Ғылыми журнал 1996 жылдың қарашасынан бастап екі айда бір рет шығады
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010
жүктеу/скачать 5,22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Махмутов С.А.
- БОЛАШАҚ ПЕДАГОГТІҢ КОММУНИКАТИВТІК МӘДЕНИЕТІН ЖЕТІЛДІРУ
- The communication culture of teacher of the Kazakh language is paid a great attention in modern
- А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Рахметова Р.С. Болашақ педагогтің коммуникативтік мәдениетін жетілдіру
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Махмутов С.А. Об эффективности внедрения информационной системы управления...
320
При кредитной системе обучения в организации ВПО в ИСУ «Деканат/Офис регистратора» дополнительно реализованы следующие функции:
Самостоятельный (согласованный с эдвайзером) выбор студентами дисциплин (с учетом кредитов) по конкретным преподавателям на каждый семестр учебного года.
Контроль успеваемости студентов по 11-13 балльной шкале.
Текущий контроль успеваемости студентов в процессе обучения по выбранным дисциплинам - электронная зачетка. При этом в зависимости от успеваемости студентов каждая дисциплина отображается в цвете (отлично – зеленый, хорошо – желтый, удовлетворительно – коричневый, отрицательно – красный).
Автоматический зачет студентам выбранных дисциплин в зависимости от достижения итоговой оценки студентов по дисциплине заданного порового значения по этой дисциплине.
Итоговый контроль успеваемости студентов по количественным (сумма кредитов) и качественным (средневзвешенный коэффициент успеваемости – GPA) показателям – транскрипт/академическая справка.
Автоматический перевод студентов на следующий курс в зависимости от количественных и качественных показателях успеваемости студентов. Локальная версия ИСУ «Офис регистратора» предназначена для работы в отдельно взятых офис регистраторах организаций ВПО. Функциональность локальной версии ИСУ «Офис регистратора» полностью покрывает необходимый перечень действий с данными, которые выполняются в период учебного процесса (зачисление, перевод, контроль успеваемости и т.д.), а также позволяет автоматически формировать и выводить на печать достаточную номенклатуру документов (зачетная книжка/электронная зачетка, вкладыш в диплом/академическая справка, ведомость). Внедрение сетевой версии ИСУ «Офис регистратора» позволяет реализовать диспетчеризацию учебного процесса: руководство организаций ВПО получают инструмент для анализа учебного процесса, учета оплаты, успеваемости отдельного студента/групп студентов как по отдельным факультетам, так и в целом по всей организации ВПО. Все это в совокупности позволяет повысить качество и эффективность работы офис регистраторов, более точно оценить последствия принятия решений по совершенствованию учебного процесса. После внедрения сетевой версии системы учебно-методическое объединение уже не должно собирать итоги сессий со всех факультетов, оно просто присоединяется к серверу и получает срез успеваемости в нужный момент в режиме реального времени, причем по всем факультетам.
321
Сетевая версия ИСУ «Офис регистратора» выполняет следующие функции: - ввод, редактирование и удаление данных о студентах («Личная карточка студента»); - поиск студентов в базе данных по различным наборам атрибутов; - ввод результатов текущей успеваемости; - просмотр студентом личных данных, своей текущей (электронная зачетка) и итоговой (академическая справка) успеваемости, а также просмотр списка групп (реальных, сформированных на весь срок обучения при ЛСО; виртуальных, создаваемых на каждый семестр по каждой выбранной дисциплине по определенным преподавателям); -
разграничение прав доступа к данным; -
разграничение прав доступа к функциям системы. ИСУ «Офис регистратора» позволяет контролировать содержание документов и составлять различные типовые отчеты для подразделений организаций ВПО. При этом сокращается время прохождения всех этих документов, содержание документов соответствует реальным данным. Кроме того, ИСУ «Офис регистратора» позволяет хранить данные за время процесса обучения – за все время учебы студента. При его переходе на следующий учебный год и на следующий курс данные не уничтожаются, просто к ним добавляются новые записи, и офисы регистраторов могут получить объективную картину его успехов или неуспехов, объективные академические данные в разрезах – по учебным планам, семестрам и дисциплинам. Следует особо отметить, что ИСУ «Офис регистратора» занимает центральное место в единой системе мониторинга учебных достижений и повышения качества учебного процесса в организациях ВПО.
ЛИТЕРАТУРА
1.
Абдыгаппарова С.Б., Ахметова Г.К., Ибатуллин С.Р., Кусаинов А.А., Мырзалиев Б.А., Омирбаев С.М. Основы кредитной системы обучения в Казахстане // Вестник КазНУ имени Аль-Фараби, 2004. 2.
регистратора» организации высшего профессионального образования// Международная научно- практическая конференция «Информационно-коммуникационные технологии как основной фактор развития инновационного общества», ВКГТУ им. Д. Серикбаева, 30-31 мая 2007 г.
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Р.С.РАХМЕТОВА 322
педагогика ғылымдарының кандидаты Абай атындағы ҚазҰПУ-нің доценті
Қарым-қатынас жасау, сөз, сөйлеу өнерін, ауызекі және жазбаша тілдесу, сөйлеу мәдениетін меңгеру қандай іс, қызмет түрімен айналысса да адамға ауадай қажет нәрсе. Айшықты, дәйекті, дәлелді, түсінікті де пәрменді сөз қай заманда болсын адамдарға, олардың көзқарастары мен намыc- сенімдеріне, істеген істері мен жасаған әрекеттеріне әсерін тигізіп келгені белгілі. В.В.Виноградов «ауызекі тілдің жоғары мәдениеті, ана тілін жақсы білу мен сезіну, оның мәнерлі тәсілдерін, оның стилистикалық алуан түрлігін қолдана білу – әр адам үшін оның қоғамдық өміріндегі және творчестволық қызметіндегі ең жақсы тірек және ең сенімді мінездеме» болғандықтан, коммуникациялық дағдысы жоғары деңгейде қалыптасқан адамның тұрмыстық, әлеуметтік, іскерлік, кәсіптік қарым-қатынас жасауда, т.б. жағдаяттарда өзін еркін, сенімді сезінетінін айтады [1]. Қазіргі таңда заманның өзі әр азаматтан оның өмірлік ісіне сәйкес келетін белсенді тілдік іс-әрекеттер жасауды талап етуде. Қоғам кәсіптік тілдік қатынасты әлеуметтік коммуникацияда қазақ әдеби тілінің нормаларына сәйкес кәсіптік этиканың заңдары бойынша құра алатын, пікірталас, диспуттарды басқаруға қабілетті адамдарды қажет етуде. Қазақ тілінің қолданылу салаларында әр түрлі проблемалар туындап отыр. Ол жалпы мәдениеттің және тіл мәдениетінің күрт төмендеп кетуі, жазбаша және ауызекі тілдің дұрыстығын, дәлдігін, бейнелігін және көркемдік құндылығын қамтамасыз ететін грамматикалық және лексикалық нормалардың бұзылулары болып табылады. Демек, қоғамның тілдік өмірінің ең көкейкесті проблемасы – мұғалімдердің, ұстаздардың тіл мәдениеті және әлеуметтік коммуникация мәдениеті саласындағы біліктілігін даярлау мен арттыру деген сөз. Қазіргі Қазақстандағы коммуникативтік мәдениеттің құлдырау жағдайларында жалпы білім беретін мектептің филолог-мұғалімі Қазақстан балаларының тіл мәдениетін арттыруда және тілдік, сөйлеу мәнерін қалыптастыруда ерекше рөлге иемденіп отыр. Мектептің міндеті әлеуметтік қатынас жасаудың алуан түрлі жағдайларында тілді жетік меңгерген тұлғаны А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Рахметова Р.С. Болашақ педагогтің коммуникативтік мәдениетін жетілдіру
323
даярлап шығу болып табылады. Қазақ тілінің мектептік курсының түпкі мақсаты – мектеп оқушыларында ана тілін, оның әр түрлі стильдері мен жанрларының ауызекі және жазбаша түрлерін еркін меңгеру дағдыларын қалыптастыру, сонымен қатар ана тілін шебер қолдана білуге үйрету, дәл, дұрыс және мақсатқа лайықты, мәнерлі сөйлей алатын тілді таратушыларды тәрбиелеу болып табылады. Жазбаша және ауызекі түрдегі тілдік қатынас жасауды еркін жүзеге асыратын тілдік тұлғаны даярлау қазақ тілін мектепте және жоғары оқу орнында оқып-білудің, зерттеудің жаңа, коммуникативті бағытталған курсын құруды талап етеді, сондықтан да болашақ мұғалімді педагогикалық қызметке даярлау барысында оның коммуникативтік құзыреттілігін арттыру педагогикалық қатынас жасаудың жұмысқа, қызметке ілесе жүретін, жалғаспалы фактордан кардиналды, түпкілікті, кәсіптік маңызды санатқа айнала бастағандығымен анықталады. Педагогикалық қызметтің негізінде, мұғалім көмегімен білім беріп, ақпарат алмасуды ұйымдастыратын, оқушылардың танымдық-практикалық қызметін басқарып, оқып-үйренушілер арасындағы қарым-қатынастарды реттеп отыратын, олардың ерік-жігеріне , ой-санасына, сезімдеріне және т.б. әсер ететін коммуникативтік қызмет жатқандығы баршамызға мәлім. В.А.Сухомлинскийдің айтқанындай, «сөз – біздер, мұғалімдер, өз шәкірттеріміздің жүректеріне ептілікпен жанасуға тиісті болатын ең нәзік әрі ең өткір құрал болып келеді». Осыған байланысты, коммуникативтік қызмет, іс-әрекет тәсілдеріне коммуникативтілік ұстанымының негізінде үйрету мұғалімді кәсіптік даярлаудың маңызды элементі болып саналады. Қатынас жасаудың әр элементі мұғалімнің рухани тәжірибесімен байытылуға тиіс болғандықтан, педагогикалық қатынас жасау рухани-этикалық феномен болып табылады. Сондықтан соңғы кездері педагогикалық және әдістемелік ғылымда болашақ мұғалімдерді кәсіптік даярлаумен бірге, педагогикалық жоғары оқу орындарының студенттерін коммуникативтік педагогикалық қызметке үйрету мәселелеріне көңіл бөлінуде. Мұғалімнің коммуникативтік қызметінің маңызы мен ерекшеліктерін анықтау, педагогикалық қатынас жасаудың тиімділігін айқындау, болашақ маманның жоғары мәдениетін қамтамасыз ететін коммуникативтік ептіліктердің ерекшеліктерін айшықтау, т.б. мәселелерге назар аударылуда. Мұғалімнің кәсіптік коммуникативтік мәдениеті педагогикалық шеберліктің аса маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Студенттерде педагогикалық шеберліктің негізі ретінде педагогикалық ептіліктер мен дағдыларды қалыптастыруға Ю.К.Бабанский, М.Л.Баранов, В.А.Кан-Калик, Н.В.Кузьмина, В.И.Хазанның еңбектері арналған. Педагогикалық зерттеулерде педагогикалық жоғары оқу орындарының филолог-студенттерінің тілдік мәнерлілік дағдыларын меңгертуге жеткілікті дәрежеде көңіл бөлінбей келеді. Әдістеме ғылымында сөйлеу, тіл техникасы, А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Рахметова Р.С. Болашақ педагогтің коммуникативтік мәдениетін жетілдіру
324
тілдік қатынас жасау, пәндік және тілдік даярлықтың бірлігі мәселелерін педагогикалық қызметке лайықтау туралы мәселелер қозғалып жүр. Жоғары оқу орны лингвистері мен қазақ тілі әдіскерлері болашақ мұғалім- тіл мамандарының кәсіптік тілдік мәдениетін бағыт-бағдарлы түрде қалыптастыруға мән беріп, студенттерді қазақ тілін оқыту әдістемесін меңгертуде коммуникативтік, тілдік, кәсіптік дағдыларға үйретуді жүйелі түрде жолға қою қажет. Филолог-студенттерді коммуникативтік кәсіптік даярлаудың теориялық, практикалық және әдістемелік проблемаларының ішінде тіл маманының мәнерлі сөйлей білуіне баса назар аударған жөн. Болашақ мұғалімдерді әсерлі, мәнерлі кәсіптік тілге үйрету, тілдің мәнерлілігін меңгерту, ақпараттық және стилистикалық функцияларды ажырата білу заңдылығын игерту, т.б. мәселелерге оқу үрдісінде жіті көңіл бөліп, түрлі тапсырмалар арқылы дағдыландырып отыру қажет. М.Балақаев айтқандай, «тілді жақсы білу оңай жұмыс емес. Өйткені оның шегі жоқ. Тіл адамдардың еңбек ету процесінде, қарым-қатынас жасау тәжірибесінде мыңдаған жылдар бойы жасаған. Оның орасан көп байлықтары сол тілде сөйлейтін халықтың бастан кешірген ұзақ өміріндегі ойлау жұмысының нәтижесі ретінде үнемі дамып отырады. Тілді сіресіп қатып қалған қалпында емес, сол даму, жетілу процесінде үйренеміз» [2.14]. Тіл маманы оқушылардың тілді бағалай білу сезіміне өзі тіл мәдениетін жоғары дәрежеде игергенде ғана әсер ете алуы мүмкін. Болашақ тіл маманы өзінің қазақ тілінің, халықтың мұрасын сақтаушы және оны ары қарай үйретуші ретінде өз ісіне, педагогикалық қызметіне жауапкершілікпен қарағаны жөн. Педагогикалық қызмет көптеген стандартталған және стандартталмаған педагогикалық міндеттерді педагогикалық өзара әрекет арқылы шешуге мүмкіндік береді. Оқытушының педагогикалық міндетіне оқушының білімі, іскерлік қабілеті, қарым-қатынасы, сапалық және сандық көрсеткіштері жатады. Мысалы, белгілі бір материалды түсіндіру кезінде мұғалімнің педагогикалық міндетіне жағдаятты талдауы, тиімді әдіс-тәсілдерді орынды пайдалана білуі, педагогикалық әрекетті жүзеге асыруы жатады. Педагогикалық міндеттің барлық сатыларында мұғалім өзіне тиімді қарым-қатынастың жүйесін таңдап, педагогикалық әрекетті ұйымдастырады. Педагогикалық міндеттің бір элементі коммуникативтік міндет болып табылады. Осымен байланысты педагогикалық қызмет педагогикалық өзара әрекетті үнемі өзгертіп, дамытып, жетілдіріп отыратын коммуникативтік міндет арқылы жүзеге асады. Педагогикалық әрекеттің таңдалып алынған практикалық әдістері қарым-қатынас арқылы іске асырылады. Яғни педагогикалық өзара әрекет төмендегідей логикалық байланыста жүзеге асады: Педагогикалық міндет → педагогикалық әдістердің жүйесі, оларды қолдана отырып, педагогикалық міндетті шешу → коммуникативті міндет, оның педагогикалық өзара әрекет әдістемесін жүзеге асырудағы қажетті шешімі → педагогикалық өзара әрекет. Коммуникативті міндеттер педагогикалық өзара әрекетті жүзеге асырудың құралы болып табылады. Коммуникативті міндеттерді А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Рахметова Р.С. Болашақ педагогтің коммуникативтік мәдениетін жетілдіру
325
алдағы қызметті жүзеге асыратын ортақ коммуникативті міндеттер және педагогикалық өзара әрекетті тез арада жүзеге асыруда қолданылатын коммуникативті міндеттер деп жіктеу кездеседі. Ортақ коммуникативті міндеттер баяндауға, талаптануға жетелейді. Баяндау (повестовование) өзіндік баяндау, хабарлама жасау, хабарландыру айту, жауап беру, мәлімдеме жасау, т.б. арқылы жүзеге асады. Талаптану тиым салу, бұйрық беру, ескерту, жалыну, шақыру, тапсырма беру, т.б. арқылы жүзеге асырылады. Сонымен, мұғалім педагогикалық өзара әрекет процесінде екі міндетті жүзеге асырады: оқушыға хабарлама жасайды және оны талаптануға жетелейді. Педагогикалық өзара әрекеттің мынандай коммуникациялық сатылары арқылы жүзеге асырылады: -
(педагогикалық міндеттерді қою, оны шешудің әдістері мен тәсілдерін таңдау, коммуникативтік міндеттерді бөліп алу, жеке қарым-қатынасты өңдеу); -
-
педагогикалық өзара әрекет кезіндегі қарым-қатынасты басқару; -
қарым-қатынастың нәтижесіне талдау жасау және жаңа педагогикалық міндеттерді өңдеу (сұрыптау).
Өңдеу сатысында педагогикалық міндетке сәйкес келетін, педагогтік өзіндік тұлғасын, жеке оқушылар мен сыныптың өзіндік қабілетін көрсететін өзара коммуникативтік құрылымды өзіндік жоспарлау жүзеге асырылады.
Сабақтағы психологиялық атмосфераны байқау, өзара әркет етуші субъектілердің эмоционалдық пікір айта білу үшін белгілі бір нәтижеге жетуді таңдауы алдағы өзара әрекетті өңдеудің негізгі элементі болып табылады. Бұл педагогикалық өзара әрекеттің аспектілерін айқындайды. Оқытушыға өзінің коммуникативтік мінез-құлқы мен эмоционалдық қалпын көрсетуге мүмкіндік береді. Тікелей қарым-қатынасты ұйымдастыру сатысында оқытушының иницативаны өз қолына алуы қарым-қатынасты басқаруға жағдай тудырады. Бұл саты қарым-қатынас жасаудағы кейбір жағдайларды анықтауға көмектеседі (оқушымен қарым-қатынас жасаудың стилін таңдау, ойша сыныппен болатын қарым-қатынасты құру, жаңа коммуникативтік жағдайдағы қарым-қатынастың ерекшеліктерін анықтау, т.б.). Бұл жерде қарым-қатынас жасаудағы объекті де анықталады. Көп жағдайда қарым-қатынас жасаудың объектісі бүкіл сынып болуы мүмкін. Бірақ нақты педагогикалық міндеттерге байланысты оқытушының коммуникативті назары жеке оқушыға немесе шағын топтарға аууы мүмкін. Бұл сатыда оқытушының оқушының назарын аудара білуі негізгі рөл атқарады. Себебі қарым-қатынастың пайдалы болуы оқушының оқытушыға назар аударуына тікелей байланысты.
оны жүзеге асырудың жағдайлары айқындалады. Қарым-қатынастың нәтижесін талдау сатысы көбінесе қарым-қатынас жасаудағы кері байланыс деп аталады. Кері байланыс оқытылған материалдың А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Рахметова Р.С. Болашақ педагогтің коммуникативтік мәдениетін жетілдіру
326
қаншалықты дәрежеде меңгерілгенінен хабардар етеді. Ол сұрақтар, жаппай тексерулер арқылы анықталады. Педагогикалық өзара әрекеттің бұл сатылары нақты өмірдегі педагогикалық қызметте үнемі осылай кездеспеуі мүмкін. Кейбір сатылар анық байқалмайды немесе басқаша қолданылады. Педагогикалық өзара әрекеттің нәтижеге жетуі педагогтің коммуникативтік деңгейіне, оның кәсіби біліктілігінің қалыптасуына, өзін-өзі дамыту мен тәрбиелеуіне байланысты. Педагогтің коммуникативтік мәдениетінің стихиялы түрде қалыптасуы оқушымен болатын қарым-қатынаста түсінбеушілік тудырады. Сабақтың сапасын төмендетеді, оқуға ынта болмайды. Педагогтің коммуникативтік мәдениеті адамдармен қарым-қатынас жасай білуінен байқалады. Педагогтің адамдармен тез арада тіл табыса білуі оның коммуникативтік әлеуетінің жоғары екенін көрсетеді. Педагог қарым-қатынас жасау кезінде өзін ұстай біледі, басқа адамның өміріне еркін араласып кете алады. Сондықтан қарым-қатынас жасай білмейтін педагогтар тез шаршайды, өздерінің мамандықтарынан ләззат ала алмайды. Педагогтің коммуникативтік мәдениеті оның өзін өзі тәрбиелеу мен дамытуының дәрежесін байқатады. Оқушылар педагогтің мәдениеттілігін, интеллигенттілігін, әділдігін, кешірімшілділігін жоғары бағалайды. Педагог педагогикалық этикетті сақтай білуі қажет. Педагогтің коммуникативтік мәдениеті оның коммуникативті дағдысы мен коммуникативтік қабілетін танытады. Педагогтің коммуникативті дағдысы өз эмоциясын ұстай білу, қарым-қатынас жасауда жетекші рөл атқару, тіл үйренушінің психологиялық ерекшелігін білу, олардың көңіл-күйін дер кезінде аңғару, жіті бақылай білуінен көрінеді. Коммуникативті қабілеті коммуникацияның барлық түрін ұтымды қолдана білу, айтатын сөзін дұрыс жоспарлай білу, сөйлеу мәнері мен қажетті сөздерді ұтымды қолдана білуінен байқалады. Педагогикалық өзара әрекет вербалды және бейвербалды амалдар арқылы жүзеге асады. Қарым-қатынас тілдік қатынасқа қоса хабарға немесе сөйлесімге көмекші қызмет атқаратын бейвербалды амалдарды қажет етеді. Себебі қатынас немесе көркем мәтін тілдік қарым-қатынастың сыртында дауыстың құбылмалы реңктерінен, тембрінен, қарқындылығынан, қимыл-әрекеттерінен, дене қимылдарынан, бет-әлпеттегі өзгерістерден де құралады. Коммуникативтік мәдениеттің технологиялық жағын арнайы жаттығулар арқылы жетілдіруге болады. Педагогтің коммуникативтік тренингінен тұратын жаттығуларды пайдалану жоғары нәтижеге жетуге көмектеседі.
ӘДЕБИЕТТЕР 1.
Филологический сборник к 100-летию со дня рождения академика Виктора Владимировича Виноградова /М.: Институт русского языка им. В.В.Виноградова РАН, 1995. 432 с. 2.
жүктеу/скачать 5,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|