Хабаршы вестник «Жаратылыстану-география ғылымдары»

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Жаратылыстану-география ғылымдары» сериясы, №4(42), 2014 ж. 
97 
рассматриваются роль  проблемных методов  обучения. Элементы  проблемного  обучения (ситуационные задания и 
др.) мотивируют студентов на самостоятельный пояс информации и активизируют аналитические и коммуникатив-
ные навыки. Такой подход в обучении позволяет научить студентов самостоятельно видеть проблему, сформировать 
ее  и  найти  возможные  пути  решения.  А  также,  проблемная  ситуация  рассматривается  как  основа  проблемного 
обучения. Методические условия применения проблемного обуения на уроках химии. Использование специальных 
методов  обучения.  В проблемном  обучении  наибольшую  значимость  приобретаютисследовательские  и частично – 
поисковые методы обучения. 
Большую роль в этой группе методов имеет эвристическая беседа. Эвристическая беседа – это система вопросов, 
планируемая  учителем  таким  образом,  чтобы  каждый  последующий  вопрос  вытекал  из  предыдущих,  чтобы  его 
место в  беседе было мотивировано, чтобы на все вопросы и  ответы  на них  учащихся в  совокупности, в конечном 
счёте,  решали  какую-то  проблему,  а  главное,  чтобы  часть  вопросов,  притом  большая  (если  не  все),  составляла 
маленькие  подзадачи  по  пути  решению  основной.  Ключевые  слова:  проблемное  обучения,  проблемные  вопросы, 
проблемные задачи, проблемное ситуация, цель проблемного  обучения, задачи проблемного  обучения, технология 
проблемного  обучения,  гипотеза  проблемы,  к  подготовки  проблема,  доказать  проблемы,  оценивать  или  проверить 
проблему.  
 
Summary 
The  article  discusses  the  features  of  the  application  problem  methods  and  their  elements  in  the  teaching  of  chemical 
sciences, and efficiency in the formation of students' independent research skills and characteristics evaluation of educational 
achievements. On the example of the disciplines in the specialty "Chemistry", discusses the role of problem teaching methods. 
Elements of problem-based learning (situational tasks and others.) Motivate  students to self-belt information and stimulate 
analytical and communication skills. This approach to learning allows students to learn on their own to see the problem, its 
form and to find possible solutions. And also, the problem situation is regarded as the basis of problem-based learning using 
special  teaching  methods.  In  problem-based  learning  greatest  importance  attaches  to  research  and  partly  -  search  training 
methods. 
A large role in this group of methods is heuristic conversation. Heuristic conversation - a system of questions, the teacher 
planned so that each subsequent question arising from the previous to his place in the conversation was motivated to all the 
questions  and answers  of  students  in  the aggregate  eventually  solved  some  problem,  and  most  importantly  to  some  of  the 
questions, though much (if not all), was small subtasks on ways of solving the basic. 
Keywords: problem-based learning, problem issues, problematic tasks, problem situation, the purpose of problem-based 
learning,  problem-based  learning  tasks,  problem-based  learning  technology,  the  hypothesis  of  the  problem,  to  prepare  a 
problem, prove a problem, evaluate or check the problem. 
 
УДК 373  
 
ТЕСТОВЫЕ ЗАДАНИЯ НА УСТАНОВЛЕНИЕ ПРАВИЛЬНОЙ ПОСЛЕДОВАТЕЛЬНОСТИ  
ПО ТЕМЕ: «ЖИЗНЕДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ОДНОКЛЕТОЧНЫХ ЖИВОТНЫХ» 
 
Н.С. Жусупбекова – к.х.н., старший преподаватель Каз НПУ им. Абая 
 
В  статье  описываются тестовые задания на  установление  правильной  последовательности  по теме: «Жизнедея-
тельность  одноклеточных  животных».  Цель  тестовых  заданий  на  установление  правильной  последовательности 
проверить  знания  о  последовательности  процессов,  действий  и  т.д.  Перед  такими  заданиями  необходимо  дать 
инструкцию: установите правильную последовательность. Приводятся название задания и основные его элементы в 
произвольной последовательности. Перед каждым элементом ставят прямоугольник, в который  ученик выставляет 
цифру, указывающую на порядок действия. В случаях хотя бы одной ошибки, ответ считается неверным. 
Контроль  знаний  и  оценка  учащихся  –  важная  часть  процесса  обучения,  цель  которой  состоит  в  выяснении 
объема, прочности и осознанности знаний учеников, степени овладения практическими навыками, умения самостоя-
тельно  мыслить  и  применять  полученные  знания  на  практике.  Существуют  различные  формы  контроля  знаний  и 
оценки  учащихся,  широкое  распространение  получило  педагогическое  тестирование.  Из  педагогического  опыта 
установлено, что использование заданий в тестовой форме оказывает меньшую от учителя, психологическую нагруз-
ку на  учеников, дает  объективную  оценку знаний, не зависящую  от  учителя,  обеспечивает  контроль знаний  одно-
временно у всех учащихся класса и значительно сокращает затраты времени на его проведение. 
Из нескольких форм тестовых заданий наиболее оптимальные четыре вида. Это: 1. Закрытые задания; 2. Задания 
на соответствия; 3. Задания на установление правильной последовательности; 4. Открытые задания. 
Подавляющее большинство тестов – закрытые задания, в которых приводится задание и несколько ответов, один 
из которых правильный. Тестовые задания на установление правильной последовательности практически не состав-
ляются.  
В данной статье приведены примеры тестовых заданий на установление правильной последовательности по теме: 
«Жизнедеятельность одноклеточных животных».  

Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Естественно-географические науки», №4(42), 2014 г. 
98 
Ключевые слова: контроль знаний, педагогическое тестирование, формы тестовых заданий, закрытые задания, 
задания на соответствия, задания на установление правильной последовательности, открытые задания. 
 
Контроль  знаний  и  оценка  учащихся  –  важная  часть  процесса  обучения,  цель  которой  состоит  в 
выяснении  объема,  прочности  и  осознанности  знаний  учеников,  степени  овладения  практическими 
навыками,  умения  самостоятельно  мыслить  и  применять  полученные  знания  на  практике.  Существуют 
различные  формы  контроля  знаний  и  оценки  учащихся.  Кроме  этих  форм  контроля  знания,  широкое 
распространение  получило  педагогическое  тестирование.  Опыт  показал,  что  использование  заданий  в 
тестовой форме оказывает меньшую от учителя, психологическую нагрузку на учеников, дает объектив-
ную  оценку  знаний,  не  зависящую  от  учителя,  обеспечивает  контроль  знаний  одновременно  у  всех 
учащихся класса и значительно сокращает затраты времени на его проведение [1-3]. 
Из нескольких форм тестовых заданий наиболее оптимальные четыре вида [4,5]. Это:  
1. Закрытые задания; 
2. Задания на соответствия;  
3. Задания на установление правильной последовательности;  
4. Открытые задания 
Подавляющее  большинство  тестов  –  закрытые  задания,  в  которых  приводится  задание  и  несколько 
ответов,  один  из  которых  правильный.  Тестовые  задания  на  установление  правильной  последователь-
ности практически не составляются.  
Цель  данных  заданий  –  проверить  знания  о  последовательности  процессов,  действий  и  т.д.  Перед 
такими  заданиями  необходимо  дать  инструкцию:  установите  правильную  последовательность.  Приво-
дятся  название  задания  и  основные  его  элементы  в  произвольной  последовательности.  Перед  каждым 
элементом  ставят  прямоугольник,  в  который  ученик  выставляет  цифру,  указывающую  на  порядок 
действия. В случаях хотя бы одной ошибки, ответ считается неверным. 
В данной статье рассмотрим примеры тестовых заданий на установление правильной последователь-
ности по теме: «Жизнедеятельность одноклеточных животных».  
Примеры заданий: 
 
1 Питание амебы происходит в следующей последовательности 
3
Обволакивает пищу ложноножками 
4
Добыча оказывается внутри клетки 
2
Образуется пищеварительная вакуоль 
1
Пища переваривается в пищеварительной вакуоли 
Ответ: 3,4,2,1 
 
2 Питание инфузории туфельки происходит в следующей последовательности 
2
Пища попадает колебанием ресничек в ротовое углубление 
3
Из цитоплазмы к пище поступает пищеварительный сок 
4
Образуется пищеварительная вакуоль 
1
в пищеварительной вакуоли происходит пищеварение 
Ответ: 2,3,4,1 
 
3 Дыхание у одноклеточных происходит в следующей последовательности 
4
В цитоплазму через мембрану проникает кислород, растворенный в воде 
2
Под воздействием кислорода сложные органические вещества окисляются 
3
При  окислении  сложные  вещества  превращаются  в  воду,  углекислый  газ  и  другие 
соединения 
1
При окислении высвобождается энергия, необходимая для жизнедеятельности животного 
Ответ: 4,2,3,1 
 
4 Выделение у одноклеточных происходит в следующей последовательности 
1
В сократительных вакуолях собираются вредные вещества 
3
Вакуоль приближается к клеточной мембране 
2
Посредством сократительных движений выталкивает содержимое наружу 
4
Через  сократительные  вакуоли  удаляется  и  избыток  воды,  постоянно  поступающее  в  тело 
одноклеточных 
Ответ: 1,3,2,4 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Жаратылыстану-география ғылымдары» сериясы, №4(42), 2014 ж. 
99 
5 Размножение у эвглены происходит в следующей последовательности 
3
Ядро делится на 2 части 
1
Образовавшиеся ядра расходятся 
4
Начинает делиться клетка, образуется новый жгутик  
2
В результате продольного деления возникают 2 самостоятельные дочерние клетки 
Ответ: 3,1,4,2 
 
Таким  образом,  в  данной  статье  представлены  тестовые  задания  на  установление  правильной 
последовательности по теме: «Жизнедеятельность одноклеточных животных», приведены их примеры. 
Несмотря на достоинства тестовых заданий, существуют и недостатки: есть возможность угадывания 
ответов,  не  позволяет  проверить  усвоение  всех  вопросов  содержания,  умение  логически  рассуждать  и 
излагать свои мысли. В связи с этим, необходимо сочетание тестовых заданий с традиционными формами 
и методами контроля. 
 
1. Котлярова О.С. Учет знаний по химии / О.С. Котлярова. – М.: Просвещение, 1980.  
2. Рысс В.Л. Контроль знаний учащихся / В.Л. Рысс. – М.: Педагогика, 1982. 
3. Урванцева Г.А. О формах тестовых заданий / Г.А. Урванцева // Биология в школе. – 1995. - №4.  
4. Мансуров Б.А. Тестовые задания по химии для контроля качества знаний / Б.А. Мансуров. – Алматы: АГУ им. 
Абая, 1996.  
5. Мансуров Б.А. О формах и принципах формирования тестовых заданий по химии / Б.А. Мансуров // Вестник 
АГУ им. Абая. Серия естественно-географические науки. – 2002. - №1 
 
Түйін 
Бұл  мақалада  "Бір  жасушалы  жануарлардың  өмірсүруі"  тақырыбына  арналған  дұрыс  ретті  анықтау  тестілік 
тапсырмалар сипаталған. Дұрыс ретті анықтау тестілік тапсырмалардың мақсаты іс-әрекетердің, процесстердің және 
т.б.  тізбегіндегі  білім  қалыптасуын  тексеру.  Осындай  тапсырмаларға  нұсқаулар  беру  қажет:  дұрыс  ретті  анықтау. 
Тапсырмалардың аты және  олардың  негізгі элементтері  еркін ретпен келтіреді. Әр элементтің қасына  төрт  бұрыш 
қойылады,  оқушы  оның ішіне  сан жазады, ол  сан іс-әрекеттің реттінбілдіреді. Бір қате болсада, жауап дұрыс  емес 
деп саналады.  
Оқушылардың  білімін  тексеру  және  бағалау  –  оқу  процесінің  маңызды  бөлімі,  оның  мақсаты  –  оқушылардың 
білімінің көлемін, мықтылығын және  есте  сақтауын, практикалық дағдылардың меңгеру дәрежесін, өздігінен – өзі 
ойлау білігін және практикада алған білімін қолдануын анықтау.Оқушылардың білімін тексеру және бағалау үшін әр 
түрлі білім тексеру және бағалау формалары бар, кең таралғаны педагогикалық тестілеу. Педагогикалық тәжірибеде 
тест  формадағы  тапсырмаларды  қолданғанда  мұғалім  тарапынан  оқушыға  психологиялық  жүк  аз  болатыны, 
оқушының білімі мұғалімнен тәуелсіз объективті бағаланатыны, сыныптағы барлық оқушылардың білімі бір уақыт-
та тексеруді қамтитыны және де оның өткізу уақыты бірталай қысқартылғаны анықталды. 
Бірнеше  тест  тапсырмалардың  формаларының  ішінде  ең  үйлесімдісі  4  түрі.  Олар:  1.  Жабық  тапсырмалар,  2. 
Сәйкестік тапсырмалар, 3. Дұрыс ретті анықтау тапсырмалар 4. Ашық тапсырмалар. 
Тестілердің басым  көпшілігі – жабық тапсырмалар, оларда тапсырмалар және бірнеше жауаптың ішінде біреуі 
дұрыс жауаптар беріледі. Дұрыс ретті анықтау тестік тапсырмалар көбінесе құрастырылмайды. 
Бұл мақалада "Бір жасушалы жануарлардың өмір сүруі" тақырыбына дұрыс ретті анықтау тестілік тапсырмалар-
дың мысалдары келтірілген. 
Түйін сөздер: білімнің тексерісі, педагогикалық тестілеу, тестік тапсырмалардың формалары, жабық тапсырма-
лар, сәйкестік тапсырмалар, дұрыс ретті анықтау тапсырмалар, ашық тапсырмалар. 
 
Summary 
Thisarticle described test tasks on establishment of correct sequence on the topic: «Vital functions of one-celled animals». 
Aim  of  test  tasks  is  establishment  the  correct  sequence  to  check  knowledge  about  the  sequence  of  processes,  actions  etc. 
Beforetasks it is necessary to give instruction: fix a correct sequence.Before every element put a rectangle, in that a student 
proposes a number indicative on the order of action.In the cases of even one error, an answer is considered incorrect. 
Control of knowledge and estimation of students are important part of process of educating, the aimconsists of finding out 
of volume, durability and realizedknowledge of students, degrees of capture by practical skills, abilities to think independently 
and  apply  gain  knowledge  in  practice.There  are  differentformsof  control  knowledges  andestimation  of  students,  wide 
distribution got the pedagogical testing.From pedagogical experience,it is establishedthattest renders lesspsychological loading 
on  students,  gives  the  objective  estimation  of  knowledge,  not  depending  on  a  teacher,  provides  control  of  knowledge 
simultaneously at all studentsand considerably reducestime on his realization. 
There arefourmost optimal kinds oftests .They are: 1. Closed tasks; 2. Tasks on accordances; 3. Tasks on establishment of 
correct sequence; 4. Open tasks. 
Swingeing  majority  of  tests  is  the  closed  tasks  where  task  and  a  few  answers  are  given,  one  of  that  correct.  Tests  on 
establishment of correct sequence practically are not made. 

Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Естественно-географические науки», №4(42), 2014 г. 
100 
There are tests of establishment the correct sequence on the topic: «Vital functions of one-celled animals» in this article. 
Кeywords:  control  of  knowledge,  pedagogical  testing,  forms  of  tests,  closed  tasks,  tasks  on  accordances,  tasks  on 
establishment of correct sequence. 
 
УДК 373.1013.54  
 
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ МЕН ТӘРБИЕ БЕРУДІ  
МАТЕРИАЛДЫҚ-ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАҒЫНАН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ МОДЕЛІ 
 
Б.К. Капанова – аға оқытушы, Абай атындағы ҚазҰПУ 
 
Мақалада экологиялық білім мен тәрбие беруді техникалық қамтамасыз ету сипатталған. Университеттегі педаго-
гикалық  мамандық  қоғамның  замандануы  талаптарына  сай  білім  мен  тәрбие  беру  тұлға  қалыптастыруға  қабілетті 
оқытушы кадрлар да даярлаудың, сонымен қатар мамандық бойынша студенттерге экологиялық білім беру айтыл-
ған.  
Сонымен  қатар  ұсынылып  отырған  мақалада  экологиялық  қауіпсіздікті  қамтамасыз  етуге  арналып,  білім  мен 
тәрбие  берудің  жаңа  өзге  модулдерімен  алмастырылуы  қарастырылған.  Оқытушының  маман  ретінде  көрініунде 
оның интеллектуалды (зияткерлік),бұқаралық ақпараттардың дәстүрлі құралдарын пайдалану экологиялық білім мен 
тәрбие берудің табысты болуы үшін арнайы ғылыми моделдер жасап жүзеге асыру керектігі маңызды рөл атқарады.  
Ғылыми модельдер арқылы экологиялық салауатты әлеуметтік салада орта қалыптастыру, экология мамандары-
на шығару арқылы бәсеке тудыру, экологиялық шешімдер қабылдауғақол жеткізумүмкіндіктері айтылған. 
Түйін  сөздер:  экологиялық  білім,  мамандық  даярлау,  білім  беру  үрдісін  ұйымдастыру,  білім  беру  технология-
лfрын таңдау, тұрақты даму және нәтижені бағалау.  
 
Бұл  модел  кәсіпорындар  мен  ұйымдастырушы  –  тапсырушыларды  және  оқу  орындарына  жүзеге 
асатын  экологиялық  білім  мен  тәрбие  беруді  материялдық-техникалық  жағынан  қамтамасыз  етудің 
барлық  мүмкіндіктерін  біріктіріп,  ұйымдастырушы  құрылтайшылардың  барлығы  пайдалануы  арналып 
ашылған ұлттық оқу ғылыми-өндірістік полигон түрінде оларды бірлесіп пайдалаануды ескеретін болады.  
Бір  сыпыра  моделдерді  құрастыруға  қолда  бар  материялдарды  ғылыми  жүйеге  келтірудің  өзі  жеткі-
лікті,  ал  бир  сыпыраларын  іс  жүзінде  жаңадан  жетілдіріп  жүзеге  асыруға  тура  келеді.  Олардың  орнын 
Қазақстан  Республикасының  экологиялық  қауыпсіздігін  қамтамасыз  етуге  арналып,  экологиялық  білім 
мен  тәрбие  беру  үрдісінде  тез  өзгеретін  қажеттіліктерге  жауап  бере  алатын  жүйе  ретінде  экологиялық 
білім мен тәрбие  берудің іс жүзіндегі құрылыы мен  идеясын  одан әрі дамытуды қамтамасыз  ететін өзге 
модулдер алмастырады [1]. 
Экологиялық  білім  мен  тәрбие  берудегі  бұқаралық  ақпарат  құралдарының  рөлі.  Бұқаралық  ақпарат 
құралдары  жұмысы  ақпараттық-экологиялық  жүйе  негізінде  жүзеге  асырылады.  Ол  бұқаралық  ақпарат-
тың  дәстүрлі  құралдары  болады.  Олар:  мерзімді  баспалар,  радио  телевизорлар.  Сонымен  бірге  мульти-
медия  технологиясы, компьютерлік жүйе. Экологиялық білім мен  тәрбие  беруде компьютерлік жүйенің 
атқаратын ролі орасан зор. Компьютерлік жүйеден бірнеше ақпараттық хабарлар береді.  
1)  Биосфера  компоненттерін  аялау,  бүлінгендерін  кейбіреулерін  орнына  қайтадан  келтіру  қатысы 
келгендерді қоғам мүшелерін қызықтыратын барлық экологиялық ғылыми деректерде; 
2)  Мамандандырылған  білім  пәндерінің  аймағы  мен  ғана  шектелме,  жалпы алғанда  белгілі  бағытқап 
бағдарланған. Экологиялық-биологиялық ғылыми материялдарды; 
3)  Қазақстан  Республикасының  әртүрлі  экологиялық  аймақтарындағы  экологиялық  ақиқат  бағасын 
қалыптастыру үшін деректерсіз тақырыпты зерттеулерсіз және экологиялық  білімнің өзге көздерінсіз-ақ 
көптеген банктерге қол жеткізу мүмкіндіктерін көрсетеді [2].  
Бұқаралық ақпараттардың дәстүрлі құралдары: 
Адамзат баласының айналысын қоршаған сыртқы табиғи ортасын қорғау және табиғи биоресурстарды 
рационалды  түрде  пайдалану  проблемалары  бойынша  оқытуға  арналған  хабарлар  айналымын  дайын-
дауға; 
Экология,  биосфера  компоненттерін  (жерді,  суды,  өсімдік  әлемін,жануарлар  дүниесін)  қорғау  және 
Бұқаралық ақпарат құралдары жұмысы да биологиялық ресурстарды пайдалану проблемалары бойынша 
әдемі сызылған плакаттардың айлық немесе жылдық конкурсын өткізуге; 
Экологиялық  білім  мен  тәрбие  беруді  ұйымдастыру  бойынша  телевизордан  жіне  радиолардан 
берілетін хабарлардың тақырыбын қалыптастыруға мүмкіндік береді [2].  
Өзге құралдармен салыстырғанда көз мөлшері құралдар көмегінің бірсыпыра артақшылығы бпр екенін 
ескеріп, алыстан (дистанциялық) білім беруді енгізу керек. Ертеме-кешпе біз ХХI ғасырда дистанциялық 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Жаратылыстану-география ғылымдары» сериясы, №4(42), 2014 ж. 
101 
құралдар  арқылы  білім  беруді  басшылыққа  алатынымыз  сөзсіз.  Көбінесе  кері  үрдісінде  экологиялық 
материалдар еріксіз есте сақталып, ақпарат қисынды, әсерлі де бейнелі формада баяндалады. 
Ақпаратты  көз  мөлшері  бергенде  көрушінің  көңіліне  сөзімен  әсер  етіп,  ойында  берік  сақтауға 
көмектеседі.  Сөйтіп,  экологиялық  ойлау  (саногенді)қалыптасады.  Көз  мөлшері  құралдар  экрандағы 
құбылысты  немесе  үрдісті  кез  келген  жылдамдықта  қайтадан  жаңғыру  мүмкіндігімен  айқындала, 
сенімдірек бола түседі. 
Оқытуға арналған көз мөлшері құралдары жасаушылардың (продюссердің, сценаристің, режиссердің, 
суретшінің,  оператордың,  әдіскер-ұстаздың)  ұжымдық  жұмысы  киномотографқа  ақиқатты  ұдайы 
жаңғыртып бейнелеп, орнықтырудың қолда бар барлық мүмкіндіктеріне бағытталуы керек. XXI ғасырда 
негізгі  мақсат  –  Қазақстан  Республикасының  мектептерінде,  оның  ішінде  Алматы  облысының  мектеп-
терінде  жас  жеткіншіктерге  экологиялық  білім  мен  тәрбие  беру  дүниежүзілік  білім  беру  жүйесімен 
сәйкестендіріліп отырады. Бұл үшін: 
Экологиялық  білім  мен  тәрбие  берудің  халықаралық  тәжірибесін  зерттеп,  оған  ғылыми  тұрғыдан 
егжей-тегжейлі талдау жасалынады. 
Жас жеткіншектерге экологиялық білім мен тәрбие берудің табысты болуы үшін негізгі түйінді және 
арнайы  ғылыми  моделдер  жасап,  оларды  жүзеге  асыруға  байланысты  болатынын  өмірдің  өзі  көрсетіп 
отыр.  ХХ  ғасырдың  білім  мен  тәрбие  беру  жүйесі  ХХI  ғасырдың  оқушыларына  жарамай  қалатыны 
өзінен-өзі  белгілі  бола  бастады.  ХХI  ғасырда  ғылым  мен  техниканың  деңгейінің  өсуі  соншалық,  тіпті 
адамзат  баласы  болжап  білудің  өзі  мүмкін  емес.  Осыған  орай  ХХI  ғасырдың  оқушыларына  алдын-  ала 
бірнеше ‘экологиялық білім мен тәрбие берудің моделдері ұсынуға болатынына мүмкіншілік туып отыр 
[3]; 
 
Негізгі  модельдер  жүйесі  –  курстардың  ,тақырыптардың,  сұрақтардың,тесттердің,  стандарттардың, 
тапсырмалардың  мазмұны  мен  құрылымын  ғылыми  тұрғыдан  моделдеп  болжайды.  Оның  өзі  үздіксіз 
экологиялық білім мен тәрбие берудің арнайы ғылыми моделін жасауға негіз болады; 
Түйінді модельдер – әр түрлі ресурстармен экологиялық білім мен тәрбие  берудің арнайы моделінің 
міндеттерінің орындалуын қамтамасыз етеді; 
Арнайы модельдердің әр тобы экологиялық білім мен тәрбие беру саласындағы белгілі бір әлеуметтік 
топтарға арналып жасалынады. 
Әр  моделдің  бағдары  оқыту  бағдарламасының  құрылымы,әр  тақырыптың  үлесі  бірнеше  тақырып-
тарлы  біріктіру  мүмкіндігі,  сондай-ақ  әдістемесі  және  топшаның  ерекшеліктерін  ескереді.  Арнайы 
моделдер  белгілі  бір  әлеуметтік  топтың  сұранысын  ескеріп  негізгі  және  түйінді  модельдерге  сүйеніп 
жасалады, кейбір кездерде оларды біріктіреді. 
Үздіксіз  экологиялық  білім  мен  тәрбие  берудің  арнайы  модельдер  экологиялық  кәсіби  мамандарын, 
солардың ішінде экологияны өте жетік білетін мамандарды даярлауға және жүзуге асырғанда мемлекеттік 
қайраткерлерге, өкімет саласындағыларға, баспа, радио, телевизор, мемлекеттік емес ұйымдар қызметкер-
леріне  білім  беруге  арналған  модельдердің  кешенді  жасалғаны  жөн.  Сондай-ақ,  үздіксіз  экологиялық 
білім  мен  тәрбие  берудің  қалалық  және  региондық,аймақтық  үздіксіз  экологиялық  білім  мен  тәрбие 
берудің  ғылыми  модельдері  жасалуы  керек.  Оларда  адамзат  баласының  айналасын  қоршаған  сыртқы 
табиғи ортасын қорғауға байланысты қалыптасқан қазақ елінің ұлттық дәстүрлері ескерілуі тиіс [4].
 
Негізгі  ғылыми  модельдер  кешенінде  Қазақстан  Республикасында  қазақ  елінің  ұлттық  білім  беру 
жүйесінің жаңа моделіне байланысты деңгейлердің бәрі қамтылады мектеп, арнайы орта жоғары мектеп, 
мұнда  экологияны  негізгі  мамандығы  ретінде  қалғандар  үшін  арнайы  үздіксіз  экологиялық  білім  мен 
тәрбие беру, қалғандарына қосымша білім мен тәрбие беріледі.  
Арнайы  бағдарламалардың  мазмұнын  толықтыру  үшін  экология  саласында  халыққа  экологиялық 
білім  мен  тәрбие  беру  және  үгіт-насихат  жұмыстарын  жүргізу  ғылыми  моделдері  болуы  керек.  Бұл 
ғылыми  модельдер  экологиялық  сауатты  әлеуметтік  саласында  орта  қалыптастыруға,  экология  маман-
дарын шығару арқылы бәсеке тудыруға, экологиялық шешімдер қабылдау менжүзеге асыруды халықтық 
білгір бақылауға алуға көмектесуі тиіс – экологиялық сауаттылық. 
Экологиялық стандарттар, негізгі модельдер жасау және жүзеге асыру арқылы меншік түріне қарамас-
тан  мекемелерде,  ұйымдарда,  экологиялық  қызмет  атқаратын  адамдарға  қойылатын  кәсіби  талаптар 
жүйесін қалыптастыру қажет [5].
 
 
1. Оспанова Г. Экологиялық білім баспалдағы – мектеп// Бастауыш мектеп. - 1996. - №3. – 15 б. 
2. Иманберлиева С. Экологиялық білім беру. // Қазақстан мектебі. - 1993. - №6. - 58-61 б. 
3. Әбубәкіров. Өсімдіктану пәнінен экологияны дәріптеу// Қазақстан мектебі. - 1995. - №5. - 56-59 б. 
4. Оспанова Г., Исаева Е. Экологиялық ойды қалыптастырудың кейбір әдәстері туралы// Қазақстан жоғарғы 
мектебі. - 1996. - 90-92 б. 
5. Сарыбеков Н., Сарыбеков М., Сарыбеков Қ-Д. Қазақ халқының табиғат қорғау дәстүрлері. – Алматы: Рауан. 

Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Естественно-географические науки», №4(42), 2014 г. 
102 

жүктеу/скачать 2,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: