І бөлім: Оқушылардың жаратылыстану пәнін окытудың әдіснамалық теориялық негіздерін анықтау
жүктеу/скачать 303,36 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дипломдық жұмыстың құрылымы
- І БӨЛІМ: ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСНАМАЛЫҚ – ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІН АНЫҚТАУ.
Жұмыстың мақұлдануы: Дипломдық зерттеу жұмысы Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университетінің тарих факультетінде орындалды. «Тарихи пәндер және аймақтану» кафедрасының талқылауынаң өтіп, қорғауға ұсынылды.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және әдебиеттер тізімінен тұрады. Кіріспеде зерттеудің өзектілігі, мақсаты, тақырыбы, пәні, міндеті, болжамы, әдісі мен негізгі кезеңі, зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы мен ғылыми жаңалығы атап өтіледі. "Оқушылардың жаратылыстану пәнін оқытуда табиғатты сүю көзқарасына әсерін зерттеу" атты бірінші бөлім жаратылыстану және әлеуметтік ғылымдар арасындағы байланысты зерттейді жәнежаратылыстану пәндері, педагогика және оқыту әдістемесі және психологиялық көзқарас, табиғатты сүюге деген оқушылардың білім мен пәнаралық алмасу шеңберіндегі білім беру мәселелерін, зерттеуші ғалымдардың ой-пікірлерін қамтамасыз ете алады. Жаратылыстану ғылымдары және химия-биология, сондай-ақ табиғи заттардың айналымы олардың қоршаған ортамен өзара байланысы негізінде..Қоршаған ортаны қорғау мәселелерінің орны мен қажеттілігін қарастырыңыз. Екінші бөлім, "практикалық бөлім" оқушылардың жаратылыстану пәнін оқытуда табиғатты сүю көзқарасына әсері мен оқыту саласындағы зерттеу жұмысымен, химия-биологиялық және жаратылыстану пәндерінің өзектілігімен, жаратылыстану пәндерінің мәдени пәндермен байланысты оқушылардың жаратылыстану пәнін оқытуда табиғатты сүю көзқарасына деген оқытудың мүмкіндіктері мен әдістерімен, оқу эксперименттері кезінде өткізілетін іс-шаралармен және олардың нәтижелерімен таныстырады. Сонымен, жүргізілген теориялық және эксперименттік жұмыстың жалпы мазмұны жалпыланады, сонымен қатар тұжырымдар, пікірлер мен ұсыныстар беріледі. І БӨЛІМ: ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСНАМАЛЫҚ – ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІН АНЫҚТАУ. Оқушыларға жаратылыстану пәнін оқытудың теориялық негіздері Қазіргі уақытта қоғамның алдында табиғатты қорғау мен жаратылыстану пәнін оқытудың мәселесі тұр. Жер бетіндегі экология заңдарын бұзуға күш салатын бірден – бір зоологиялық түр – адам. Адамдардың күш санасы бар, және де сол сана мейлінше дамыған сайын табиғатты сүю туралы білім деңгейі төмендей түспек. Егер қазір жер бетінде адамдардың басым көпшілігінде табиғатпен мен дағды мүлдем жоқ десек, қателеспеген болар едік. Сауаттылықтың жайылуы халықтың мәдениетіне кері әсерін тигізеді. Оны тек тәрбиемен, білім берумен қалпына келтіруге болады. Басқадай жол іздеуге уақыт аз, табиғи комплекстердің бұзылуы күннен күнге өршіп жатыр. Ресей елінің ғалымы А. Яблоков табиғат пен экологиялық білім беру проблемасына тоқталады: Адамдардың экологиялық білім алуының жаңа сатысы керек. Адамның білім мен тәрбие алудың өн бойында оқ балабақшадан жоғарғы оқу орына дейін - табиғатты сүю мәселесі бірінші орынға қойылуы қажет. Табиғатқа қамқор сезіммен қарайтын адамды тек осылай ғана тәрбиелеп шығаруға болады. Қазіргі уақытта жаратылыстану пәнін оқытудың баршаға ортақ және үздіксіз жүйесінің құрылуы педагогтар алдына міндет етіп қойылды. Бұл міндет білім беру бағдарламасында бекітілген. Жаңа заман ой – пікірлерінің қалыптасу ерекшелігі мынада: ТМД елдерінде және біздің республикамызда пен қоршаған табиғи орта мәселесіне аударылған назар басқа елдердегіден кем емес. Қоршаған табиғи ортаға деген жауапкершілік қарым – қатынас тәрбиесінің мәселесі соңғы кезде оқушылардан бастап студенттерге дейін бастауыш сынып оқушыларынан бастап, оқу жұмысы методистерінің назарын аударды. Жараталыстану пәнін оқытудың мәні неде? Бастауыш сынып оқушыларының қабылдауына қандай ұғымдар тән? Оқушы жастардың қоршаған табиғи орта мәдениетінің элементі болып табылатын табиғатқа деген қамқор сезімді тәрбиелеудің ерекшелігі неде? Қандай методикалық шарттар қолданғанда, бұл мәселе ең үлкен педагогтік нәтиже береді? Басты назарда “Табиғат аясы”, “Қоршаған орта” немесе “Табиғат әлемі” мәселесінің тұру қажеттігі принципті мәселеге ие болды. Көптеген шет елдердегі оқу жүйесінде жаратылыстану пәндерді оқытуда сыныптағы оқушылардың білім деңгейлеріне, жас ерекшеліктеріне, өмір тәжірибелеріне байланыстырып кіріккен (интегралдық) пәндер негізінде беру жағына назар аударады. Мысалы, АҚШ–та жалпы білім беретін колледждерінде педагогикалық ұжымның таңдап алуына орай міндетті түрде оқытылатын бес түрлі қоршаған табиғи ортаға кіріккен пәндер оқытылады. Біздің ТМД елдерінде алғашқы кездерде барлық пәндерді жаратылыстандыру бағыты басым болғандықтан және барлық оқу бағдарламалары шамадан тыс оқу материалдарын енгізгендіктен бірінші үлгі тиімді болмай шықты. Сонда да болса, әрбір пәндердің оқу пәндердің бағдарламаларында жаратылыстану бағыттағы енген тақырыптар бір – бірін толықтырып, жүйелі білім беруге талпынады. Соңғы жылдары кейбір оқу орындарында жаратылыстану бағдардағы пәндердің берген білімі мен тәрбиесін жинақтайтын пән “Жаратылыстану” арнайы курс 5 – сыныптарда жүргізіле бастады. Біз оны белгілі бір жүйеге келтіріп сыныптан тыс жұмыстармен толықтырып оқушы жастарға табиғатты сүюге, қамқорлық жасауға талпыныс жасадық. Ендігі кезекте, бізде оқушы жастарға жаратылыстану пәнін оқытуда білім мен тәрбие беруде бірінші тарауында ғылыми негіздерін, мақсат міндеттерін талдаудан кейін оның мазмұндарын жасауда қандай талаптарға, ұстамдарға негізделетініне назар аударып, ұлттық оқу орындарында іске асырылып жатқан экологиялық тәрбие беру жұмыстарына негіздеме беруге талпындық. Жаратылыстану ғылымын қай жағынан алып қарасаңыз да, оның химия, биология ғылымының құрамды бөлігі екені ап–айқын көрініп тұр. Ал биология ғылымы табиғаттану ғылымының бөлігі екені зиялы азаматтардың барлығына түсінікті. Бірақ химия ғылымы биология ғылымының, биология ғылымы табиғаттану ғылымының мәселесін шеше алмайтынын кез – келген адамға түсінікті жағдай. Жаратылыстану ғылымы-табиғат қорғау ғылымының негізгі бастау бұлағы. Табиғат қорғау ғылымын, оның қағидаларын, заңдарын табиғатты өмірлік қажеттілікте пайдалануда міндетті түрде орындау мәңгілік, баянды өмір сүру негізі ретінде қарастырады. Табиғат сырын жан–жақты білуге ұмтылу, оның қорларын қажетіне пайдалану, адам баласының қанына сіңген қасиеттері. Бұл қасиетсіз адамның өмір сүруі мүмкін емес. Ендігі мақсат– осы қасиеттің барлығын жер басып жүрген, әрбір адамның саналы түрде өмірге пайдалануға көмектесу. Бұл мақсаттың орындалуы әрбір адамзаттың табиғат қорғау тәрбиесінен өтуінен тікелей байланысты. Осы жұмысты орындау ұстаздың міндеті. Демек, жоғары оқу орны қабырғасында студенттерге табиғат, қоршаған табиғи орта жайында тиянақты білім беріп, оларды табиғат қорғау тәжірибесінен өткізсек, мақсат түбегейлі орындалады, оқушы жастардың саналы түрде, өмір бойы табиғат қорғау ісімен айналысатын болады. Ал келешек ұрпақты табиғи апаттан сақтап, қоршаған ортаға деген сүйіспеншілік сезімін оятып, табиғатты қорғау жұмысына белсене араласатын ұрпақ тәрбиелеуде. Мәселен, әр сәбиді табиғат қорғауға әр отбасында бастау алуы тиіс, бала–бақша бағдарламаларында балалардың табиғатты түсініп табиғатты аялау идеясын өндіру қажет. Былайша айтқанда, мектепке дейінгі әр балалар “табиғат”, “жасыл желек”, “мөлдір су”, “көгілдір аспан”, “торпалы топырақ”, “гүл”, “денсаулық”, “сұлулық”, “әдемілік”, “сайраған құс”, “жүгірген аң”, “туған елім, жерім, отаным, республикам” ұғымдарының мән – мағынасын, мазмұнын білуі тиіс. Сонымен қатар, ол негізгі және профильді мектептердің 9-10 сыныптарында “экология және табиғатты қорғау” пәнін оқытуды ұсынады. Қоғам мен табиғат арасындағы өзара қарым – қатынастың ғылыми негіздері мен мүмкіндіктері, мазмұндары жайлы Санкт –Петербургтік ғалымдар А.Н. Жиров, И.В. Игнатенко, А.Н. Ласточкин, В.П. Саломиндердің табиғатты қорғау авторлық бағдарламасының өзіндік ерекшеліктері бар. Шынын айту керек, осындай бағдарлама республикамызда әлі де қарастырылмаған. Мәселен, табиғатты аялау негізгі мәселелердің оқу орындардың жоспарында және оның жалпы білім берудегі алатын орындары мен қисынды құрылымдық құрамдарын анықтау, шетелдегі әріптестердің озат тәжірибелеріне ұқыптылықпен қарау. Жоғары оқу орын бітірген студент қоғам мен табиғат арасындағы қарым – қатынастардың мән – мағынасын, мазмұнын, адам өмір сүретін ортаның қоршаған табиғи ортаны өз жанындай сақтау, айналасын қоршаған өлі және тірі табиғатқа өз бауырындай ілтипаттылықпен қарау сияқты адамзаттың құнды бағдарлары жастарға отбасынан бастап жоғарғы білім алғанға дейін жоспарлы тәрьиелене білген. Студенттердің қоршаған ортаға және өз денсаулығына деген көзқарсы адам өмір сүруіне тікелей және қосымша әсер ететін қоғам мен табиғаттың заңдылықтарын түсіну негізінде олардың оқу үлгерімі өсіп, танымдық қызығушылық қасиеттері өрбіп отырады екен. Жаратылыстану курсы оларды жүйелеуге және жалпылауға, сонымен бірге адамның ролі мен орнын түсіну үшін қажет міндетті білім мен біліктіліктің қалыптасуына мүмкіндік жасайды. Оқу құралдарында әртүрлі типтегі сабақтарды, яғни лабораториялық жұмыстарды, танымжорықтарды, өткізу бойынша әдістемелік нұсқаулар келтірген. Білімді терең меңгеруге студенттердің практикалық қалыптастыру әртүрлі танымдық міндеттерді мақсатты және жүйелі түрде шешуге мүмкіндік жасайды. Әрбір сабақта, әртүрлі оқу әдістерін пайдалану қажет. Мысалы, лекциялар, әңгімелесу, семинарлар, студенттердің өздігінен орындайтын жұмыстары, олардың рефераттар немесе қысқаша баяндамалар дайындауы, ойындар, диспуттар, конференциялар және т.с.с. ұйымдастыру студенттердің танымдық қызығушылықтарын арттырып, оқу белсенділіктерін дамытады. Жалпы алғанда, студенттер табиғатқа деген сүйіспеншілікті оятуы керек және оның жалпы табиғаты белгілі бір дәрежеде жаратылыстану ғылымдарының барлық пәндерінде, әлеуметтік тарихта, гуманизм мен эстетикада, сондай-ақ еңбек циклінде көрінеді. Осы ерекшелікке сүйене отырып, көптеген ғалымдар экологиялық білім беруді әртүрлі идеологиялық, саяси және моральдық-эстетикалық, құқықтық, Еңбек және басқа да білім беру элементтерінен тұратын тығыз, өзара байланысты жүйе ретінде қарастырады. Экологиялық білім мен тәрбиенің бұл проблемасын кез-келген оқу орны шеше алмайды. Бір мағынада, бірде-бір пән олардың идеологиялық мазмұнын кең мағынада толық қамти алмайды. Университетте жеке пәндер бойынша экологиялық білім беру мәселелерінің кешенді мазмұны бар және ол әр пәннің перспективасы мен педагогиканың жүйелі мазмұнын ескере отырып, басқа пәндермен бірлесіп және жоспарға сәйкес пәнаралық байланыстар негізінде зерттеулер жүргізуі керек. Жоғарғы оқу орнындағы студенттердің табиғатты сүюге деген көзқарасын педагогика теориясы мен жоғарғы оқу орны тәжірибесінде жаңа сала ретінде қызу қарқынмен дамып келе жатқандығын байқатады. Бұл салада теория мен практиканы дамытудың қажеттілігі жалпы теориялық және жеке әдістемелік бағыттағы зерттеулерді, тереңдету және кеңейту қажеттілігін дәлелдейді. Бірақ қазіргі таңда жоғарғы оқу орындарының практикасы шын мәнінде уақыт талабынан кейін қалып, сауатты, тәрбиелі студенттерді дайындауды қамтамасыз ете алмай отыр. Зерттеуші ғалымдардың пікірінше мұндай жағдайдың туындауында басты себептердің бірі –қоршаған табиғи орта идеясын ұғындырудың жеткіліксіздігі, табиғи ортаның бағалылығы көпшілігінде пайда күнемдік негізде түсіндірілуі, жаратылыстану пәнінің мазмұндағы білімдердің өзара тығыз бірлігінің болмауы деп санайды. жүктеу/скачать 303,36 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|