ЭЕМ–ніңнегізгіқұрылғыларыжәнебағдарламалықбасқарупринципі.Аталған тақырыптың басты ұғымдары: ЭЕМархитектурасы,ЭЕМжады(жедел,сыртқы);процессор;енгізу-шығаруқұрылғылары;бағдарламалықбасқару. ЭЕМ-ң «архитектурасы» ұғымының мәні туралы жоғарыда айтылды. Бұл үғымды оқушыларға ашу үшін ұқсастық(орысш. – аналогия) дидактикалықамалын қолдануға болады.
Компьютер бұл ақпаратпен жұмыс істейтін әмбебап машина. Ал табиғатта мұндай «биологиялық машина» адамболып табылады. Бұлай дейтініміз, адам ақпараттық үрдістің үш типін: ақпаратты сақтауды, ақпаратты өңдеуді және ақпаратты қабылдауды орындай алады.
Сол сияқты, компьютердің құрылғыларының құрамына бұл үрдістерді іске асыратын техникалық жабдықтар кіру керек. Олар: жадыпроцессор,енгізужәнешығаруқұрылғыларыдеп аталады (3.2- кесте).
3.2-кесте.
Компьютерде жадының ішкі және сырқы деп бөлінуін тағы да адаммен ұқсастырып түсіндіріледі. Ішкі жады – адамның өзінің (биологиялық) есі, сыртқы жады – ақпаратты жазатын алуан түрлі құралдар: қағаз, магниттік және т.б.
Компьютердің түрлі құрылғылары бір-бірімен ақпараттың алмасу каналдары арқылы байланысады. Сыртқы ортадан ақпарат компьютерге енгізу құрылғылары арқылы түсіп, ішкі жадыға барып сақталады. Егер оны ұзақ мерзім бойы сақтау қажет болса, онда ол ішкі жадыдан сыртқы жадыға жазылады. Ақпартты өңдеуді процессор, ішкі жадымен толассыз екіжақты байланыс арқылы іске асырады. Ішкі жадыдан берілген деректер шығарылады (оқылады), өңделген нәтиже қайта оған жазылады. Бұл сызба түрінде 3.1-суретте бейнеленген.
3.1-сурет. ЭЕМ-ңқұрамы жәнеқұрылымы -суретке біраз түсінік беру қажет. Кейде ЭЕМ-ң кұрылымдық схемасын басқаша бейнелейді, енгізу құрылғысынан шығару құрылғысына бағытталған ақпараттық ағын, ішкі жадымен емес, процессормен байланысады. Шынында, енгізу, шығару және басқа да компьютерлердегі амалдар процессор регистрлерінің қатысуымен іске асады.
Процессор(CPU – cenral processung unit) – арифметикалықжәне логикалықамалдарды орындайтын, сонымен қатар, компьютердің барлық құрылғыларына басқарушысигналдардықалыптастыратын ең негізгі құрылғы.
Бұл схема шын мәнінде компьютерде ақпараттық алмасудың маршрутын емес, оның мақсатын (нәтижесін) бейнелейді. Нәтижесінде деректер жедел жадыға жазылады. Шығару құрылғыларына ақпарат жедел жадыдан шығарылады. Нәтижені тікелей сыртқы жадыға, ішкі жадыны айналып шығаруға болмайды, ол 3.1-суретте айқын көрінеді. Нақ осы тұжырымдарды, компьютердің жұмысын оқығанда оқушылар түсінуі тиіс.
Оқушылардың санасында басынан бастап компьютердің қалай жұмыс істейтінін қалыптастыру қажет. Кез келген есепті шығару үшін алғашқы деректерді және жұмыс бағдарламасын компьютерге түсінікті тілде хабарлау қажет. Ол компьютердің ішкі жадына, белгілі формада жазылып, кейін компьютер бағдарламаны орындауға кіріседі, яғни есепті шығарады. Компьютер бағдарламаның формалдыорындаушысыболып табылады. Компьютерде кез келген: математикалық есепті шығару, шет тілден мәтінді аудару, экранға суретті шығару және т.б. жұмыстар тек бағдарлама бойынша іске асатынын ескерту қажет. Тақырыпты қорытындылай келе, компьютердің бағдарламалықбасқарупринципініңмәні мына үш тұжырымға тірелетінін айту қажет:
кез келген жұмыс компьютерде бағдарлама бойынша орындалады;
орындалатын бағдарлама ішкі жедел жадыда орналасады;