Г. Н. Амандыкова, Ш. Е. Мухтарова, Н. Б. Ешмуханова
Дауысты және дауыссыз дыбыстар
жүктеу/скачать 180,9 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дауысты дыбыстардың классификациясы.
| Дауысты және дауыссыз дыбыстар. Тілдің дыбыстары дауысты және дауыссыз болып 2 –ге бөлінеді. Дыбыстағанда шығатын ауа ағыны өзінің жолында бір – біріне жақын тұрған дауыс шымылдығын қозғалысқа келтіреді, осыдан келіп дауыс немесе музыкалық әуен келіп шығады. Ауа ағыны өз жолында кедергіге кездеспесе дауысты дыбыстар айтылады, ауа ағынының жолында кедергі болса дауыссыз дыбыстар айтылады.
Дауысты дыбыстарды айтқанда үн шығады, ал дауыссыз дыбысты айтқанда шу мен үн қатар шығады. 49
1. Алдыңғы қатардың дауыстылары, бұларды айтқанда тілдің ортаңғы бөлігі көтеріледі. Мыс: [ie] 2. Ортаңғы қатардың дауыстылары бұларды айтқанда тілдің ортаңғы және артқы бөлігі көтеріледі: Мыс: [a] Ал аралас қатардың дауыстыларын айтқанда тіл түгелдей көтеріледі. Олар: 3 [ә] 3. Артқы қатардың дауыстыларын айтқанда тілдің артқы бөлігі көтеріледі. Олар: и v. Тілдің түрлі бөліктерінің көтерілуі деңгейіне байланысты дауысты дыбыстар мынадай топтарға бөлінеді: 1. Жоғары көтерілу деңгейі бар дауыстылар, бұларды айтқанда тіл таңдайға жоғары көтеріледі. Олар мына дыбыстар: [I: u: I u] 2. Орташа көтерілу деңгейі бар дауыстылар, онда тіл таңдаймен екі ортада тұрады. Ол мына дыбыс: [e] 3. Төменгі көтерілу деңгейі, бұларды айттқанда төменгі жақ төмен түседі. Мысалы: [a:] II. Еріннің орналасу жағдайына байланысты дауыстылар еріндік және еріндік емес деп бөлінеді. Еріндік дауысты дыбыстарды айтқанда ерін дөңгеленеді. Еріндік емес дыбыстарды ерін бейтарап күйде қалады. Олар мынадай дауыстылар: [az] Қазақ тілімен салыстырғанда ағылшын тілінің дыбыстары ұзақ және қысқа болып бөлінеді. Ағылшын дауысты дыбыстарының ұзақтығы өзгермело болады. Ашық буындағы дауысты дыбыс ұзақ айтылады, ал ұяң дауыссыздың алдында қысқарақ айтылса, жабық буында мүлде қысқа айтылады. Мыс: [ bi: bi d bit] Жасалу тұрақтылығына байланысты дауысты дыбыстар 3 топқа бөлінеді: 1. Монофтонгтар. Монофтонгтарды айтқан кезде дыбыстың айтылуы өзгермейді, яғни бір ғана дыбыс айтылады. 2. Дифтонгтар. Дифтонгтар екі әртүрлі элементтен құралады. 3. Дифтонгоидтар. Дифтонгоидтарды айтқанда артикуляция дыбыстың басында және аяғында әртүрлі болады. жүктеу/скачать 180,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|