І. Кеңесбаев жҽне қазақ тілінің дыбыс жҥйесі монография



Pdf көрінісі
бет32/121
Дата27.11.2023
өлшемі1,17 Mb.
#129731
түріМонография
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   121
Байланысты:
Кенесбаев pdf

с
,
ш
), тҧйық жолды (
п
,
т
,
қ
,
к
) болып екiге 
айыpылады. Босаң жолдылаpы да ашық (
ж
,
з
), тҧйық (
б
,
д
), тҧйықтау (
г
,
ғ

болып ҥшке айыpылады" [63, 373-б.]. Қазақ тілі зерттеулерінде дауыссыз 
фонемалар бҧған дейін ӛз ішінде айтылу жолына қарай сараланбаған-тын. 
Аталған саралауды бҥгінгі кҥнгі жіктеуге сәйкестендіретін болсақ, қысаң 
жолдылаpы – қатаң, босаң жолдылары – ҧяң дауыссыздарды білдіреді және 
айтылу жолына қарай ашық жолды – ызың, босаң жолды – шҧғылдарды 
кӛрсетеді. Ғалымның тҧйықтау жолдыға жатқызған 
г
,
ғ 
дауыссыздары 
І.Кеңесбаевтың "Қазіргі қазақ тіліне" дейін бірде – ызың, бірде – шҧғыл 
фонемаларға топтастырылса, монография шыққаннан кейін
 ғ
– ызыңдаpдың, 
г 
– 
шҧғыл дауыссыздардың тобына тҧрақтады.
А.Байтҧpсынҧлының "аңғалдары оpын талғамайды, қымқыpындысы бас 
буыннан басқасында келмейдi" [63, 374-б.]. Ӛйткені 
а
,
 е
,
 ы 
дауыстылары сӛздің 
басында, аяғында, ортасында да кездеседі. Ал 
о
,
 ҧ 
қазақ тілінің тӛл сӛздерінде, 
біріккен, қос сӛздерді және 
ҧ
фонемасының екінші буында кездесетін бірен-
саран сӛздерді ескермегенде, бірінші буыннан аспайды. Сондай-ақ дауыссыз 
p
,
 
у

и
,
ң
фонемаларының сӛз басында, 
ғ
,
г
дауыссыздарының сӛз басы мен 
аяғында келмейтiндеpi жӛнiндегі пікірлері бҥгінгі кҥн талабына да жауап 
береді. Дәлірек айтсақ, І.Кеңесбаев дауыстыларды буын талғайтындар (


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   121




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет