Резюме  В этой статье рассматриваются проблемы организации психологической  службы в высших  учебных заведениях.  Summary

болмаса,  оқуға,  еңбек  етуге  ынтасы  болмаса  сӛйлеу  процесі  тежеледі,  кӛз  алдына 
елестету  қабілеті  жойылады.  Ал  бҧл  жағдай  баланың  шығармашылық  әрекетін 
тоқтатады.  Сократтың  ӛзі-ақ  оқыту  барысында  шәкірттің  танымдық  іс-әрекетін 
арнайы басқарудың маңыздылығын атап кӛрсеткенді. 
Ы.Алтынсариннің  пікірінше,  педагогикалық  жҧмыстағы  ең  шешуші  нәрсе: 
мҧғалімнің  ең  жақсы  оқыту  әдістерін  таба  білуінде,  балалармен  дҧрыс  тіл  табыса 
білуінде. «Ҥлгілі жолға қойылған, дҧрыс тәртібі бар жаңа типті мектеп оқушыларды 
қызықтырып, оларды мәдениетке, жҧмысқа және айналасын, ӛз ортасын тануға, ой 
еңбегін ҥйретуге тиіс»,- деп атап кӛрсетті. 
Шығармашылық  қабілетті  дамытудың  психологиялық,  педагогикалық 
ережелерін 
басшылыққа 
алып 
қарастырғанда 
мҧғалімнің 
дидактикалық 
дайындығына мына компоненттер кіруі керек: 
-
 
педагогикалық қызметті толық берілуі, оны дҧрыс атқаруы; 
-
 
ақыл – ой әрекетін кезеңмен қалыптастыру теориясын білу;  
-
 
бала психологиясының жасқа байланысты ерекшеліктерін білу; 
-
 
шығармашылық процестің негізін меңгере білу;  
Психологтардың  зерттеуі  бойынша  әрбір  жас  кезеңінде  шығармашылыққа 
баулуға ӛзек болардай ӛзіндік ерекше қабілет, бейімділік бар екен. 
Қабілеттілік – оқушының жеке психологиялық ерекшелігі. Ол жалаң білім мен 
дағды  емес,  соны  тез  игеру  жолындағы  табандылығы.  Ол  адам  бойындағы  жақсы 
қасиеттер,  яғни  олардың  жиынтығы.Ӛ  збек  ғҧламасы  Әлішер  Науаи  ӛзінің 
«Ғажайып мәжілістер» атты еңбегінде адам тек рухани қабілеттіліктен туады. Оның 
негізі еңбек деп тҧжырымдады. 
Кӛптеген  психологтар  оқушылардың  жасы  ӛскен  сайын  нерв  жҥйесінің 
мҥмкіндіктері  кеңейіп,  қалыптасып  отыратындығын,  бірақ  оқушының  дамуы  ҥшін 
ең  қажетті,  қҧнды  қасиеттерінің  біртіндеп  жоғалып  отыратындығымен  тҥсіндіре 
келе, бала қабілетінің дамуы ҥшін ең қымбатты кезеңді ,тиімді пайдаланып қалуға 
асығу  керектігін  ескертеді.  Бастауыш  сынып  оқушыларының  жас  ерекшеліктеріне 
сай қабілет олардың белгілі бір іс-әрекетке бейімділігі арқылы кӛрінеді. 
Балалық  кезде  ерекше  кӛзге  тҥсетін  бейімділіктің  келешектегі  олардың 
қабілетінің кӛрсеткіші екенін ескеріп, оқушының бейімділігін дер кезінде кӛре біліп, 
соған  сәйкес  келетін  қабілеттерді  дамыту  біздің  міндетті  борышымыз  екенін 
ҧмытпауымыз керек. 
Бастауыш сынып оқушыларының қабілеттерін дамыту жӛнінде И.П.Волковтың 
айтқан пікірі ӛте қҧнды. Оқушының шығармашылық қабілеттері олардың ӛз бетімен 
меңгерген білімдерін, іскерліктерін, дағдыларын пайдалана отырып ӛзіне бҧрыннан 
белгілі жаңадан бір 
нәтиже  алуы.  Баланың  жаңа  нәтижеге  қол  жеткізуі  жалпы  білімдерімен  қатар 
олардың  осы  нәтиже  алу  жолында  пайдаланылатын  әдіс-тәсілдердің  тиімдісін 
таңдай  алуына,  тапқырлықтарына  және  жеке  психологиялық  қабілеттеріне 
байланысты. 
Психологтардың  зерттеулеріне  қарағанда,  шығармашылық  іс-әрекеттің 
қалыптасуы  ӛздігінен  тҧйыққа  тірелген  процесс  емес.Ол  тек  әлеуметтік  орта 
қоршауымен,  адамның  ӛзіндік  қызмет  сипатымен  ғана  емес,  жеке  тҧлғаның  кәсіби 
іс- әрекеті, танымдық қажеттілігін оятуға ынталандыратын оқу және тәрбие ҥрдісі, 

сондай-ақ  ӛзінің  жеке  басының  белсенділігімен  ҥндесе  жҥргізілетін  кҥрделі  ҥрдіс. 
Бҧл  мәселе  белгілі  бір  танымдық  іс-әрекетке  оларды  бағыттайтын,  тәрбиелейтін, 
жҧмылдыратын,  ынталандыратын  адамдардың  әсеріне  де  тікелей  байланысты. 
Сонымен  қатар  шәкірттің  танымдық  іс-әрекетте  ілгері  қарай  басуына  себепкер 
болатын  негізгі  кҥш  –  тҥрлі  қайшылықтар.  Бала  білмеуден  білуге  қадам  басқанда 
әртҥрлі қайшылықтар мен қиындықтарға кездеседі, оларды шешу, жеңу нәтижесінде 
оқу міндеттері жҥзеге асады. Оқу ҥрдісіндегі ең негізгі қайшылықтармен оқушының 
мҥмкіндіктерінің  (білімі,  дағдысы,  дамуының  қазіргі  деңгейі)  арасындағы 
қайшылық.  Бҧдан  тағы  да  оқушының  білімі  мен  біліктілігі  арасындағы  және 
шығармашылық  ойлауы  мен  репродуктивті  ойлау  арасындағы  т.б.  қайшылықтар 
жатады.  Осындай  қайшылықтарды  шешу  оқушының  саналы  тҥрде  кӛп  кҥш-жігер 
жҧмсауын керек етеді. 
Оқытушы  шәкірттің  білім,  білік  деңгейлерін  анықтап,  олармен  жеке  дара 
жҧмыстар жҥйесін пайдалануы керек. 
Жҥйелі,  дҧрыс  ҧйымдастырылған  шығармашылық  әрекет  тҥрлері  нәтижесінде 
шәкірттің білімі, біліктілігі кеңейіп, шығармашылық ізденімпаздығы қалыптасады. 
Оқушының  жҧмысты  шығармашылықпен  ойлауы,  оны  ҧйымдастыра  білуі, 
танымдық іс-әрекет тҥрлерін таңдап, оны жоспарлай білуі, ізденімпаздығын арттыру 
маңызды жҧмыс. Оқушылардың шығармашылық іс-әрекеттерді жоспарлау және іске 
асыру  біліктерінің  қалыптасуына  оқу-танымдақ  тапсырмаларды  шығармашылық 
тҧрғыда шешудің маңызы зор. 
И.Д.Левитовтың  пікірінше,  оқушылардың  шығармашылық  қабілеттері  деп  іс-
әрекет  қорытындысында  жаңа  бір  нәрсені  ҥйренулері  және  оқушылардың  даралық 
бейімділіктерінің,  қабілеттерінің,  тәжірибелерінің  кӛрінуі  болып  табылады. 
Бастауыш  сынып  оқушысының  зейіні  тҧрақсыз,  импульсивті,  қабылдау 
мҥмкіндіктері  де  әр  тҥрлі  болады.  Баланың  жасырын,  тіпті  тым  тереңде  жатқан 
қабілеттерінің  кӛрінуіне  мҥмкіндік  жасау  тек  оқыту  ҥрдісі  кезінде  ҥлкендердің 
басшылығымен жҥзеге асады. 
Оқушылардың  жалпы  шығармашылық  қабілетінің  қҧрамдас  компоненттерін 
анықтауға  бағытталған  еңбектер  де  жеткілікті,  атап  айтсақ,  И.Л.Лернердің, 
А.Н.Луктың, В.И.Андреевтің, А.Л.Яковлевтің, Д.Б.Богоявленскаяның еңбектері. 
А.Н.Л.ук  шығармашылық  қабілеттің  компоненттерінің  қҧрамына  басқа 
кӛзқарас  тҧрғысынан  келе  отырып,  шығармашылық  қабілеттерді  ҥш  негізгі  топқа 
бӛліп қарастырады: 
1) ынтамен байланысты қабілеттер (қызығушылық және икемділік) 
2) темпераментпен байланысты қабілеттер (кӛңіл-кҥй)  
3)
 
ақыл-ой қабілеттері.  
А.Н.Луктың  оқушылылардың  шығармашылық  қабілеттерінің  компоненттері 
қҧрамына  қатыстыайтқан  пікірі  қҧнды  және  оны  тӛмендегі  себептерге  сәйкес 
тҥсіндіруге болады:  
1.
 
Оқушы кез-келген іс-әрекет нәтижесінде жақсы нәтиже алу немесе белгілі бір 
қабілет  тҥрін  дамыту  ҥшін  алдымен  осы  іс-әрекетке,  қабілетке  деген  оның 
қызығушылығы, ынтасы болмаса, оның нәтижесі де тӛмен болатыны сӛзсіз. Кӛңіл-
кҥй  бҧл  кез-келген  істі  орындауға  негізгі,  қажетті  кӛрсеткіш  деуге  болады. 
Сондықтан 
да 
бастауыш 
сынып 
оқушыларының 

шығармашылық  қабілеттерін  дамытуда  олардың  осы  бағыттағы  іс-әрекеткедеген 
кӛңіл-кҥй  деңгейі  маңызды,  сондай-ақ  олардың  жҧмысының  нәтижелілігіне  әсер 
ететіні белгілі. 
2.
 
Кез-келген  іс-әрекетті  біз  ақыл-ой  қабілеттері  негізінде  ғана  іске  асыра 
аламыз.  Сондықтан  да  оқушылардың  шығармашылық  бағытта  жҧмыс  істеулері  де 
алдымен  оны  ақыл-ой  қабілеттері  арқылы  жоспарлап  алып,  оны  практика  жҥзінде 
іске асыруларын талап етеді.  
3.
 
Балаларды  еңбекке  психологиялық  және  практикалық  тҧрғыдан  дайындау  – 
бҧл қоғам ҥшін оқушылардың пайдалы еңбекке даярлығын және еңбекті ӛз бетімен, 
ӛз  еркімен  ынталанып  орындауға  ҥйрету.  Бҧл  ӛте  кҥлделі  процесс-  мҧнда 
оқушылардың әдеті, сезімі қалыптасады. 
 
Резюме 
В  статье  показаны  психологические  педагогические  осбенности  творческого  развития 
трудовых навыков учащихся. 
Summary 
Psychological pedagogical peculiarities of creative development of labour skill of pupils are shown 
in this article. 
 
Әдебиеттер: 
1.  Болашақ мҧғалімнің шығармашылық қабілетін дамытудың педагогикалық шарттары // Абай 
атындығы ҚазҦПУ. Вестник. Хабаршы. «Педагогика ғылымдары» - Алматы, 2010. -№ 2 (26). Б. 
38-41. 
2.  Болашақ мҧғалімдерді оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға кәсіби дайындаудағы 
негізгі ҧғымдардың мәні мен мазмҧны //Қазақстанның ғылыми әлемі. - Шымкент, 2010. -№2 
 
 
ӘОЖ 37.13 (574) 
БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУ-ТӘРБИЕ ПРОЦЕСІНДЕ САЛТ-ДӘСТҤРДІ 
ҚОЛДАНУДАҒЫ ӘДІСТЕР 
 
Г.Қашқынбекова, Ш.Абилдаева 
Аймақтық әлеуметтік-инновациялық университеті, Шымкент қ. 
  
Қазақтың  халықтық  педагогикасының  негізгі  кӛзі  –  халқымыздың  салт-
дәстҥрлері.  Ӛйткені  олар  –  халық  мәдениетінің  басты  саласы.  Халықтық  салт-
дәстҥрлерде  тәрбиенің  басты  факторлары:  табиғат,  еңбек,  тҧрмыс-тіршілік,  әдет-
ғҧрып,  ӛнер,  дін,  ҥлгі,  қарым-қатынас,  іс-әрекет  анық  кӛрініс  береді.  Сондықтан 
ҧлттық тәрбие беруде халықтың салт-дәстҥрлерін тәрбие қҧралы ретінде пайдалану 
маңызды мәселе. 
Жас  ҧрпаққа ҧлттық  тәрбие  беру  –  қоғам  болашағының  негізі.  Ҧлттық  тәрбие 
ҧлттық мектептерде ғана жҥзеге асырылады. Қазақтың ҧлттық мектебінің мақсаты, 
міндеттері,  ол  мектепте  білім  беру  мазмҧны,  ҧлттық  тәрбиенің  нәтижесі, 
мҧғалімдерге қойылатын талаптар қазақтың ағартушы-педагогтары А.Байтҧрсынов, 
М.  Жҧмабаевтың,  Ж.Аймауытовтың,  М.Дулатовтың,  Х.Досмҧхамедовтың  т.б. 
еңбектерінде анықталған. 

Қазақ  ҧлттық  мектебінің  қажеттілігі  және  оқушыларға  ҧлттық  тәрбие  беру  – 
әлеуметтік-педагогикалық 
проблема 
болуы 
қазіргі 
қазақ 
қоғамындағы 
иммунопсихологиянық  проблемалардың  алдын  алып,  болдырмаудың  және  оларды 
жоюдың бірден-бір жолы. 
Дәстҥрдің  қоғамның  сыртқы  бейнесі  емес,  ол  осы  қоғамның  қажетті  бӛлігі-
қоғам және қоғам мҥшесінің әрқайсысы ҥнемі ӛзімен бірге дәстҥр мӛрін ала жҥреді, 
дәстҥр  жҥйесінде  қызмет  етеді.  Дәстҥр  жҥйесінде  қоғам  дамуының  сол  кезеңінде 
сәйкес  дәстҥрлері  сол  аймаққа  байланысты  және  белгілі  бір  топ  мҥшелерінің 
кӛзқарасы бойынша пайда болған дәстҥрлер жатады. Дәстҥр мектеп қабырғасында, 
мектеп  тыс  ҧйымдарда,  жоғары  оқу  орны  немесе  оқу  орнынан  тыс  жерлерде 
ҧтымдық  дәстҥрді  қалыптастырудың  ерекше  базасы  болып  табылады,  ӛйткені  ол 
кез-келген  жеке  басты  қызықтырады.  Әр  тҥрлі  әлеуметтік  қҧнды  әрекет  тҥрлеріне 
белсене  қатыстыруға  ат  салысады  және  болмысқа  оңды  кӛзқарасының, 
шығармашылық әрекетінің, белсенділігінің туындауына, дамуына әсерін тигізеді.  
Әдіс 
ретінде 
дәстҥрде 
адамгершілікке 
тәрбиелеуде 
қолданылады. 
П.Пидкасистый ҧсынған тәрбие әдістерінің топтамасы мыналар:  
1)
 
тәрбиеленушілер дҥниеге кӛзқарас қалыптастыру және мәлімет (хабарлама) 
ауыстыруды  жҥзеге  асыру:  2)  тәрбиеленушінің  әрекетін  ҧйымдастырушы  және 
олардың мотивін ынталандырушы: 3) тәрбиеленушіге кӛмек кӛрсету және олардың 
мінез-қҧлқын бағалау әдістері. 
Осы  әдістің  қай  тобына  болсын  моральдік-этикалық  дәстҥрді  жатқызуға 
болады.  Дәстҥр  арқылы  жаттықтыру  әдісі  –адамгершілікке  тәрбиелеу  мақсатында 
жоспарлы  тҥрде  әр  қилы  әрекеттерді  ҧйымдастыру.  Дәстҥрді  қолданудағы 
жаттығудың мәні әрекет пен қылықтарды бірнеше рет қайталау арқылы жеке бастың 
адамгершілік мотиві мен мінез-қҧлқындағы қажеттілікті қалыптастыруға әсер етеді. 
Дәстҥрге  негізделген  сендіру  әдісімен,  зерттеулермен  таныстыру,  дәстҥрдің,  әдет-
ғҧрыптың  даму,  қалыптастыруын  тарихи  кезеңдер  арқылы  тҥсіндіріп,  олардың 
тәрбиелік мҥмкіндіктеріне тоқталу арқылы әдептілікке тәрбиелеу.  
Тәрбие  әдісін  балалардың  моральдік  мінез-қҧлқын,  адамгершілік  саналарын 
стимулдандыру  тәсілі  деп  тҥсінеміз.  Оны  сҧрыптай  отырып  топтарға  жіктеуге 
болады. 
Әдебиеттерде  жеке  басты  қалыптастыруда  әдет-ғҧрып  (әдет)  механизмдерін 
жеткіліксіз  бағалауда  кездеседі.  Осындай  кӛзқарасты  американдық  психолог 
Л.Кольбергтің  тҧжырымдамасынан  кӛруге  болады  .Л.  Кольберг  адамгершілікке 
тәрбиелеудің  басты  мақсат  мінез-қҧлықты  қалыптастыру  емес,  ҧтымды  пікір  айту 
қабілеті  деп  тҥсіндіреді.  Сонымен  бірге  ол  тәрбие  бағытын  автономды  моральдік 
ҧстанымды қалыптастыру ҥшін жҧмысты кҥштеу бағытына бҧруды ҧсынады. 
Дәстҥр тәрбие ҥрдісінде тәсіл ретінде де қолданылады. Дәстҥр туралы мәлімет 
беруде  тҥсіндіру,  ақыл-кеңес,  нҧсқау,  бағыт-бағдар  беру  тәсілдерін  қолдану 
адамгершілікті тҧлға қалыптастыруға негіз бола алады. 
Адамгершілік саналарын индивидтің ӛзі  анықтап, адамгершілік  ҧстанымын  да 
ӛзі  қалыптастырады.  Мысалы,  индивидуализм,  коллективизм,  әгоизм,  альтуризм 
деген  сияқты.  Ҧстанымды  таңдағанда  біз  тҧтастай  моральдық  бағытты  таңдаймыз. 
Ҧстанымды таңдау  жеке ережелерге, норма, саналарға тәуелді. Моральдық жҥйеде 
жеке  бастың  ӛз  ҧстанымын  дҧрыс  таңдауы  жеке  бастың  ӛз  ҧстанымын  дҧрыс 

таңдауы  жеке  бастың  ӛз  ҧстанымын  дҧрыс  таңдауы  жеке  бастың  ҥлкен  жетістігі 
болып  табылады.  Әдептілік  ҧстанымын  дҧрыс  таңдап  алған  адамның  жолы-дҧрыс 
адамгершілік жолы. 
Жоғарыда  аталған  моральдік  сана  кезеңдерін  қалыптастыратын,  реттейтін 
қҧралдардың  бірі:  қазақ  халқының  моральдік-этикалық  дәстҥрлері.  Моральдік-
эстетикалық  дәстҥрлер  сананы  жандандырады,  тӛменнен  жоғарыға,  қарапайымнан 
кҥрделіге қарай дамытады. Олай болса, ата-бабаның ӛмір сҥрген кезенен бастап кҥні 
бҥгінге дейін кәдеге жарап келе жатқан рухани мҧра-халықтық педагогика. 
Халықтың әдет-ғҧрпын, салт-дәстҥрін, әдеп-дағдыларын жас ҧрпақтың бойына 
сіңіру,  ойын  арқылы  дарытып,  кӛңіліне  қондыра  білу  ӛмір  қажетінен  туып  отыр. 
Ӛйткені баланы нәресте шағынан бастап адалдыққа, батылдыққа, елін, жерін, тілін 
сҥйе білуге, отаншылдыққа, адамгершілікке, мейірімділікке, еңбек ету тәрбиелеудің 
қҧралы-ойын.  Ойын  тәрбие,  тәлім  берудегі  сиқырлы  сырын  терең  меңгеру  ҥшін 
ежелден  бері  ӛркен  жайып,  ҥздіксіз  дамып  келе  жатқан  ҧлттық  ойынды  тәрбие 
мақсатына  пайдаланудың  тиімді  жолдарын  қарастыра  тҥсу-бҥгінгі  кҥннің  ӛзікті 
мәселесі.  
Дҥниеге келген әрбір перзенттің ӛмірі, келешегі тәрбие ісіне байланысты, одан 
сыртқары  болуы  мҥмкін  емес.  Нәресте,  сәби  шақтағы  тәрбие  ойыннан  басталды. 
Сондықтан ойын тәрбиенің бастауы, ол мәңгі жас, әрбір сәби бастан кешіретін кезең 
деп саналады. 
Еңбек тәрбиесінің мазмҧнына баланың Отанға адамдарға деген сҥйіспеншілігін 
тәрбиелеу  жатады.  Ол  ҥшін  балалардың  ата-анасына,  ҥйіне,  туған-туысқандарына, 
дос-қҧрбыларына, балабақшаға деген сҥйіспеншілік сезімін тәрбиелеу қажет.  
Елге  сҥйіспеншілікті  тәрбиелеудің  пәрменді  қҧралы-халықтаң  тілі,  мәдениеті 
мен кӛркемӛнері. Ана тілі-халықтың тарихи шежіресі, халықтың ең зор ақылшысы, 
ҧстазы  деп  бағаланған  К.Д.Ушинский.  Бала  әдеби  шығармаларды:  ӛлең,  ертегі, 
әңгіме,  жҧмбақ,  жаңылтпаш,  мақал-мәтел,  батырлар  жырын  тыңдау  арқылы  ана 
тілінің байлығы мен әсемділігін меңгерумен қатар оны сҥюді ҥйренеді. 
Балаларды  халықтың  қолӛнерімен,  қазіргі  композиторлардың  сан  тҥрлі 
азаматтық  тақырыптарға  арналған  әндерімен  таныстыру  балалардың  қуанышын, 
кӛңілді сезімін дамытып, сҥйіспеншілік сезімге тәрбиелейді. 
Еңбек тәрбиесінің мазмҧнына балаларды интернационалдық рухта тәрбиелеу де 
жатады.  Бастауыш  мектепке  ҧлттың  балалары  бірдей  тәрбиеленіп,  бірдей 
қамқорлыққа бӛлінеді. Осының ӛзі-балалардың бір біріне жолдастық, достық сезімін 
тәрбиелеудің ең қолайлы жағдайы. 
Сынып жетекшісі суреттерді, кӛркем дәеби шығармаларды, әр ҧлттық балалар 
әдебиеттерін  пайдалана  отрып,  Қазақстанды  мекендейтін  сол  ҧлттың  ӛмірі, 
тҧрмысы,  ӛнері  жӛнінде  әңгімелейді,  соның негізінде ҧлттарға,  халықтарға,  жалпы 
азаматқа  деген  сҥйіспеншілік  сезімін  дамытуға  мҥмкіндіктер  туады.  Балалар 
арасында  дҧрыс  қарым-қатынасты  тәрбиелеу,  тату  балалар  ҧжымын  қҧру-сынып 
жетекшінің  негізін  міндеттерінің  бірі.  Балалар  ҧжымын  тәрбиелеуде  педагог 
адамгершілік принципіне сҥйенеді. 
Бастауыш сынып оқушыларының ҧлттық ойын арқылы еңбек етуге тәрбиелену 
бағытындағы сипаттама. 

Қазақ  халқының  ҧлттық-тәрбие  мҧраларын  жариялау,  зерттеу  тек  соңғы 
жылдары  ғана  қолға  лаына  бастап,  бҧл  салада  Қ.Б.Жарықбаев,  С.А.Ҧзақбаев, 
Б.Х..Балтабаев, 
Ә.Табылдиев, 
С.Қалиев 
тындырымды 
істер 
атқарып, 
этнопедагогикаға байланысты еңбектер жариялауда. 
Қазақ  халқының  арғы  тарихына  байланысты  жеткен  жазба  деректердегі, 
А.Қҧнанбаев, Ы.Алтынсарин, Ш.Уалиханов еңбектеріндегі оқу, білім, адамгершілік, 
еңбекке  баулу,  тәлім,  ой-пікірлер  және  жазықсыз  жапа  шеккен  зиялылар 
А.Байтҧрсынов,  М.Дулатов,  Х.Досмҧхаметов,  М.Жҧмабаев,  Ж.Аймауытовтардың 
халықтың тәрбие жӛнінде Н.Қҧлжанованың еңбегі-баға жетпес қҧнды дҥниелер. 
Республикамызда  бастауыш  мектеп  мекемелердегі  тәрбие  жҧмысының 
тақырыптық мән-мазмҧны соңғы жылдарда зерттеу нысанында алына бастады. 
   
 
 
Резюме 
В этой статье говорится о понятии традиций и об их применении в учебно-воспитательном 
процессе начальной школы. 
 
Summary 
The concept of tradition and its usage in education-bringing up process are observed in this article.  
 
Әдебиеттер: 
1.
 
Бӛлеев Қ. Болашақ мҧғалімдерді оқушыларға ҧлттық тәрбие  беруге кәсіби дайындау. Алматы: 
2004 ж., 84 б. 
2.
 
Тӛлеубекова Р. Бала тәрбиесіндегі халықтық педагогика.-  Алматы: РБК, 1994. -140б. 
3.
 
Ғаббасов С. Халық педагогикасының негіздері. – Алматы: Әл-Фараби, 1995. -463 б. 
 
 
АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ 
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН 
АРТТЫРУДАҒЫ МАҢЫЗЫ 
Э.Битанова 
Аймақтық әлеуметтік-инновациялық университеті, Шымкент қ. 
 
"Қазіргі  заманда  жастарға  ақпараттық  технологиямен  байланысты  әлемдік 
стандартқа сай мҥдделі жаңа білім алу ӛте қажет", - деп Елбасы Н.Ә. Назарбаев атап 
кӛрсеткендей,  жас  ҧрпаққа  білім  және  тәрбие  беру  жолында  ақпараттық 
коммуникациялық технологияны оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы 
ӛте зор. 
Қазіргі  ақпараттық  қоғамда  және  ӛндірістің  дамуының  негізгі  қҧралы  болып 
ақпараттық  ресурстардың  қажеттілігі  кӛрінеді.  Сондықтан  білім  беру  саласы  да 
ӛзінің дамуы ҥшін жаңа қадамдарға баруда. Осыған байланысты адамға ақпараттар 
кеңістігінде  дҧрыс  бағытты  таңдауға  мҥмкіндік  жасай  алатын  оқытудың  жаңа 
технологиялары пайда болуда.  
Орта  білім  беру  жҥйесін  ақпараттандырудың  негізгі  мақсаты-оқушылардың 
ақпараттық  мәдениетін  қалыптастыру.  Ақпаратты  мәдениет  дегеніміз  –  тек 
компьтермен  дҧрыс  жҧмыс  істей  білу  емес,  кез  келген  ақпарат  кӛзін: 

анықтамаларды,  сӛздіктерді,  энциклопедияларды  т.с.с.дҧрыс  пайдалана  білу  деген 
сӛз.  
Қазіргі  заман  талабы  бойынша  білім  беруді  ақпараттандырудың  негізгі 
талаптарының  бірі  –  оқу  ҥрдісінде  электрондық  оқулықтарды  енгізу.  Оқу 
материалдарын ҧтымды игеруде электрондық оқулықтардың атқаратын ролі орасан 
зор.  Теориялық  материалдар  әр  тҥрлі  суреттер,  сҧлба  тәсілдер  арқылы 
толықтырылып  отырса,  онда  теориялық  білімді  оқып,  кӛзбен  кӛріп,  тҥйсіну  және 
оны мида бекіту ҥрдістері бір уақытта ӛтеді және материалды қорыту ҥрдісі ҧтымды 
болады.   
Жаңа  ақпараттық  технологияның  басты  тиімділігі  –  бҧл  мҧғалімге  мектептегі 
оқу  ҥрдісінің  қҧрылымын  тҥбегейлі  ӛзгертуге,  оқытудағы  пән  аралық  байланысты 
кҥшейте отырып оқушылардың дҥниетанымдарын кеңейтуге және жеке қабілеттерін 
кӛре біліп, оны дамытуға толық жағдай жасауы. 
Бастауыш  мектепте  оқу  ҥрдісінде  ақпараттық  технология  қҧралдарын 
қолданудағы 
мақсатымыз 
оқушылардың 
танымдық 
қызығушылықтарын  
қалыптастыра  отырып,  оқыту  ҥрдісінің  тиімділігін  арттыруға,  белсенді  ӛміршең  
позицияны ҧстауға мҥмкіндік береді. 
Жаңа  ақпараттық  комуникативтік  технологиялар-бҧл  оқушыларға    ӛз  бетімен  
немесе  бірлескен  тҥрде  шығармашылық  жҧмыспен  шҧғылдануға,  ізденуге,  ӛз 
жҧмысының нәтижесін кӛріп, ӛз жетістігінен  ләззат алуға мҥмкіндік береді.  
Бастауыш    сыныпта  қазіргі  ақпараттық  техналогияларды  оқу  ҥрдісіне 
пайдалану,  оқушыларға  білімді  сапалы  да  шығармашылық  деңгейде  қабылдауға 
мҥмкіндік беру мен қатар, оларды  осы ҥрдістің белсенді субъектісіне айналуына да 
қолайлы жағдай туғызады. 
Ақпараттық  коммуникациялық  технологияның  келешек  ҧрпақтың  жан-жақты 
білім алуына, іскер әрі талантты, шығармашылығы мол, еркін дамуына жол ашатын 
педогогикалық, психологиялық жағдай жасау ҥшін де тигізер пайдасы мол. 
Ақпараттық-коммуникациялық  технология  қҧралдарын  білім  беру  жҥйесіне 
енгізу  білім  алушылардың  танымдық  қабілеттерін  арттырудың    бірден  бір  кӛзі. 
Сабақ  барысында  әр  тҥрлі  тәсілдер  қолдану  оқушылардың  есінде  ҧзақ  сақталады 
және  білім  мазмҧнынан  тыс  яғни  оқу  материалынан  ӛзгеше  мағлҧматтар  ала 
отырып,  сабаққа деген  белсенділігін, пәнге деген  қызығушылықтарының  артқанын 
байқадық.  Мысалы  ана  тілі,  қазақ  тілі,  дҥниетану,  математика  сабақтарында 
топтастыру, сәйкестендіру тестерін қолданамыз. 
Математикада  тҥрлі  геометриялық  фигураларды  салу,  салыстыру,  қҧрау 
жҧмыстары  оқушылардың  таным  қабілеттерін  арттыра  отырып,  пәнге  деген 
қызығушылықтарын дамытамыз. 
Бастауыш  білім  берудегі  педагогикалық  ақпараттық  коммуникативтік 
технология  қҧралдарын  оқыту  ҥрдісінің  барлық  кезеңдерінде,жаңа  сабақты 
тҥсіндіруде, алынған білімді бекітуде, қайталауда, білім, білік, дағдыларын бақылау 
барысында қолдануға болады. /4,12-бет/ 
Ақпараттық  технология  кӛптеген  оқу  бағдарламаларының  тууына,  дамуына 
ықпал етеді. Оқушыларға уақытты орынды пайдаланып, оларға жаңа мағлҧмат, тың 
дҥние  беру-жаңа  технологиялардың,  ақпараттық  технологиялардың  жетістігі. Жеке 
тҧлғаның  ақыл-ой  санасы,  оқу,  білім  алу  барысында  қалыптасады.      Бала  жаны 

жаңалыққа  қҧмар,  білмегенін  білгісі  келіп,  белгісіз  нәрсені    ашуға  тырысатын 
болғандықтан,  олардың  осы  талпынысын  дамытуға  кӛңіл  бӛлемін.  Оқушылардың  
ӛздігінен істейтін жҧмысы олардың белсенділігін арттырады.   
Қызықтыра  оқытуға  ҧмтылған  мҧғалім  бір  мезетте  оқушылар  зердесінің 
белсенділікке, кӛңіл-кҥй толғанысына, еріктік ҧмтылысына ықпал етеді. Оқытудың 
әртҥрлі  сатыларында  танымдық  қызығудың  тҥрлі  жолдарын  қарастырады.  Оқыту 
материалдарына  қызықты  дәйектерді,  іс-әрекеттің  жаңа  тҥрлерін,  ойын  элементін, 
жарыстар,  сайыстар  енгізудің  де  ҥлкен  маңызы  бар.  Танымдық  қызығуға 
итермелейтін  қатынастарға  әсерлену  деңгейі,  оқушылардың  ӛз  мҥмкіндіктері  мен 
танымдық  кҥштеріне  сенім  артуы,  ӛзара  кӛмек,  жарыс,  мадақтау  жатады.  Қызығу 
белгілері  ҥш  топқа  бӛлінеді:  1.  Оқу  ҥрдісіндегі  оқушылардың  мінез-қҧлық 
ерекшеліктері:  2.  Сабақтан    тыс  уақытта  байқалатын  мінез-қҧлық  пен  іс-әрекет 
ерекшеліктері: 3. Оқушылардың ӛмір сҥру ерекшеліктері. 
Қазіргі  кезде  оқушының  алған  білімі  мен  іс-әрекет  тҥрлерін  іс  жҥзінде 
пайдалана алатындай дәрежеге жеткізудің маңызы зор. 
Оқушының ӛз бетімен жҧмыс істеуін әр тҥрлі деңгейде ҧйымдастыруға болады. 
Ӛз  бетімен  жҧмыстың  тапсырмаларын  қҧрастырғанда  оның  қиындық  дәрежесі 
оқушының оқу мҥмкіншілігіне қарай әзірленеді. Сонымен қатар топқа бӛліп оқыту 
тәжірибиесін қолдану керек. Топқа бӛліп оқыту тиімділігі нашар оқушы кӛлеңкеде 
қалмайды,  берілген  тапсырманы  ақылдасып,  бір-біріне  тҥсіндіру  арқылы  дҧрыс 
орындауға  мҥмкіндік  береді.  Тиімді  жағы  кҥнделікті  сабақта  тҥгел  оқушы 
бағаланады. Ал тәрбиелік жағынан әділ болуға ҥйренеді, ӛз араларында беделге ие 
болады.  
Сабақты тҥрлендіріп қызықты ӛткізуге кӛмектесетін, оқушылардың танымдық 
кабілеттерін  арттыратын  ойын  элементтерін  пайдалану,  ребустар,  сӛз  жҧмбақтар 
қҧрастыру  жатады. Ойын  элементтері  оқушылардың  логикалық  ойлау  қабілеттерін 
арттырып,  сӛз  байлығын  кеңейтіп,  елестету  және  қалыптан  тыс  ойлауын,  сӛздерді 
жадында сақтауға ҥйретеді. 
Бастауыш  сынып  оқушысының  жетекші  іс-әрекеті  оның  мінез-қҧлық 
тҥрткілерін  елеулі  тҥрде  ӛзгертетін,  оның  танымдық  және  адамгершілік  кҥштерін 
дамытудың  жаңа  кӛздерін  ашатын  оқу  болады.  Оқу  іс-әрекеті  арқылы  адам 
қоғамдағы тарихи мағылҧматтар мен білім қорын меңгеріп, ӛзінің рухани дҥниесін 
байытады, дҥниетанымдық кӛзқарасын қалыптастырады. Әрекеттердің барлығы бір 
мақсатқа, бір мҥддеге бағытталады. Оқу іс-әрекетінде оқушы алдына мақсат қойып, 
содан нәтиже шығаруға тырысады.      
Ақпараттық-коммуникациялық  технология  қҧралдарын  оқу  ҥрдісіне  тиімді 
қолданғанда: оқушыға берілген білімнің сапасы артады; танымдық қызығушылығы  
қалыптасады;  ақпараттық  мәдениет  қалыптасады;  оқыту  ҥрдісінің  тиімділігін 
арттыру; оқу-зерттеу жҧмыстарын да шығармашылықпен жҧмыс жасауға ҥйретеді;                                                                                
Ҥнемі  сабақ  барысында  оқушылардың  танымдық  қабілеттерін  дамытуға 
байланысты  жҧмыстарды  тиімді ҧйымдастыру  олардың  теориялық  білімді  қолдану 
біліктілігін  арттырып  қана  қоймай  шығармашылық  қабілеттерін  қалыптастыруда 
танымдық кӛзқарастарын дамытуда ерекше рӛл атқарады. Қорыта келгенде тҧрақты 
даму ҥшін  білім беру ҥдерісінде АКТ сабақтың мақсат міндетіне сай пайдаланылған 

жағдайда  оқушылардың  таным  қабілеттерін  арттыруда  тиімділігіне  кӛз  жеткіздік. 
Сапалы ақпараттық білім беру –тҧрақты даму тетігі. 
 

жүктеу/скачать 3,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: