Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж



Pdf көрінісі
бет104/444
Дата03.10.2024
өлшемі3,59 Mb.
#146739
түріОқулық
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   444
Байланысты:
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ.
 
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
рын және жалпы балалар фоль-
клорын, ескерусіз қалған бата сөз-
дердің, демонологиялық және кос-
могониялық аңыз-әңгімелердің фоль-
клорлық жеке жанр түрі ретінде те-
реңдете зерттеліп жүргенін қосатын 
болсақ, очерктегі жанрға, түрге бө -
лудің әлі маңызын жоймағаны ай -
қындала түседі. Фольклорист ға лым-
дарды автор айтқан бірнеше түрлер, 
әсіресе алғыс және қарғыс мәндегі 
сөздер, емдеу өлеңдер, т.б. жаңа ба-
ғыттағы жаңа зерттеулер жүргізуге 
жетелеп тұр деген ойдамыз. Кесте-
нің мазмұнына көз салсақ, қазақ 
фольклорының көптеген түрлері ке-
йінгі кездегі классификацияға енгі-
зілмегенін, ғылыми тұрғыда зерт-
телмегенін байқау аса қиын емес. 
Автордың осы еңбегі арқылы 
сол кездегі әдеби-теориялық, әде-
би-тарихи талдау жасай тексеру 
ба ғыттарындағы 
ғылыми-зерттеу-
ші лік ой-пікірге қосқан бірнеше жа-
ңа ойларын атап көрсеткен дұрыс. 
Біріншіден, қазақ өлеңінің табиға-
ты туралы ғылыми ой қозғай келе, 
«Қазақ тіліндегі екпін сөз соңына 
түсетіндіктен қазақ поэзиясы әр 
өлеңдегі бірдей буын санына құрал-
ған силлабикалық өлең өлшемі бо-
лып келеді», деп бұл өлең құрылы-
сының ерекшелігін түсіндіріп бер-
ген. Екіншіден, кез-келген поэзия лық 
түрдегі фольклорлық шығарма ның 
әнмен айтылуына көңіл аударады. 
Үшіншіден, фольклордың авторы 
мен сақтаушысы халық екенін, сон-
дықтан халық шығармалары деп ата-
латынын, ал таратушылар әр түрлі 
өнер иелері деп көрсетеді. Оларды 
өлеңші (песнопевцы), ақын (народ-
ные поэты импровизаторы) және 
халық билері (народные бии, стар-
шины, судьи) деп үшке бөледі де: 
«Қалың бұқара арасынан шыққан 
олар – халық әдебиетінің мән-маз-
мұны мен тіл тазалығын сырттан ке-
летін жат әсерлерден қорғаушылар, 
әрі ғасырлар бойы ұрпақтан-ұр пақ-
қа жеткізіп, қазақ халық әдебиетін 
өзгеріссіз сақтаушылар» деген тұжы-
рым білдіреді. Төртіншіден, қазақ 
хал қының бойындағы импрови за-
тор лық өнер мен есте ұстау қабіле-
тінің ерекше дамығанын айта оты-
рып, осының негізінде фольклорлық 
шығармалардың көп болу себептерін 
ашып береді. Бұл айтылғандардың 
бәрі қазақ әдебиеттану ғылымы ның 
туу кезеңін жаңа бастаған дәуірі үшін 
аз табыс емес еді. 
Түйіндей айтсақ, Х. Досмұхаме-
довтің ұзақ уақыт бойы белгілі се-
бептермен ғылыми айналымға түс-
пей келген, нақты бағасын ала алмай 
жүрген бұл еңбегі қазақ әдебиетта ну 
ғылымының туа бастаған кезеңі үшін 
ғана емес, бүгінде де құнды еңбек 
болып табылады. Қазақ фолькло-
ры ның жанрлары мен түрлерін са-
ралаудағы дәлелдерінің орнықты, 
теориялық пайымдауларының бай-
сал дылығымен ұлттық фольклорта-
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У


121


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   444




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет