента-студента. 
В  связи  с  этим  был  разработан  третий  модуль  данной  технологии,  содержанием 
которого являлась педагогическая практика студентов.  

 
133 
Опытно-экспериментальная  работа  проводилась  в  два  этапа  (констатирующий  и 
формирующий), каждый из которых решал определенные задачи.  
Первый этап - констатирующий - был направлен на решение следующих задач:  
1.
 
Изучить  состояние  учебно-воспитательного  процесса,  направленного  на 
формирование  готовности  будущих  учителей  к  профессионально-педагогическому 
сотрудничеству;  
2.
 
Определить  методы  диагностики,  позволяющие  эффективно  оценить  уровень 
сформированности готовности к профессионально-педагогическому сотрудничеству;  
3.
 
Выявить  уровень  сформированности  исследуемой  готовности  у  будущих 
учителей.  
Следует  отметить,  что  констатирующему  эксперименту  нами  было  уделено  особое 
внимание,  поскольку  достоверность  получаемых  в  эксперименте  результатов  в  большей 
мере зависит от исходных данных. 
В  нашем  эксперименте  на  констатирующем  этапе  приняли  участие  347  студентов 
факультета  иностранных  языков  Костанайского  государственного  педагогического 
института.  Длился  первый  этап  эксперимента  в  течение  двух  лет  до  формирующего 
эксперимента.  Одной  из  причин,  обусловивших  длительность  констатирующего  этапа 
эксперимента, явилась необходимость достоверного определения параметров начального 
уровня  сформированности  готовности  будущих  учителей  к  профессионально-
педагогическому  сотрудничеству,  выявление  которых  позволило  нам  скомплектовать 
группы в рамках основного эксперимента.  
На втором этапе - формирующем - решались следующие задачи:  
1.
 
Реализовать  на  практике  контекстно-модульную  технологию  формирования 
готовности будущих учителей к профессионально-педагогическому сотрудничеству;  
2.
 
Сравнить  эффективность  разработанной  нами  технологии  с  учебно-
воспитательными  системами,  традиционно  применяемыми  в  процессе  подготовки 
будущих учителей; 
3.
 
Проверить  влияние  выделенных  условий  на  эффективность  технологии 
формирования  готовности  будущих  учителей  к  профессионально-  педагогическому 
сотрудничеству.  
Формирующий  этап  эксперимента  проводился  со  студентами  факультета 
иностранных  языков  в течение  двух  лет  (II,  III  курсы)  во  время  учебно-воспитательного 
процесса  в  вузе,  а  также  в  ходе  педагогической  практики  в  школе.  В  формирующем 
эксперименте  были  задействованы  четыре  группы:  одна  контрольная  (КГ)  и  три 
экспериментальных группы (ЭГ-1, ЭГ-2, ЭГ-3).  
Контрольная  группа  обучалась  без  внедрения  контекстно-модульной  технологии 
формирования  готовности  к  профессионально-педагогическому  сотрудничеству.  В 
экспериментальных  группах  предложенная  нами  технология  реализовалась  при 
различных условиях:  
ЭГ-1  -  технология  реализовалась  при  одном  специально  созданном  условии  - 
ориентации 
студентов 
на 
осознание 
задачной 
структуры 
профессионально-
педагогического сотрудничества;  
ЭГ-2  -  технология  реализовалась  при  двух  специально  созданных  условиях  - 
ориентации 
студентов 
на 
осознание 
задачной 
структуры 
профессионально-
педагогического сотрудничества и использовании в качестве методико-технологического 
инструмента активных методов обучения;  
ЭГ-3  -  технология  реализовалась  при  трёх  специально  созданных  условиях  - 
ориентации 
студентов 
на 
осознание 
задачной 
структуры 
профессионально-
педагогического  сотрудничества,  использовании  в  качестве  методико-технологического 
инструмента 
формирования 
готовности 
к 
профессионально-педагогическому 

 
134 
сотрудничеству  активных  методов  обучения  и  включении  участников  педагогического 
процесса в сотрудничество на всех этапах подготовки.  
Наша  опытно-экспериментальная  работа  была  направлена  на  реализацию 
контекстно-модульной  технологии  формирования  готовности  будущих  учителей  к 
профессионально-педагогическому 
сотрудничеству, 
и 
включала 
три 
этапа: 
подготовительный, основной и итоговый.  
Опытно-экспериментальная  работа  проводилась  с  целью  проверки  эффективности 
контекстно-модульной  технологии  формирования  готовности  к  профессионально-
педагогическому 
сотрудничеству 
и 
педагогических 
условий 
её 
успешного 
функционирования. 
В качестве основного критерия эффективности процесса формирования готовности к 
профессионально-педагогическому  сотрудничеству  выступала  такая  характеристика,  как 
продвижение  студентов  на  более  высокие  уровни  сформированности  данной  готовности 
(репродуктивный, репродуктивно-творческий, творческий). 
По  уровням  сформированности  готовности  будущих  учителей  к  профессионально-
педагогическому сотрудничеству мы получили следующие данные.  
 
Таблица 1  Результаты распределения студентов по уровням сформированности  
готовности  будущих  учителей  к  профессионально-педагогическому 
сотрудничеству 
Группа 
Кол-во 
человек в 
группе 
Уровни 
репродуктивный 
репродуктивно-
творческий 
творческий 
кол-во 
% 
кол-во 
% 
кол-во 
% 
КГ 
18 
7 
38,89 
9 
50,00 
2 
11,11 
ЭГ-1 
18 
3 
16,67 
8 
44,44 
7 
38,89 
ЭГ-2 
19 
1 
5,26 
8 
42,11 
10 
52,63 
ЭГ-3 
19 
0 
0 
6 
31,58 
13 
68,42 
 
Сравнивая  результаты  ЭГ  -1,  ЭГ-2,  ЭГ-3,  мы  видим  в  ЭГ-3,  где  технология 
применялась  с  использованием  комплекса  педагогических  условий,  она  значительно 
выше.  Так,  в  ЭГ-3  студенты,  находящиеся  на  творческом  уровне  готовности  к 
профессионально-педагогическому сотрудничеству, составляют 68,42% от общего числа, 
в ЭГ-2 - 52,63%, в ЭГ-1 - 38,89%.  
Таким образом, результаты формирующего этапа эксперимента показали повышение 
уровня  сформированности  готовности  будущих  учителей  к  профессионально-
педагогическому  сотрудничеству  во  всех  группах.  Расхождение  в  качестве 
сформированности  готовности  к  профессионально-педагогическому  сотрудничеству 
студентов  контрольной  и  экспериментальных  групп  доказывает,  что  вводимые 
педагогические  условия,  как  в  отдельности  так  и  в  комплексе,  стимулируют,  в  первую 
очередь,  формирование  творческого  уровня  готовности  к  профессионально-
педагогическому  сотрудничеству.  Наиболее  существенные  изменения  произошли  в 
экспериментальной  группе,  где  вводился  комплекс  педагогических  условий.  При 
частичном введении обозначенных условий результаты заметно ниже. 

жүктеу/скачать 3,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: