Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференция международная научно-практическая конференция

374

ОЦЕНКА СОБСТВЕННОЙ ПРАКТИКИ: 

ПРОФЕССИОНАЛЬНЫЙ ВЗГЛЯД УЧИТЕЛЯ НА СЕБЯ

Сапарова Г.С., Абишева Ш.Ш.

Филиал Центра педагогического мастерства в г. Семей,

Государственный университет имени Шакарима г. Семей 

РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН

Аңдатпа

Мақалада мұғалімдердің кәсіби іс-әрекеттеріне деген көзқарастары, өздерін бағалау талданған. Даярлау кур-

старында өткізілген зерттеуге тұжрымдама берілген.

Аннотация

В статье рассматривается оценка учителей их собственной профессиональной практики. Дается анализ не-

которых вопросов, изучаемых Центром педагогического мастерства в процессе исследования эффективности обу-

чения педагогов на курсах повышения квалификации.

Abstract

Estimation of teachers’ own personal professional practice is shown  in this article. Analysis of some issues  is given 

addressed by the Centre of Pedagogical Excellence in the process of research of effectiveness of teacher’s learning on training 

courses of qualification.

Международные тенденции в образовании свидетельствуют о переходе от традиционного, цен-

трированного на преподавателе подхода к подходу, центрированному на ученика. Эта модель на-

целена не только на преподавание, но и на то, что смогут делать учащиеся в конце обучающей про-

граммы,  то  есть  на  результат  обучения.  Результат  обучения  есть  формулировки  того,  что  сможет 

делать ученик в результате учебной деятельности. Для достижения этой цели необходимо, чтобы 

наши учителя были внутренне готовы к работе в таком формате. Для казахстанских учителей соз-

даны отличные условия в Центре педагогического мастерства АОО «Назарбаев интеллектуальные 

школы» (далее Центр), где они имеют возможность пройти уровневые курсы повышения квалифи-

кации. Ожидаемыми результатами Программы повышения квалификации педагогических работ-

ников Республики  Казахстан  является  сформированность  у  учеников  навыков  обучения  тому,  как 

обучаться и, как следствие,- становление их независимыми, самомотивированными, увлеченными, 

уверенными,  ответственными  личностями  с  развитым  критическим  мышлением,  проявляющими 

компетентность в цифровых технологиях [1].

Как отмечают Стронг и Вард, стержневой фигурой в совершенствовании деятельности школ и 

обеспечении успешности обучения учеников является учитель [2]. Для нас важным представляется 

вопрос рефлексии самого учителя на процесс обучения в Центре. Оценка результативности, продук-

тивности развития, саморазвития осуществляется субъектом через самонаблюдение, саморазмыш-

ление, самоанализ, т.е. через рефлексию.

С целью мониторинга эффективности обучения учителей по уровневым программам курсов по-

вышения квалификации, Центр совместно с Факультетом образования Кембриджского университета 

проводит анкетирование слушателей в начале обучения (на входе) и на последнем этапе (на выходе), 

что дает возможность провести анализ процесса обучения, выявить факторы, способствующие эф-

фективному обучению педагогов, и выявить характер профессиональных изменений, происходящих 

под влиянием и в результате процесса обучения.

Результаты анкетирования мы попытались рассмотреть с позиции таксономии Б.Блума [3]. Для 

этого вопросы анкеты распределили на шесть уровней.

К области знания мы отнесли следующие вопросы:

- Согласны ли Вы с утверждением: «Каждые 3 года любому учителю необходимо проходить курсы 

повышения педагогической квалификации»?

- Какие приемы, методы и техники Вы применяете на своих уроках и как часто?

- Какого рода планирование Вы чаще всего используете при проведении своих занятий?

Итак, из 90 слушателей курсов 75 человек считают необходимым каждые три года проходить кур-

сы  повышения  педагогической  квалификации.  Это  говорит  о  том,  что  учителя  готовы  пополнять 

свой профессиональный багаж, учиться новому и переосмысливать накопленный профессиональ-

ный и личностный опыт.

375

Педагоги знают и используют такие методы и техники как мозговой штурм, самостоятельная ра-

бота; часто используют парную работу, дебаты и джигсо. При этом 51% педагогов отметили что, 

лишь изредка используют дискуссию, а 39% иногда на занятиях используют дебаты. Необходимо 

отметить, что 12% педагогов никогда не используют дебаты, 11% никогда не пользовались джигсо. 

Казалось бы, это не столь настораживающие данные, но если на это посмотреть сквозь призму раз-

вития личности учащихся, то это пища для размышления. Ведь дебаты, джигсо, дискуссия относятся 

к активным методам обучения. Это методы и приемы, строящиеся в основном на диалоге, предпо-

лагающем свободный обмен мнениями о путях разрешения той или иной проблемы, характери-

зующиеся высоким уровнем активности учащихся, стимулирующие познавательную деятельность 

обучающихся. Как показывают многочисленные исследования, активные формы обучения с четко 

продуманными  целями  и  хорошей  организацией  способствуют  лучшему  усвоению  материала.  С 

другой стороны именно эти методы и приемы учат детей выражать свое мнение, с уважением от-

носиться к мнению других, умению принимать чужую точку зрения. Видимо, это в какой-то степе-

ни связано и с тем, что подавляющее большинство педагогов, принявших участие в анкетировании, 

планируют проведение лишь одного урока или серии последовательных уроков, связанных одной 

темой. Тем самым учитель не видит перспективных целей, не работает над созданием системы моде-

лирующей знания учащихся. Он скорее нацелен на решение конкретной, тематической цели, реша-

ет задачи локальные, отсюда «скудность» применяемых методов и приемов обучения.

Отрадно, что учителя не только знают о необходимости перманентного повышения квалифика-

ции, но и на уровне понимания отмечают различные формы его осуществления. Половина опро-

шенных учителей считают очень важным обмен опытом с коллегами и самостоятельное изучение 

научной, методической, педагогической литературы. Часть учителей (48%) наиболее приемлемой 

формой считают участие в обязательных курсах повышения квалификации и участие в тренингах, 

мастер-классах, семинарах, проводимых в школе и за пределами школы. И лишь 39% опрошенных 

респондентов очень важной формой повышения квалификации отмечают такие нетрадиционные 

способы  его  организации  как  –  онлайн,  веб-семинары,  самостоятельное  обучение.  В  этом  контек-

сте Центр, создавая колаборативную среду, способствует более тесному взаимодействию учителей, 

помогает в интерактивном режиме получить необходимую информацию или профессиональную 

помощь.

Вопрос «Что из нижеперечисленного является, на Ваш взгляд, наиболее важным в улучшении 

преподавания и обучения?» мы отнесли к области понимания по Блуму. Как правило, ответы на этот 

вопрос носят ожидаемый характер, так как вся система образования Казахстана подвигает учителя 

использовать информационно-коммуникационные технологии (49%), способствует внедрению но-

вых технологий в процесс преподавания и обучения (60%). На наш взгляд важным фактом является 

то, что учителя отдают предпочтение формированию у учащихся ценности лидерства (активной от-

ветственной позиции на уроке и в жизни) и умения принимать собственные решения.

Многие считают, что это способствует улучшению преподавания. Хочется обратить внимание на 

то, что 40% обучающихся на курсах повышения квалификации учителей на момент опроса отмети-

ли составление плана занятий на серию уроков вперед одним из значимых моментов в улучшении 

преподавания. Понимание есть, хотя как говорилось выше, в реалии учителя планирую лишь один 

или ряд уроков. Видимо у учителей не достаточно условий (в плане времени на подготовку), больше 

времени уходит не на первостепенную работу (само преподавание), а на сопутствующие виды работ. 

Также, учителя в числе значимых отмечают такие моменты как выявление и обучение одаренных и 

талантливых детей, учет возрастных и психологических особенностей в обучении.

К области применения были отнесены следующие вопросы:

-  Какие  из  перечисленных  ниже  умений  являются  наиболее  важными  для  повышения  уровня 

Вашего профессионализма;

- Каким образом Вы выбираете новые методики и технологии преподавания и обучения в своей 

работе?

Подавляющее  большинство  учителей  (86%)  умение  эффективно  применять  новые  методики  и 

технологии обучения считают показателем уровня профессионализма, 66% опрошенных учителей 

умение  мотивировать  учащихся  на  обучение  отмечают  в  числе  приоритетных  умений.  Половина 

опрошенных учителей выделило умение определять причины затруднений учащихся в обучении и 

умение их разрешать, как показатель уровня профессионализма. Думается, в данном случае анализ 

был бы полнее, если бы мы имели на руках показатели успеваемости учащихся по предметам. Ведь 

есть существенная разница в том, что считать важным теоретически и тем, какими реальными уме-

ниями обладаешь. В то же время половина учителей выделили в числе важных умение размышлять, 

рефлексировать о своем преподавании. Значит, наши учителя умеют проектировать деятельность 

участников педагогического процесса, в них присутствует побуждение к изменению, как во взаимо-

действии, так и в деятельности.

376

Умение  развивать  у  учащихся  способность  учиться  самостоятельно  отметило  53%  учителей,  и 

52% из них выделили умение создавать комфортную образовательную среду обучения. В тоже время 

лишь 28.8% учителей отметили в числе важных умение планировать серию последовательных уро-

ков для повышения уровня профессионализма. Как видим, для учителей принявших участие в ан-

кетировании, планирование и прогнозирование серии уроков одна из сложных составляющих про-

фессиональной деятельности. Нам представляется возможным усилить именно этот блок на курсах 

повышения квалификации, так как этот компонент профессиональной деятельности, по всей види-

мости, не был правильно усвоен в период обучения еще в вузе. Это созвучно и ответам респондентов 

на вопрос, каким образом они выбирают новые методики и технологии преподавания и обучения. 

Подавляющее большинство (81%) учителей обогащают свой профессиональный багаж, проходя кур-

сы повышения квалификации. Половина отвечающих на вопросы анкеты учителей новые методики 

и технологии обучения черпают из современной научно-педагогической литературы и из трансля-

ции передового опыта казахстанских учителей. Однако лишь 23% опрошенных учителей использу-

ют пример и опыт коллег из своей школы. По всей видимости, на данный период работа школьных 

методических объединений и других внутришкольных сетевых сообществ не может современными 

способами ответить вызовам времени.

Вопрос «Осуществляете ли Вы анализ проведенных Вами занятий?» мы сочли возможным отне-

сти к области анализа по таксономии.

Из опрошенных учителей 43.3% регулярно анализируют проведенные занятия, а 32,2% педагогов 

проводят тщательный анализ проведенных занятий. Как известно, анализ является одним из важ-

нейших факторов личностно-профессионального развития в системе профессий «человек-человек». 

Причем, нужно отметить, что нет ни одного учителя, не проводящего анализа уроков. Это говорит о 

том, что нет ни одного учителя, не осознающего и не оценивающего своих профессиональных дей-

ствий, составляющих сущность интеллектуальной деятельности учителя.

Вопрос  оценки  владения  компетенциями  был  отнесен  нами  к  области  оценки  по  таксономии 

Блума. Опрос показал следующие результаты: половина учителей считают, что на своих занятиях 

умеют  создавать  атмосферу  взаимообучения,  когда  учащиеся  совместно  обсуждают  и  выполняют 

полученные задания, 44,4% владеют умениями развивать у учащихся навыки самостоятельного обу-

чения и рационально распределять, регулировать время на уроке и укладываться по времени. Эти 

умения и должны быть развиты, так как иначе по большому счету не состоится урок.

Нам кажется очень важным, что 42% опрошенных учителей умеют определять причины затруд-

нений учащихся в обучении и знают, как помочь им преодолеть эти трудности. Другой вопрос, что 

число овладевших этой компетенцией учителей не велик. Если число учителей владеющих данной 

компетенцией будет возрастать, то и уменьшится число слабоуспевающих учащихся.

Отвечающим духу времени является тот факт, что учителя не замыкаются в своей деятельности 

только  на  интеллектуальном  развитии  учащихся.  Большинство  опрошенных  учителей  приори-

тетным в своей деятельности считают личностное развитие учащихся, формирование позитивной 

«Я-концепции» учеников. Именно эти учителя отметили, что на своих занятиях умеют создавать бла-

гоприятную атмосферу, эмоциональный настрой, способствующий продуктивному, эффективному 

сотрудничеству учащихся друг с другом. Ведь само назначение педагогического процесса заключает-

ся в создании условий для развития и саморазвития как обучаемых, так и самого педагога.

Симптоматично, что число учителей владеющих умением давать возможность учащимся опре-

делять цели урока самостоятельно невелико, лишь 17% опрошенных отметили данную компетен-

цию. А ведь именно она является необходимой на сегодняшний день, когда повсеместно внедряется 

суммативно-формативное оценивание.

Какова же творческая составляющая труда учителя? Думается, этот вопрос из области синтеза по 

таксономии, будет изучен в будущих исследования.

Интересным было бы рассмотреть данные в разрезе, как возрастных границ участников опроса, 

так и в гендерных отличиях или сходствах.

Учитывая тенденции развития образования как в Казахстане, так и в мировом образовательном 

пространстве,  исследование  сферы  эмоциональных  составляющих  труда  учителя  является  весьма 

актуальной задачей. В связи с чем филиал Центра педагогического мастерства АОО «Назарбаев ин-

теллектуальные школы» города Семей в своей работе помимо изучения познавательной сферы на-

целен на исследования и аффективной («отношения», «чувства», «ценности») сферы деятельности 

учителя.

В  сущности,  сама  деятельность  по  организации  и  проведению  уровневых  курсов  повышения 

квалификации носит рефлексивный характер. Это проявляется в том, что организуя деятельность 

обучаемых учителей, мы должны стремится смотреть на себя и свои действия как бы их глазами, 

учитывать их точку зрения, взгляды, представлять их внутренний мир, понять их эмоциональное 

377

состояние [4]. Именно посредством рефлексии можно прогнозировать взаимодействие, оценивать 

деятельность, строить конструктивный диалог с педагогическим сообществом.

Таким образом, предпринятая нами попытка анализа внутреннего процесса обучения в Центре и 

взгляда изнутри рефлексивна. Ведь рефлексия в педагогическом процессе есть процесс и результат 

фиксирования субъектами (участниками педагогического процесса) состояния своего развития, са-

моразвития и причин этого.

Использованная литература

1. Руководство для учителя по 3-му (базовому) уровню, третье издание, www.cpm.kz с.110

2. Stronge J., Ward T. & Grant L. (2011) What Makes Good Teachers Good? A cross-case analysis of 

the connection between teacher effectiveness and pupil achivement

[Что делает хороших учителей хорошими? Сопоставительный анализ связи между эффек-

тивностью учителя и достижениями ученика]. Journal of Teacher Education, 62,339,DOI:10.1

177/002248711140424.

3. Европейские публикации по вопросам написания результатов обучения (по материалам 

отчета по проекту No11286 «Сравнительный анализ опыта разработки компетентностно-

ориентированных образовательных программ в вузах Российской Федерации и ведущих 

европейских  стран  (в  контексте  Болонского  процесса)»  аналитической  ведомственной 

целевой  программы  “Развитие  научного  потенциала  высшей  школы  (2006-2008  годы)”// 

Исследовательский центр проблем качества подготовки специалистов МИСиС, 2008

4. Выготский Л.С. Педагогическая психология//Психология: классические труды. М.: 1996.

ЖОБАЛАУ ӘДІСІН ТҰЛҒАҒА БАҒЫТТАУ

Смагулов К.Г.

«Мұрагер» ДБМ Қарағанды қаласы 

Қазақстан Республикасы 

Аңдатпа

Мақалада қазақ тілі сабақтарындағы жобалау әдісінің қолданылу мәселелері қарастырылады. Оқушыларды 

жекелей, жұппен, топпен жұмыс жасай білу біліктерін дамытудағы негізгі қадамдар мен әдістер қарастырылады. 

Жобалау әдісі оқушының өз бетінше ізденуіне дағдыландыратын фактор екеніне дәлелдер келтіріледі. Жобалау 

әдісінің оқушы іс-әрекетін жетілдірудегі тиімді жақтары жайлы баяндалады.

Аннотация

В  статье  рассматриваются  проблемы  использования  метода  проекта  на  уроках  казахского  языка. 

Рассматриваются основные шаги и методы в работе с отдельными учащимися, работа в парах, групповая работа. 

Приводятся примеры и доказательства того, что учащиеся самостоятельно находят необходимую информацию. 

Метод проекта является одним из методов исследования действия ученика.

Abstract

This article gives the problems of the using of the method projects at Kazakh lessons. The author shows the main stages 

and  methods  with  separate  students,  group  work,  work  in  pairs.  There  were  given  some  samples  that  students  find  the 

information themselves. Method of project is one of the main method of students’ research.

Жобалау әдісі 20 ғасырдың басынан басталады. Бұл әдістің ғылыми негізін қалаушылар: Д.Дьюи, 

Девей,  Килпатрак,  Снедден,  Ричардс.  Сол  кездің  өзінде  АҚШ  ғалымдарының  арасында  жобалық 

жұмыстарды  –  жұмыс  техникасына  немесе  дидактикалық  концепцияға  жатқызу  туралы  мәселе 

пікірталас  туғызған  болатын.  Танымдық  прагматизм  философиясының  өкілі  Девей  жобалық 

жұмыстың  ғылыми  және  саяси  концепциясының  іргетасын  қаласа,  оның  әріптесі  Килпатрак  жо-

балау  әдісін  ауқымды  мағынасына  қарай  тәрбиеге  қатысты  философия  ретінде  бағалады  [5,  3-б]. 

Осыған байланысты Килпатрак жобаны «әлеуметтік ортада өткізілетін жүректен шыққан мақсатты 

әрекет» ретінде қарастырады. Девей мен Килпатрак мектептен тыс кезде өмір мен ойлауды, әрекет 

пен білімді, мектеп пен тәжірибені байланыстырушы ретінде жаңа дидактикалық концепция негізін 

салмақшы болады. Қорыта келе Килпатрак «жоспарлы әрекет демократиялық қоғамның белгілі си-

патты бөлігі» деп есептейді, сондықтан «оны да оқу үрдісінің сипатты бөлшегі ретінде» қарастыру 

378

керек екендігіне тоқталады. Бұл ұғым АҚШ-тың шығысында ғана қолдау тапты. Басқалары мәселені 

шешу процесін жобалау әдісінің ерекшебелгісі деп білді. Сонымен кез келген өз бетінше шеуін табуға 

болатын мәселелерді жобалық жұмыс деп айтатын болды. Осының салдарынан жобалық жұмыс – 

мәселені  шешудің  сызбалық  үрдіс  деңгейіне  түсіп  кетті.  Бұл  үрдіс  барысында  оқытушы  мәселені 

ұсынушы болса, оқушы оны шешуші болды.

Бүгінде  Қазақстан  Республикасында  білім  берудің  жаңа  моделі  –  нәтижеге  бағытталған  білім 

моделіне көшу жолдарын іздестіру жүруде. Бұл жерде оқыту технологияларының алатын орны ерек-

ше. Осы жаңа инновациялық технологиялардың ішінде әлемдік білім беру кеңістігінде қолданылып 

жүрген жобалау әдісіне тоқталмақпыз.

Бұл жобалау әдісі Д.Дьюидің «қоршаған орта оқушы үшін зертхана» моделіне негізделген. Яғни, 

жобаны  жүзеге  асыру  барысында  мұғалімнің  позициясының  өзгеруі  алдыңғы  орынға  шығады. 

Мұғалім дайын білімді жеткізушіден өзінің оқушыларының танымдық әрекетін ұйымдастырушыға 

айналады  [5,  8-б].  Оқушымен  қарым-қатынастағы  психологиялық  климаты  өзгереді.  Мұғалімге 

өзінің оқу-тәрбие жұмысын және оқушылардың жұмысын әр түрлі шығармашылық, ізденіс, зерттеу 

іс-әрекеттеріне  қарай  қайта  бағдарлауға  тура  келеді.  Жобадағы  мұғалім  мен  оқушының  іс-әрекеті 

төмендегі қадамдардан тұрады:

1-кезең. Дайындық.

Тақырып таңдау, болжамды дұрыс құра білу, яғни нәтижені және оған жету жолдарын болжам-

дау, мақсат пен міндетті анықтау. Қатысушылар санын анықтау (жеке немесе топтық жоба).

2-кезең. Іздену. (зерттеу әрекеті)

Керекті  ақпараттарды  іздеу  және  жинау.  Қажетті  әдебиеттерді  оқу.  Жобаның  басқа 

қатысушыларымен ақпарат алмасу және оларды талқылау.

3-кезең. Талдау.

Ақпараттарды  талдау,  аса  қажет  мәліметтерді  теріп  алу,  қорытынды  жасауға  керекті  жалпы 

логикалық сызбаларды құрастыру.

4-кезең. Алынған нәтижені жария ету.

Ақпараттық стенділер, сұлбалар мен диаграммалар, құжаттар тобын дайындау. Жобаны қорғау. 

Атқарылған жұмысқа құрылымдық талдау жасап, қорытындылау.

Жобалау  технологиясында  мұғалім  қандай  роль  атқарады?  Мұғалім  қатысушылар  уәжін 

қалыптастырады, жоба тақырыбын таңдауда, жоба мазмұнына түсініктеме-кеңес береді, материал 

іріктеуге көмектеседі, жобадағы әрбір қатысушының әрекетін қадағалайды, барлық қатысушылардың 

әрекетіне  бағыт  сілтейді,  жобаны  қорғауда  сарапшы  ретінде  қатысады,  жасалған  жұмысқа  талдау 

жүргізеді,  жобадағы  әр  қатысушыны  бағалайды.  Өзіміз  көргендей  жобалау  технологиясындағы 

мұғалім  рөлі  өте  үлкен,  жоба  процесі  мен  нәтижесі  нақты  мұғалімге  тәуелді  болып  табыла-

ды.Сондықтан  мұғалім  барлық  зерттеушілік,  ізденушілік  әдістерін  меңгеруі  керек.  Мұғалімнің 

оқушылардың  зерттеу  жұмыстарын,  өзіндік  жұмыстарын  ұйымдастыра  білуі  мәнді,  бірақ  та  өз 

көзқарасын байланыстырмай және өз лауазымымен оқушылардың мысын баспай ұйымдастыра білуі 

маңызды. Мұның бәрі мұғалімге жобаның таңдалған тақырыбына деген қызығушылықты қалыпты 

ұстап тұруға мүмкіндік береді. Мұғалім жобалау жұмысының паспортын ойлап шығарады, бұл же-

келеген немесе топтық жобаның бетке ұстары болады: 

1. Жобаның атауы. Жоба авторы. Жоба тобының құрамы. Жобаның ғылыми жетекшісі.

2. Жобаның қысқаша сипаты: мақсаты, болжамы, дерек көздері, зерттеу әдістемелері, нәтижелерді 

рәсімдеу. (стенд, реферат, компакт диск, т.б.)

3. Жобалау жұмысының күнтізбелік жоспары: негізгі кезеңдер және жасалған жұмыстың қысқаша 

мазмұны, әр кезеңге жауаптылар, уақыты.

Жобаға қажет болуы мүмкін иллюстративтік қатар:

1. Жобаның материалдық-техникалық қамтамасыз етілуі. (аудио, видео, стенділер, т.б.)

2. Мазмұнын бағалау және таныстыру.

Жобалау әдісін мына жағдайларда қолдануға болады: оқу уақытында айырмашылық бар жеке 

немесе топтық жұмыс түрінде және де қазіргі кездегі ақпараттық технологияның құралдарын пайда-

ланып қолдануға болады. Оқушының осы заманғы жобасы – бұл танымдық әрекетінің белсенділігін 

арттырудың дидактикалық құралы, жаңашылдық және сонымен бірге нақты жекелеген қасиеттерінің 

қалыптасуына  және  дамуына  көмектеседі  [1,  15-б].  Оқуышылардың  осындай  немесе  басқа  да 

жобаларға белсенді қатысуы, оларға адамзат әрекетінің жаңа әдістерін зерттеуге мүмкіндік береді.

Тақырыпты таңдағанда нені ескеру қажет:

- Бұл тақырып шынымен де қызықты болуы керек.

- Жобалау әрекетінің нәтижесі шынайы практикалық мәнге ие болуы керек.

- Тақырып бойынша жиналған материалдар осы сұраққа қызығушы адамдарға пайдалы болуы 

керек.

379

Жобамен жұмыс кезіндегі жоспар:

1.  Жоба  тақырыбын  таныстыру.  Шешуге  қажетті  мәселе  неден  туындап  тұр?  Жобаның  соңғы 

нәтижесі нені көрсетеді? Жоба әрі қарай қалай және кіммен қолданылуы мүмкін? Кіммен бірігіп 

жұмыс жасайсыз? Қандай көмек қажет?

2. Жоспарлау.

Мәселені талдау, ақпарат көзін анықтау, мәлімет жинауды және талдау әдісін анықтау. Тапсырма 

бекіту,  процесс  және  нәтижелер  бағасының  өлшемін  таңдау,  топтағы  жауапкершіліктер  мен 

рольдерді бөлу, нәтижелерді таныстыру әдісін таңдау.

3.  Шешім қабылдау.

Ақпаратты жинау және нақтылау, баламаларын талқылау, тиімді нұсқаны таңдау, әрекет жоспа-

рын нақтылау. Негізгі құралдары: интервью, сұхбат, сауалнама, бақылау.

4.  Орындау.

Ақпаратты талдау, жобаны орындау, қорытынды қалыптастыру.

5.  Нәтижені бағалау.

Жобаны орындау, қол жеткен нәтижелер мен себептерді талдау, қойылған мақсат жетістіктерін 

талдау.

6.  Жобаны қорғау.

Нәтижелерді тапсырудың мүмкін түрін дайындау, жобалау әрекетін негіздеу, қол жеткен нәтижені 

түсіндіру, топтық қорғау, бағалау, жазбаша есеп беру.

Қорғау өлшемдері:

1.  Жария  ету  спасы,  құрылым,  жұмысты  таныстыру,  беталыс,  нәтижелер  толықтығы,  сөздің 

дәйектілігі және нанымдылығы.

2. Тақырып бойынша білімнің көптілігі мен тереңдігі, асқан білімділігі, пәнаралық байланыс.

3. Сөйлеу мәдениеті, мәнер, көрнекі құралдарды пайдалана білуі, уақытты сезіне білуі, ұйқастыру 

қабілеті, аудитория назарын өзіне аудара білуі.

4.  Сұраққа  жауабы:  жауаптың  толықтығы,  дәйектілігі,  нанымдылығы,  жауапты  тақырыпты 

нәтижелі ашып, жұмыстың мықты тұстарын көрсетуге қолдана білуі.

5. Топтың іскерлік және ерік-жігер сапасы: шешімге жауапкершілікпен қарау, жоғары нәтижеге 

жетуге  ұмтылу,  пікірсайысқа  дайын  болу,  шамадан  тыс  жұмыс  істеу  қабілеттілігі,  достық  қарым-

қатынас.

Оқушының  алдында,  болашақ  өмірінде  шешуін  күтіп  тұрған  көптеген  мәселелер  бар.  Ол 

әлеуметтік, кәсіптік, адами тағы басқа да мәселелер.

Біз  оқу  орыс  тілінде  жүретін  мектептердегі  қазақ  тілі  пәні  бойынша  5-сынып  бағдарламасына 

сәйкес, «Дәрігерде» атты модуль бойынша пәндік жоба үлгісін назарларыңызға ұсынайық:

Жобаның мақсаты (баланың алдына қойылатын) : 

«Дәрігер» тақырыбына жаңа сөздерді пайдалана білуге жағдай жасау

«Дәрігерде» тақырыбына байланысты үйренген сөздерін қарым-қатынаста қолдана білудің амал-

тәсілдерін оқушының меңгеруі, өмірде керектігін түсінуі;

Денсаулықтың, тазалықтың адам өміріндегі маңызын білуі;

Фотоальбом жасауда суреттер таңдауы, қабырға газетін шығаруы.

Мұғалімнің мақсаты:

«Дәрігерде»  тақырыбына  байланысты  жаңа  сөздерді  меңгеруге  мүмкіндік  туғызу,  баланың 

шығармашылық және коммуникативтік қабілетін дамыту, қатынас дағдыларын қалыптастыру;

Әр  түрлі  көптеген  денсаулық  туралы  ақпараттар  жинауға,  оны  түсініп  және  жобаны  орындау 

үшін қолдана білуін үйрету.

Жобадағы күтілетін нәтиже:

Оқушының  «дәрігерде»  төңірегіндегі  сөздерді  сөздік  қорына  енгізуі,  түсінуі  баланың  адам 

өміріндегі денсаулықтың рөлін түсінуі болып табылады. Ал, практикалық нәтижесі – фотоальбом 

мен эссе.

Бірінші тәжірибеде оқушылардың бір тобы денсаулыққа байланысты фотосуреттер жинастыра-

ды, бұлардан фотоальбом құрастырады, енді біреулері «Тазалық» қабырға газетін шығарады, роль-

мен «Дәрігер – науқас» ойынын көрсетеді, қай жері ауыратынын, қалай ауыратынын сұрап, диалог 

құрастырады.

Сонымен  бірге  мектеп  жұмысында  оқушылардың  сабақтан  тыс  әрекеттегі  жобалары  да 

тәжірибеде  кеңінен  қолданылып  жүр.  Ол  жобалар  оқушылар  үшін  ұзақ  уақытқа  арналған 

зерттеушілік бағыттағы жобалар, белгілі бір өнім арқылы оқушының зерттеу әрекетіндегі танымдық, 

эксперименттік, қолданбалық мазмұнды қарастырады. Жобалау әдісін сауатты қолданған жағдайда 

мұғалім оқушының тұлғалық қасиеттерін шыңдауда жеке тұлғаның өзін-өзі реттеу, өзін-өзі дамыту 

мәселелерін шешуде нәтижеге жете алады. Сонымен бірге жобалау тәсілі мұғалімге оқушының жеке 

380

әрекеттерін  қадағалап,  оның  әрекетін  жақсарту  жолында  табысты  нәтижелерге  жетуге  мүмкіндік 

тудырады. 

Жобалау әдісі – оқу үрдісін ерекше етіп тұратын кешенді оқыту тәсілдері жиынтығы. Бұл әдіс – 

оқушыларға әрекеттерін өз бетінше жоспарлауға, ұйымдастыруға және бақылауға мүмкіндік береді. 

Жобалау әдісі оқушыларға тақырып таңдауда, мәліметтердің дереккөздерін жинауда және презен-

тация жасауда өз бетінше жұмыс істеуге жағдай жасайды. Бұл әдіс қарым-қатынастың жаңа түрін 

үлгілеуге арналған. Жобалау оқушының өз бетінше ойластырып, жүзеге асыруға арналған жұмысы. 

Зерттеу барысында оқушының бойында жұмысына қажетті төмендегідей біліктер қалыптасады:

- өзінің қабілеті мен қызығушылығына қарай тақырыпты еркін таңдай алады.

- алдына қойған міндетіне қарай жұмыстың мазмұнына өз бетінше талдау жасай алады.

- өз бетінше алдына қойған мақсатына жету және жүзеге асыру жолдарын іздестіреді.

- мүмкіндіктері мен мүмкіндіктер шегін тексеруге және дамытуға жағдай жасайды.

- мәліметтерді жинап, жүйелеп және сыни ойлауға үйренеді.

- әдістерді талдау, салыстыру арқылы жұмысына тиімді әдісті таңдай алады.

- аудиторияның алдында сөйлеуге, ойын дәлелді және логикалық жүйелікпен жеткізуге, аудито-

рияны өзіне қарата білуге дағдыланады.

- өзгелерді тыңдап, айтқандарын ой елегінен өткізуге дағдыланады.

- шешімі қиын сұрақтарды өз бетінше шеше біледі.

Іс-әрекеттегі зерттеу жүргізуге де бұл жобалау әдісі өзінің оңтайлы жақтарын ұсынады. Себебі, 

зерттеуді  жүзеге  асыруға  топ  мүшелерінің  құрамына  білім  деңгейлері  әр  түрлі  оқушыларды  да 

біріктіруге, ұжымдастыруға да болады. Осы оқушылардың белгілі бір жобаны зерттеуіне, қорғауына 

байланысты жасаған жетістіктерімен мұғалім танысып, өз қадағалауына алып отырады. 

Өзге тілді сыныптарда оқитын оқушыларды қазақша кәсіби сөйлеуге үйретуде жобалау әдісінің 

өте тиімді екеніне көз жеткізілді. Себебі, оқушы дайын материалды меңгеруге ғана дағдыланбайды, 

ол өз бетінше ізденіп, болашақ мамандығы рөліне ену арқылы әр түрлі қақтығыс ситуациялардан 

шыға білуге, сөйлеу үлгілерін дұрыс пайдалануға қалыптасады. Жобаны қорғау кезінде оқушы өз 

әрекетін ұйымдастырып бағалай алатын жеке тұлға ретінде ғана емес, тілді меңгеруге байланысты 

өз бойындағы кемшіліктерді жеңуге де үйренеді [4, 25-б]. Сол сияқты, жобалау әдісі оқушылардың 

бойында мынадай қасиеттерді қалыптастырады: іскерлік кәсіби жағдайда тез жол таба білу, ұжым 

мүшелерімен  арадағы  сыйластық,  топпен  жұмыс  істей  білу,  жұмысқа  шығармашылықпен  қарау 

және т.б.

жүктеу/скачать 10,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: