Хабаршы вестник bulletin «Филология ғылымдары» сериясы Серия «Филологические науки»

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Филология ғылымдары» сериясы, № 2 (56), 2016 ж. 
УДК 37:001.4; 37(03); 37(075) 
 
ЕТІС КАТЕГОРИЯСЫН ОҚЫТУДЫҢ  КӨКЕЙКЕСТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
Қ.Қадырқұлов - ф.ғ.к., әл- Фараби атындағы ҚазҰУ,  
Р. Садықова - ҚазҚызМПУ-дың ф.ғ.к. 
 
Қазіргі таңда қазақ тілінде етістіктің етіс категориясын оқыту мәселесі ғылыми тұжырымдардың қайтадан 
қаралу  жақтары  көңіл  аудартады.  Заманға  байланысты    тілдік  оралымдар  да  тілдік  нормадан  ауытқып,  басқа 
тілдің грамматикалық үлгісіндегі аударманың жетегіне еріп кетеді.  Әр оқытушы – жеке әдіскер болуы керек. 
Оқу  құралының  авторы  оқушы  мен  студенттің  алдында  тұрмауы  мүмкін.  Ал  біреу  жазған  оқулықтағы  түрлі 
тақырыптарды түсіндіретін  де, жеткізе оқытатын да, тосын сұрақтарға дәлелді жауап беретін де – оқытушы. 
Сондықтан оқытушы үшін шешімі табылмаған мәселелердің болуы мүмкін емес. 
Бұл мақалада қазақ тілінде етіс категориясын оқытудағы күрделі құбылыстарды айқындай отырып, олардың 
шешімін  табу  жолдарының  ұсынылуы  –  көкейкесті  мәселелердің  көлемін  азайтудың  бір  амалы  екенін  
көрсетеді. 
Түйін сөздер: етіс категориясы, оқыту, әдіскер, мәселе, жұрнақ, тілдік оралым, етістік 
 
Тіл білімі ғылымында оқыту үдерісі мен ғылыми зерттеу барысы бір-бірімен үнемі үндестік таба 
бермейді.  Ғылым  өз  тұжырымын  уақыт  өте  келе  өзгертуі  мүмкін.  Бір  шешімге  тұрақтаған  теория 
зерттеу барысында жаңа бір теорияның пайда болуына байланысты кереғар түсінік иеленеді. Бұл – 
заңды  құбылыс.  Ал  әдістемелік  жүйенің  тәжірибелік  негізге  сүйенгендіктен,  ғылыми  дәлелдеудің 
шеңберінен  шығып  кететін  тұстары  жетерлік.  Ереже  –  заңдылық  емес.  Сондықтан,  оқыту  үдерісі 
кезінде  ұзақ  жылдар  бойы  бір  сарынмен  үйретіліп  келген  тілдік  құрылымдар  «тосын»  сұрақтар 
барысында жаңаша жол іздеуге мәжбүрлейді. Солардың бірі – етістіктің етіс категория – сы. Мектеп 
қабырғасында оқытылуы күрделі етістіктің бұл түрі студенттерге түсіндіру кезінде тіпті шиеленісе 
түседі.  Бұның  себебі  де  жоқ  емес.  Әр  ғылыми  еңбекте  әр  түрлі  сипат  иеленетін  етіс  және  оның 
түрлері  ортақ  бір  қағиданы  оқытушыдан  талап  етеді.  Оқытушы  оқулықтың  мазмұнына  жүгінеді. 
Оқулық  таптаурын  болған  мысалдары  мен  жасалу  жолдарын  ұсынумен  ғана  шектеледі.  Міне,  осы 
тұста  әдістемелік  көмек,  әдістемелік  ұсыныстар  белсенді  қызмет  атқаруы  тиіс.  Оқытушы  тұлғаны 
күмәнді  ережелер  мен  күдікті  дәлелдерден  құтқаратын  –  біліктілігі.  Біліктіліктің  ғылымның 
нәтижелерінен  гөрі  тәжірибенің  тезіне  негізделгені  жөн.  Етіс  категориясын  оқытқанда  алғашқы 
кездесетін  қиындықтар  да  қағида  мен  тіл  қолданысы  арасындағы  сәйкессіздіктерден 
туындайды.Етістің бастапқы түрі-  өздік етіс – іс, қимыл, әрекеттің сол істі істеушіге қатыстылығын 
білдіреді.  Барлық  оқулықтағы  ережелер  осы  мазмұнды  қамтиды.  Жасалу  жолы  да  –н,      --ын,  -ін 
жұрнақтарымен шектеледі. Мысалдары да бір-біріне ұқсас: таранды, жуынды,киінді... Яғни, қимыл 
иесі өзі киінеді, өзі жуынады, өзі таранады. Енді өзі кисе, өзі жуса, өзі тараса қандай етіс болады? 
деген сұрақты қоятын уақыт жеткен секілді. Бұл қимыл да іс істеушінің өз тарапынан болады. Бұл 
қимыл  да  іс  істеушінің  өзі  үшін  жасалады.  Оқытушы  қолданыста  дәлелдеуді  қажет  етпейтін  өздік 
етіске тән құбылысты оқулықта берілмегендігіне сүйеніп айтпаса, қателескені. Үсті-басымды жудым 
немесе жуындым десе, Үсті-басымды тарап-сыладым немесе тарап-сыландым десе қимыл иесінің 
(субъекті демей-ақ) кім екендігі белгілі. Бұдан соң өздік етістің оқушыны ойландыратын екінші қыры 
пайда болады. Ол – ыл, -іл,  -л жұрнақтарымен жасалуы. Түйілдім, жазылдым, керілдім, созылдым, 
бүгілдім  т.б.  Берілген  қимыл  етістіктерінің  бәрі  іс  істеушінің  өзіне  қатысты.  Біреудің  бұйрығымен 
немесе  еріксіз  жасалған  әрекетті  білдірмейді.  Сондықтан,  өздік  етісті  бір  ғана  жасалу  жолымен 
шектеу  –  қазақ  тілін  оқыту  жүйесіндегі  бірізділіктің  жоқтығы.  Ырықсыз  етістің    -ыл,-іл,-л 
жұрнақтарының беретін мәнін өздік етіспен шатастыруға болмас. Сонымен, қимыл іс істеушінің өзіне 
тікелей  қатысты  болса  -  өздік  етіс.  Оның  үш  түрлі  амалдық  жолы  бар  екенін  студентке  ашып 
көрсетпесең,  тосын  сұрақтан  арыла  алмайсың.  Бұл  етістің  дәстүрлі  жасалу  жолы  (-ын,-ін,-н 
жұрнақтарымен) өзіндік етіс [1],  ешқандай жұрнақсыз жолы негізгі етіс   деп аталып келді [2] . Ал –
ыл,  -іл,  -л  тұлғадағы  түрі  туралы  сөз  қозғалған  емес.  Көріп  отырғанымыздай,  өздік  етістің  жасалу 
жолын қарапайым әдіспен, бір ғана амалмен оқыта салуға болмайды. Етістің тағы бір түрі - өзгелік 
етісті оқыту да көп нәрсенің басын ашып алуды қажет етеді. Оның біріншісі - өзгелік етістің ережесін 
нақтылау. Бір ереже бар: - өз- гелік етіс қимыл, іс-әрекеттің тікелей субъектінің өзі арқылы емес, 
екінші  бір  субъекті  арқылы  істелетінін,  іске  асатынын  білдіріп,  сабақты  етістіктен  (кез  келген 
етістіктен  емес)  белгілі  қосымшалар  арқылы  жасалатын  етіс  категориясының  түрі  болып 
206 

Вестник КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 2(56), 2016 г. 
табылады  [3].  Екінші  ереже  бар:  Қимыл,  амалды  істі  істеушінің  өзі  істемей,  басқа  біреу  арқылы 
істететіндігін білдіретін етістің түрін өзгелік етіс дейді  [4]. Берілген ережелер бойынша өзгелік 
етіске  сабақты  етістіктер  негіз  болады.  Бірақ  академиялық  грамматикада  «салт  немесе  сабақты 
болып келуіне қарамастан, ырықсыз етіс тұлғасындағыдан басқа етістік түбірлерінің бәрі өзгелік 
етіс  аффикстерімен  тұлғаланып  қолданыла  береді»  делінген.  Берілетін  жұрнақтары  да  біркелкі 
емес.  Дәстүрлі  жұрнақтары:  -дыр,-дір,-тыр,  -тір,-ғыз,-гіз,-қыз,-кіз,-т.      Академиялық  грамматикада 
бұлар – ыр,-ір,  -ар,-ер, -сет жұрнақтарымен толықтырылады [5]. Қалай десек те, өзгелік етісте қимыл 
иесі  іс  істеушінің  өзі  болмауы  тиіс.  Қалай  десек  те,  өзгелік  етіс  сабақты  мен  салт  етістіктердің 
екеуімен  де  жасала  береді  (жазғыз,  бергіз,  кетір,  келтір).  Мәселенің  бәрі  аталмыш  жұрнақтар 
жалғанған  етістіктердің  бәрі  өзгелік  етіс  категориясын  иелене  алмайтындығында.  Сен  оқы  деген 
сөйлем  өзгелік  етіс  емес  те,  cен  көбейт  деген  сөйлем  қалай  өзгелік  етіс  болады?!  Тосын  сұрақ 
дегеніміз – осы. Оның жауабын салыстырмалы кестемен көрсетейік: 
 
 
Өзгелік етіс категориясы жоқ сөйл- лемдер 
 
 
Өзгелік етіс категориясындағы сөй- лемдер 
1.Кілемді далаға шығардым 
1.Кілемді далаға шығарттым 
2.Көзімді дәрігерге көрсеттім 
2.Көзін дәрігерге көрсеткіздім 
3.Домбыраның құлағын келтірдім 
3.Домбыраның құлағын келтірттім 
4.Бұл ісімді тоқтаттым 
4.Бұл ісін тоқтатқыздым 
 
Кестенің  екі  қатарындағы  үлгіде  де  өзгелік  етістің  жұрнақтары  бар.  Айырмашылығы  –  бірінші 
бағанда  жалаң,  екінші  бағанда  қосарлы  жұрнақ-  тар.  Егер  өзгелік  етіс  жұрнақтарын  етістіктерге 
жалаң күйінде жалғап, тек екінші жақта ғана айтатын болсақ, онда бұйрық райдағы туынды етістіктің 
қызметін атқарады. Үлгідегі екінші бағандағы сөйлемдер өзгелік етістің толық сипатын ақындайды. 
Оқулықтардың  бәрінде  етіс  жұрнақтарының  косарланып  келе  беретіні  туралы  айтылады.  Алайда 
неліктен  қосарланатыны  туралы,  қосарланған  кездегі  мағыналық  өзгерісі  ашылмайды.  Қосарланып 
келген  өзгелік  етіс  жұрнақтары  қимыл  иесінің  өзге  біреу  екендігіне  күмән  келтіртпейді.  Мысалы, 
киімді  біреуге  кигізу  бар,  егер  өзі  кие  алмаса.  Киімді  біреуге  бақылап  тұрып  кидірту  бар. 
Біріншісінде  киімді  өзің  кигізесің  де,  екіншісінде  киімді  оның  өзі  киеді.Сонда  қимылдың  иесі 
нешінші жақ екенін түсіндіру үдерісі қиындық туғызбайды. Біреуге істеткен қимылдың бәрін өзгелік 
етіс  қатарына  жатқыза  беруден  сақтану  үшін  оның  жұрнақтарына  сараптап  қарау  керек.  Сонымен, 
өзгелік етіс дегеніміз – үш жақтағы тұлғаның екінші жақ арқылы өзге біреуге іс - әрекетті жүзеге 
асыруы.Қимылдың  орындалуына  үш  тұлға  (субъект)  қатысқанымен,  қимыл  иесі  үшінші  тұлға 
болады. 
Етістің  тағы  бір  түрі  –  ырықсыз  етісті  оқыту  да  қүрделілігі  жағынан  өздік  немесе  өзгелік 
етістерден  кем  түспейді.  Ырықсыз  етісте  қимыл  иесінің  белгісіздігі  барлық  оқулықтарда  айқын 
көрсетіледі.  Жасалу  жолы  да  екі  түрлі  көрсеткішпен  нақтыланады.  Олардың  етістікке  қалай 
жалғанатыны  да  ерекшеленеді.  Егер  етістіктің  қүрамында  л  дыбысы  болса,  оған  –ын,-ін,  -н 
жұрнақтары,  ал  болмаса,  -ыл,-іл,-л  жұрнақтары  жалғанады  делінеді.  Былай  қарасаң,  оңай  секілді: 
жылы-н-ды, бөл-ін-ді, қой-ыл-ды, сөг-іл-ді. Соңғы кезде жиі қолданылып жүрген терминде-н-ді сөзі 
аталмыш  қағидаға  бағынбайды.  Ал  өздік  етіс  пен  ырықсыз  етіске  ортақ    жұрнақтардың  қызметін 
төмендегі үлгімен ажыратып алуға болады: 
 
Өздік етіс тұлғасындағы сөйлемдер 
Ырықсыз етіс тұлғасындағы сөйлем- дер 
1.Газетке жазылды 
1.Ән жазылды 
2.Оқуға қабылданды 
2.Қарар қабылданды 
3.Белтемірге тартылды 
3.Суы тартылды 
4.Жауға атылды 
4.Зеңбірек атылды 
 
Көріп отырғанымыздай, өздік етіс тұлғасының алдындағы зат есім барыс септігінде, ал ырықсыз 
етіс тұлғасындағы етістіктің алдындағы зат есімдер атау тұлғасында тұр. Бұл салыстыруымыз өздік 
етістің біз ұсынған қосымша жұрнақтарының бар екендігін дәлелдей түседі. Егер бұл салыстырулар 
аздық етсе, ырықсыз етіс категориясының тек үшінші жақтағы тұлғаны иеленетінін ескерткен жөн. 
207
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Филология ғылымдары» сериясы, № 2 (56), 2016 ж. 
Қалған  етіс  түрлері  үш  жақта  да  жіктеледі.  Осы  жіктелу  мүмкіндігі  арқылы  қимыл  иесінің  кім 
екендігі көрсетіліп, жаңа қырлары көрініс береді. Ырықсыз етістің бір ғана ашық буыннан тұратын 
же,де  етістіктеріне  жалғанатын  -лін  жұрнағын  да  көрсете  кеткен  орынды  (ет  желінді,  осылай 
делінді).Бұндай  тұлғада  басқа  етістік  кездеспейді.  Әрбір  тың  ұсыныс  пайда  болған  кезде 
студенттердің  белсенділігін  мысал  іздестіру  әрекетіне  жұмылдыра  білген  дұрыс.  Тақырыпты 
меңгертудің әдістемелік қырлары ғылыми негізделген ережелерді өзгертумен емес, оларды қолданыс- 
тағы  жаңа  өзгерістер  тұжырымымен  толықтыру  арқылы  сұрыптала  түседі.  Бұндай  құбылыс  ортақ 
етісті оқыту барысында да байқалады. Ережесі ешқашан күмән тудырмайтын болғандықтан, дәстүрлі 
–
ыс,-іс,-с жұрнақтарын негізге аламыз. Бұларға қоса академиялық грамматикада –лас,-лес,-дас,-дес,-
тас,-тес  жұрнақтары  ортақ  етіске  телінеді.Әрі  олардың  құран-  ды  жұрнақтар  екендігі  ескертіледі. 
Шынында да солай ма? Салыстырмалы түрде байқап көрейік: 
            
-
с,-ыс,-іс жұрнақты                    -лас,-лес,-дас,-дес жұрнақты 
      
ортақ етіс                               ортақ етіс 
 
айтыс, сатыс, сөйлес, жазыс, біліс,             ақылдас, көмектес, татулас,               
жұлыс, төгіс, егіс, жасас                               мұңдас, тілдес, сырлас 
 
Бірінші  қатардағы  етістердің  түбірі  етістікке  негізделген,  яғни  етістіктен  жасалған  туынды 
етістіктер.  Екінші  қатардағы  қимылдың  иесін  білдіретін  етістіктердің  түбірі  есім  сөздерге 
негізделген.  Сондықтан,  екінші  қатарда  берілген  –лас,-лес,-дас,-дес  жұрнақтары  екі  түрлі  қызмет 
атқарып  тұр.  Бірін  –  шісі  –  есім  сөздерден  туынды  етістік  жасау,  екіншісі  –  ортақ  етіс  мәнін 
иелендіру.  Жіктеуге келмейтін, тұтас қалпында ортақ етіс қызметін білдіре- тін санаулы етістіктер 
бар. Олар – төбелес, күрес,алыс. 
Етістіктің  етіс  категориясын  оқыту  ғылыми  тұжырымдардың  қайтадан  қаралу  мәселесіне  көңіл 
аудартады.  Заманның  ағымына  сай  тілдік  оралымдар  да  тілдік  нормадан  ауытқып,  басқа  тілдің 
грамматикалық  үлгісіндегі  аударма-  ның  жетегіне  еріп  кетеді.  Әйтпесе,  «Біз  ашылдық»  үлгісіндегі 
сөз қолданысты қай етіске жатқызар едік.  Әр оқытушы   жазылған оқулықтағы түрлі тақырыптарды 
жеткізіп,  оқытып, тосын сұрақтарға  жауап береді.   
Біздің  етіс  категориясын    оқытудағы  күрделі  құбылыстарды  көрсете  отырып,  олардың  шешімін 
табу жолдарын ұсынуымыз да - көкейкесті мәселелердің шешімін табудың    амалы. 
 
1
 
Сауранбаев Н, Қазақ тілі (педучилищеге арналған), Алматы -1953. 
2
 
Ысқақов А.Қазіргі қазақ тілі (морфология), Алматы,1991. 
3
 
Исаев С, Қазіргі қазақ тілі (морфология), Алматы,2007. 
4
 
Әбуханов Ғ, Қазақ тілі (педучилищеге арналған), Алматы,1981. 
5
 
Қазақ тілі грамматикасы (академиялық), 1-том, Алматы,1967. 
 
Резюме 
К.Қадырқулов- к.ф.н. kksh1957@gmail.com,
 
Садыкова Р.К.- к.ф.н.  roza.sadikova@mail.ru 
Актуальные проблемы  методики обучения категории залога 
 
Научные  исследования  по  проблеме  обучения  категории  залога  глаголов  казахского  языка  в 
настоящий  момент  вновь  вызывают  к  себе  внимание.  В  соответствии  с  современными  течениями 
языковые  обороты  тоже  отклоняются  от  языковых  норм,  следуя  грамматическим  образцам  других 
языков.  Каждый  учитель  должен  быть  особенным  методистом.  Автор  учебного  пособия  может  не 
стоять перед учащимся и студентом, учителю же приходится объяснять разные темы этого учебника, 
и обучать, и отвечать обоснованно на неожиданные вопросы по этой книге. Поэтому для учителя не 
существуют проблем без решений. 
В  этой  статьи  нами  предлагаются  пути  решения  вопросов,  выявляющих    сложные  явления  в 
обучении категории залога, что ведет к уменьшению объема актуальных проблем. 
Ключевые  слова:  категория  залога,  обучение,  методист,  проблема,  суффикс,  языковой  оборот, 
глагол.  
 
 
 
 
 
208 

Вестник КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 2(56), 2016 г. 
Summary 
Kadirkulov K.
 -Candidate of Philology   
kksh1957@gmail.com
 
Sadikova R.K.-
 Candidate of Philology   
roza.sadikova@mail.ru
 
Actual problems of  teaching  methods   of voice 
 category 
Scientific research on the problem of teaching of voice category of the verb in the the Kazakh language in 
the present moment again calls attention. Due to modern scientific works, and linguistic turns followed by 
the translation of the grammar sample of another language, deviating from the language norms. Each student 
must be a special methodologist. Perhaps the author of a textbook is not standing in front of students, but the 
teacher explains the various topics in this tutorial, and trains, and respond reasonably to  unexpected 
questions in this book.    Therefore, teachers do not have problems without solutions. 
In this article, we propose the way of finding solutions, featuring of complex phenomena in the teaching 
of voice category - shows a decrease of the actual problems. 
Key words: voice category, teaching, methodist, the problem, suffix, linguistic turn, the verb. 
        
 
УДК 4И (Анг): 159:378.147 
 
ФОРМИРОВАНИЕ ДЕЛОВЫХ КОММУНИКАТИВНЫХ НАВЫКОВ В ПРЕПОДАВАНИИ 
ПРОФЕССИОНАЛЬНО-ОРИЕНТИРОВАННОГО АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА 
 
Б.М.Кайбалдиева, З.М.Мезгильбаева, Ш.С.Куанышбаева - 
Казахский Национальный Медицинский Университет им.С.Д.Асфендиярова 
ст.преп.кафедры профессиональных языков 
 
Статья  посвещена  формированию  навыков  деловой  коммуникации  при  обучении  профессионально-
ориентированному  английскому  языку.В  статье  рассматривается  целевой  и  мотивационный  компонент  в 
рамкахпрофессионально-ориентированному  обучению  английскому  языку.Профессионально-ориентированное 
обучение предусматривает профессиональную направленность не только содержания учебных материалов, но и 
деятельности,  включающей  в  себя  приемы  и  способы,  формирующие  умения.  Профессиональная 
направленность  деятельности  означает  интеграцию  дисциплины  «иностранный  язык»  с  профилирующими 
дисциплинами,  ставит  перед  преподавателем  иностранного  языка  задачу  научить  будущего  специалиста  на 
основе  межпредметных  связей  использовать  иностранный  язык  как  средство  систематического  пополнения 
своих профессиональных  умений и навыков, а также  предполагает  использование форм и методов обучения, 
которые обеспечат формирование необходимых профессиональных навыков и умений будущего специалиста. 
Ключевые слова:профессионально-ориентированное обучение, обучение иностранному языку, компонент, 
мотивация, профессиональная деятельность. 
 
Проблема  профессионально-ориентированного  обучения  иностранному  языку  студентов 
медицинских  вузов  приобретает  особую  актуальность  в  связи  с  возрастающей  ролью  иноязычного 
общения в профессиональной  деятельности современных специалистов. 
Развитие  высшего  образования  на  современном  этапе  характеризуется  тенденцией  к  его 
обновлению: старые системы и технологии обучения заменяются новыми, обнаруживая иные, более 
прогрессивные  идеи  и  подходы  к  такой  его  организации,  которая  максимально  сближала  бы 
педагогический  процесс  с  личностными  особенностями  студентов  в  соответствии  с 
профессиональными требованиями.  
В настоящее время невозможно решать проблемы профессиональной подготовки специалиста без 
включения в образовательный процесс специально организованного обучения общению, поскольку 
именно в общении человек самоопределяется. Недостатки коммуникативного развития специалиста 
заметно  препятствуют  его  профессиональному  и  личностному  росту,  поэтому  в  образовательном 
процессе особенно важна подготовка к общению студентов, которые ориентируются на ценностное 
взаимодействие в будущей профессиональной деятельности. 
Расширение международных связей вызвало необходимость подготовки специалистов, владеющих 
иностранными  языками  как  средством  межкультурной  коммуникации,  способных  сотрудничать  с 
зарубежными  партнерами,  вступая  с  ними  в  иноязычное  деловое  общение.  Важнейшее  значение 
имеет  профессиональная  мотивация  будущих  медиков,  которая  определяет  успех  в 
профессиональном развитии и самореализации[4]. 
209
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Филология ғылымдары» сериясы, № 2 (56), 2016 ж. 
Профессионально-ориентированное 
обучение 
предусматривает 
профессиональную 
направленность не только содержания учебных материалов, но и деятельности, включающей в себя 
приемы и способы, формирующие умения. Профессиональная направленность деятельности означает 
интеграцию  дисциплины  «иностранный  язык»  с  профилирующими  дисциплинами,  ставит  перед 
преподавателем  иностранного  языка  задачу  научить  будущего  специалиста  на  основе 
межпредметных связей использовать иностранный язык как средство систематического пополнения 
своих  профессиональных  умений  и  навыков,  а  также  предполагает  использование  форм  и  методов 
обучения,  которые  обеспечат  формирование  необходимых  профессиональных  навыков  и  умений 
будущего специалиста.[1] 
Обучение в сотрудничестве – это одна из разновидностей личностно-ориентированного подхода в 
преподавании иностранного языка, которая предполагает организацию групп студентов, работающих 
совместно  над  решением  какой-либо  проблемы,  темы,  вопроса.  Учебные  задания  структурируются 
таким  образом,  что  все  члены  команды  оказываются  взаимосвязанными  и  при  этом  достаточно 
самостоятельными в овладении материалом и решении задач. [2] 
Задания, предполагающие обучение в сотрудничестве, могут быть различного характера: задания 
на  проверку  домашнего  задания,  работа  над  текстом  для  чтения,  подготовка  к  тексту  или 
контрольной работе, совместная работа по проекту, по отработке орфографических навыков, работа с 
лексикой.  
В качестве примера приведем методическую разработку английского языка. Основные цели урока 
– 
обучение говорению в диалогической форме:  
 о
бме
н инфо
р
ма
цие
й,  
 о
б
с
у
жде
ния
 ид
е
й в
 г
р
у
ппа
х
,  
 у
ч
а
с
т
ие
 в
 с
о
цио
л
о
г
ич
е
с
к
о
м о
пр
о
с
е
.  
Основная задача занятия – закрепление лексики предыдущего урока в новых речевых ситуациях; 
введение  и  отработка  новых  слов  и  выражений.  Например,  тема  для  стоматологов  «Кариес  и 
пульпит». Эта технология обучения базируется на идее взаимодействия студентов в группе занятий, 
идее  взаимного  обучения,  при  котором  студенты  берут  на  себя  не  только  индивидуальную,  но  и 
коллективную  ответственность  за  решение  учебных  задач,  помогают  друг  другу  и  несут 
коллективную  ответственность  за  успехи  каждого  студента.  В  отличие  от  фронтального  и 
индивидуального обучения, в условиях которого студенты выступают как индивидуальный субъект 
учебной  деятельности,  отвечает  только  «за  себя»,  за  свои  успехи  и  неудачи,  а  взаимоотношения  с 
преподавателем  носят  субъектно-субъектный  характер,  при  обучении  в  сотрудничестве  создаются 
условия  для  взаимодействия  и  сотрудничества  в  системе  «преподаватель-студент-группа»  и 
происходит актуализация коллективного субъекта учебной деятельности.  
Если  объединить  студентов  в  небольшие  группы  (3-4  чел.)  и  дать  им  одно  общее  задание 
(например,  диалог  между  врачом,  пациентом  и  медсестрой),  оговорить  роль  каждого  студента  в 
выполнении  задания,  то  возникает  ситуация,  в  которой  каждый  студент  отвечает  не  только  за 
результат своей работы, но и, что особенно важно для этой технологии обучения, за результат всей 
группы.  Общими  усилиями  решается  поставленная  задача,  а  сильные  студенты  помогают  более 
слабым  в  успешности  ее  выполнения.  Такова  общая  идея  обучения  в  сотрудничестве,  а  для 
выполнения  учебного  задания  учебная  группа  формируется  таким  образом,  чтобы  в  ней  были  как 
сильные, так и слабые студенты.  
В заключении отметим: опыт работы и наблюдения по данному вопросу показали, что технология 
обучения в сотрудничестве способствует повышению эффективности овладения и является одним из 
источников интенсификации учебного процесса, так как повышает мотивацию студентов и улучшает 
результативность их учебного труда.  
Важно  и  другое.  В  современном  образовании  все  больше  акцент  делается  на  работу  с 
информацией.  Студентам  становится  все  более  важно  уметь  самостоятельно  добывать 
дополнительный материал, критически осмысливать получаемую информацию, уметь делать выводы, 
аргументировать их, располагая необходимыми фактами, решать возникающие проблемы. Работа с 
информацией на уроках иностранного языка, особенно, если учесть возможности, которые открывает 
210 

Вестник КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 2(56), 2016 г. 
глобальная  сеть  Интернет,  становится  весьма  актуальной.  Это  общеучебные  интеллектуальные 
умения, которые приобретаются не только на уроках иностранного языка. И здесь помощь учителя 
будет  заключаться  в  отборе  и  использовании  в  своей  практике  методов,  которые  ориентированы 
именно на такие виды деятельности.   
Эта  технология  может  обеспечить  необходимые  условия  для  активизации  познавательной  и 
речевой  деятельности  каждого  студента  группы.  Содержание  деятельности  преподавателя  как 
субъекта управления качеством образования при этом будут следующими:  
1) организует актуализацию знаний и определяет параметры деятельности студента;  
2) создает условия для целеполагания студентов;  
3) оказывает помощь студентам для достижения результата  деятельности;  
4) консультирует студентов;  
5) оценивает результат деятельности студента;  
6
) осуществляет координацию деятельности и рефлексию студента.  
 
1
 
Китова  Е.Т.,  Жарикова  Е.Г.  Роль  автоматизированных  информационных  средств  в 
формировании иноязычных компетенций студентов технических вузов. [Электронный ресурс]. 
2
 
Маслыкова  Е.А.,  Бабинская  П.К.,  Будько  А.Ф,    Петрова  С.И.  Настольная  книга  для 
преподавателя иностранного языка. Минск, 2001 
3
 
Hutchinson T., Waters; A. English for-  Specific Purposes: a learning-  centered approach — 
Cambridge: Cambridge University Press, 2005.—183p. 
4
 
Кунанбаева  С.С.  Современное  иноязычное  образование:  методология  и  теории.  –  Алматы, 
2005. – 
264 с. 
5
 
Поляков  О.Г.  Теоретические  и  практические  аспекты  разработки  профильно-
ориентированных программ по английскому языку // ИЯШ. - 2004. № 7. - С. 12-16. 
6
 
Активные методы обучения в высшей школе 
7
 
Nuttal C. Teaching Reading Skills in a Foreign Language. (2nd edn.). — Oxford: Heinemann.1996. 
8
 
Calderhead J., Gates P. Conceptualising Reflection in Teacher Development. London: Falmer Press, 
1993i —- 192p. 
9
 
Lewis M. & Hill J. Practical Techniques for Language Teaching.-London: Longman, 1992. - 143 p. 
10
 
Цатурова  И.А.  Парадигма  языкового  образования  в  высшей  школе  в  XXI  веке  —  «учить 
студента  учиться»  //  Образование  и  общество.  —  2004.  —  №4.  [Электронный  pecypc].URL: 
http://education.recom,m/3_2004/46.html
 
11
 
Rogers T. Methodology in the New Millenium // English Teaching Forum, 2000.Vol. 38.No2. — P.2-
13. 
 

жүктеу/скачать 3,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: