І. Кеңесбаев жҽне қазақ тілінің дыбыс жҥйесі монография
Екінші тарау бойынша тҧжырым
жүктеу/скачать 1,17 Mb. Pdf көрінісі
|
| Екінші тарау бойынша тҧжырым
І.Кеңесбаев ӛзіне дейін тәжірибелік тҧрғыда зерттелген дыбыс жҥйесі мәселелерін әрі қарай дамытып, жетілдіріп, ғылымның жеткен жаңа жетістіктері тҧрғысынан қарастырды. Ғалым Л.В.Щерба фонологиялық теориясын басшылыққа алып, бҧрын қазақ тіл білімінде еленбей келген фонетиканың бірқатар мәселелерін анықтап, ғылыми айналымға қосты. Оның ой-пікірлерінің нәтижесінде қазақ тілінің фонетика саласы академиялық ғылым деңгейіне кӛтерілді. І.Кеңесбаевтың дыбыс ерекшеліктері туралы бірқатар ой- тҧжырымдары Ж.Аралбаев, К.Аханов, К.Бейсенбаева, Ә.H.Hҧpмаханова, Ғ.Әбуханов, С.Мырзабеков т.с.с. кейінгі зерттеушілер еңбектерінде сабақтастық тауып, енді бір ойлары бҥгінгі мектеп грамматикалары мен "Қазақ тілі. Энциклопедиясынан" орын алуы І.Кеңесбаевтың қазақ тілі табиғатын терең тҥсінген іргелі фонетист екендігін танытады. Әсіресе, Ж.Аралбаев пен С.Мырзабеков кӛп жағдайда І.Кеңесбаев оқулығын басшылыққа алғаны байқалады: а) тіл дыбыстарын тҥркі және орыс тілдерімен салыстыра, салғастыра зерттеп, олардың саны мен сапасын анықтауы; ә) дауыстыларды жақ қатысына қарай ашық, қысаң деп жіктеумен қатар, е , о , ө фонемаларының аралық болатынын кӛрсетуі; б) дауысты е , о , ө фонемаларына сӛз басында әнтек й , у дыбыстары жалғанып, дифтонгоид болатындығы; в) қысаң дауыстылардың фонетикалық қҧбылыстарға жиі ҧшырайтындығын анықтауы; г) и , у дифтонгілері қосарлы дыбыстан тҧратындығы, яғни дауысты мен дауыссыздың қосындысынан жасалатындығы; ғ) р дауыссызы – діріл, л дауыссызы – латераль (бҥйір) фонемалары екендігі; д) жүктеу/скачать 1,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|