Issn 1563-0242 Индекс 75869

Социальная реклама в Казахстане
202
Вестник КазНУ.  Серия журналистика. №2 (32). 2012
К сожалению, на текущий момент в сети Каз-
нет не имеются ни одного официального отчета 
об  эффективности  использования  средств,  за-
траченных  на  проекты  с  социальной  рекламой.  
Также отсутствуют социологические опросы, по 
котором  можно  было  бы  судить  о  развитии  от-
ечественной социальной рекламы. 
Возможно,  проблема  в  том,  что  существу-
ющая  социальная  реклама  суховата.  В  ней  не 
хватает  креативности.  Заказчики  рекламы,  ко-
торыми чаще всего выступают государственные 
чиновники, боятся излишне смелых творческих 
подходов  в  создании  социальной  рекламы.  Как 
отмечает журналист газеты «Gazeta.kz» И. Заха-
ров: «Если разобраться – то, что мы видим на ре-
кламных щитах и на экранах телевизоров, в сущ-
ности,  не  реклама,  а  социальная  информация. 
Она, к примеру, убеждает мыть руки перед едой 
или предупреждает, что пиво хорошо только без-
алкогольное. Такие лозунги “в лоб”, по мнению 
психологов, малоэффективны. Скорее, даже мо-
гут привести к совершенно обратному результа-
ту.  Ведь  взрослые  люди  не  любят  поучений,  не 
доверяют рекламе вообще как таковой. Благода-
ря  бездарному  до  нелепости  содержанию  и  на-
вязчивым повторам, она превратилась в мощный 
раздражитель» (Захаров, 2008). 
Эффект от социальной рекламы трудно про-
считать.  Результат  может  проявится  уже  после 
того  как  завершится  рекламная  кампания.  Это 
также  является  одной  из  причин,  почему  соци-
альной  рекламы  так  мало.  По  причине  отсут-
ствия гарантий результативности, проекты, свя-
занные  с  социальной  рекламой  финансируются 
крайне неохотно. 
Рекомендации  по  улучшению  состояния  от-
ечественной социальной рекламы
Для  того  чтобы  социальная  реклама  была 
эффективной  в  решении  социальных  проблем, 
необходимо создать отдельный орган саморегу-
лирования  рекламной  деятельности.  Подобные 
организации,  именуемые  как  Рекламный  совет, 
имеются  в  России,  США,  Великобритании  и 
остальных европейских странах. 
Рассмотрим  Рекламный  Совет  США.  Совет 
был создан в 1942 году, но в то время именовался 
Военным рекламным советом. За свою историю 
Рекламным  советом  были  созданы  многие  ре-
кламные  кампании,  которые  стали  культовыми 
в  США.  На  сегодняшний  день  Совет  является 
некоммерческой  организацией,  которая  занима-
ется определением и решением наиболее острых 
социальных  проблем  общества.  Как  любая  не-
коммерческая организация, Совет спонсируется 
частными лицами, корпорациями и организация-
ми, которым  близка их миссия. Каждая кампания 
финансируется  некоммерческой  организацией 
или государственным федеральным агентством, 
которые  покрывают  все  затраты  на  создание  и 
распространение  рекламы.  Каждая  рекламная 
кампания  занимает 9 месяцев  и  разделена  на 6 
этапов: 1) исследование и планирование; 2) по-
строение  стратегии; 3) креативные  разработки; 
4) производство; 5) распространение/ программа 
работы СМИ; 6) мониторинг и оценка эффектив-
ности (Ad Council, n.d.).
Для  оценки  эффективности  Совет  проводит 
обширные  социологические  исследования  для 
определения  степени  воздействия  рекламной 
кампании.  Успех  кампании  оценивается  путем 
отслеживания  безвозмездно  предоставленных 
медиа  ресурсов,  отслеживания  посещений  веб-
сайтов кампании или количества звонков на бес-
платные номера, а также проведения исследова-
ний до и после запуска кампании для измерения 
эмоциональных,  поведенческих  изменений  и 
изменений  в  восприятии  у  целевой  аудитории 
кампании. 
При помощи комплексного исследования Ре-
кламный Совет способен отслеживать ответную 
реакцию на кампанию и соответственно влиять 
на нее. Во время социальной рекламной кампа-
нии проводится:
 Стратегическое  исследование  и  оценка: 
Обширное исследование и оценка во время ста-
дии формирования позволяет выбрать наиболее 
эффективную коммуникационную стратегию.
 Коммуникационная проверка: креативные 
концепции тестируются вместе в потребителями 
для выяснения их реакции на рекламу.
 Экспертная  оценка:  для  всех  рекламных 
кампаний  Совета,  отзывы  и  одобрения  прини-
маются  от  Обзорного  Комитета  по  Рекламным 
Кампаниям (экспертная группа, состоящая из ру-
ководителей  лучших  рекламных  агентств  стра-
ны,  которые  встречаются  ежемесячно  для  рас-
смотрения и одобрения трех критических стадий 
кампании:  стратегия,  креативные  концепции  и 
финальный рекламный продукт).
 Медиа  мониторинг:  Безвозмездно  предо-
ставленные  медиа  отслеживаются  для  подсчета 

Э. Алим
203
ISSN 1563-0242                                                KazNU Bulletin. Journalism series. №2 (32). 2012                  
количества медиа размещений, полученных мне-
ний от медиа и денежной стоимости полученных 
размещений.
 Отслеживающий опрос: это исследование 
позволяет  отследить  основные  тенденции  у  це-
левой аудитории в динамике по времени.
 Потребительская реакция: Все формы ре-
акции потребителей проходят мониторинг вклю-
чая  мониторинг  посещаемости  сайта,  запросы 
брошюр/количество  скачиваний,  подписки  на 
электронную рассылку и т.д.(Ad Council, n.d.) 
Согласно  признанному  в  Америке  специ-
алисту в области рекламы, Ричарду Ерлу, успех 
социальной рекламной кампании во многом за-
висит от стратегии (Richard Earle, 2000). Ерл ре-
комендует  составлять  стратегический  план  по 
типу «творческого брифа», который составляет-
ся для коммерческой рекламы. Итак, стратегиче-
ский план социальной  кампании должен вклю-
чать в себя:
 Цель  маркетинга:  Данная  секция  должна 
отвечать на вопрос: «Зачем мы решили исполь-
зовать социальную рекламу?»
 Рекламная цель: точное описание постав-
ленных задач
 Целевая аудитория: Данная секция долж-
на отвечать на вопрос: «Что мы знаем о них?»
 Конкуренция:  обзор  схожих  по  тематике 
рекламных сообщений. Однако, здесь есть свои 
нюансы.  В  случае,  когда  социальная  реклама 
пропагандирует отказ от активно рекламируемо-
го продукта, как например сигарет, в этой секции 
необходимо  вписать  все,  что  говорится  для  ре-
кламы данного продукта. В том случае, если яв-
ной конкуренции не имеется, в данную секцию 
вписывают анализ превалирующего обществен-
ного мнения или возможных предрассудков о ре-
кламируемой позиции.
 Главная  идея/  выгода  для  потребителей: 
определение единственной главной мысли, кото-
рую необходимо донести до целевой аудитории.
 Поддержка: информация, которая поддер-
живает главную идею.
 Желаемое действие: это проверка главной 
идеи. Данная секция должна отвечать на вопрос: 
Как целевая аудитория должна поступить после 
того,  как  просмотрят/прочитают  ваше  сообще-
ние?
 Тональность и стиль подачи: определение 
того  в  какой  манере  сообщение  должно  быть 
представлено целевой аудитории.
 Производственные  требования:  описание 
необходимых  рекламных  площадей,  техниче-
ские описания и т.д.
Социальная  реклама  обладает  большим  по-
тенциалом.  Однако  состояние  социальной  ре-
кламы  в  Казахстане  оставляет  желать  лучшего. 
Для  того,  чтобы  потенциал  отечественной  ре-
кламы был в полной мере раскрыт, необходимо 
приложить немало усилий. Представляется  це-
лесообразным создать орган саморегулирования 
рекламной деятельности по подобию Рекламно-
го Совета США. Их практика в совокупности с 
рекомендациями  Ричарда  Ерла  может  помочь 
казахстанской  социальной  рекламе  быть  более 
действенной в решении многих социальных про-
блем.
Литература
1 Ad Council, n.d.,The Classics, http://www.ad-
council.org/Our-Work/The-Classics (accessed on: 
19.07.2012)
2 Ad Council, n.d., Frequently Asked Questions. 
http://www.adcouncil.org/About-Us/Frequently-
Asked-Questions#How%20do you evaluate your 
campaigns? (accessed on: 19.07.2012)
3 Wikipedia, n.d., Социальная реклама, http://
ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D1%
86%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%
BD%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B5%D0
%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0 (ac-
cessed on: 19.07.2012)
4  Adme.ru, n.d., 05 ноября 2011, «Найди меня, 
мама!», http://www.adme.ru/social/najdi-menya-
mama-325205/ (accessed on: 19.07.2012)
5 Зарипова А. // «Российская газета» – Феде-
ральный  выпуск. – №5795 (122). – 2012. http://
www.rg.ru/2012/05/31/plakat.html (accessed on: 
19.07.2012)
6 Lenta.ru, 2011. Медведев  одобрил  поправ-
ки  к  закону  о  социальной  рекламе, 06.06.2011, 
17:49:55, http://lenta.ru/news/2011/06/06/social/ 
(accessed on: 19.07.2012)
7 Lenta.kz, 2010. Социальная реклама послу-
жит повышению гражданской активности казах-
станцев, 19 июля 2010, 17:33, http://www.lenta.kz/
news/?article=311785 (accessed on: 19.07.2012).
8 otvet.mail.ru, n.d.. Почему в Казахстане не 
развита социальная реклама? http://otvet.mail.ru/
question/56853403/ (accessed on: 19.07.2012)

Социальная реклама в Казахстане
204
Вестник КазНУ.  Серия журналистика. №2 (32). 2012
9  Захаров  И., 2008. Шершавым  языком  ре-
кламы. 24.07.2008. http://articles.gazeta.kz/art.
asp?aid=114749 (accessed on: 19.07.2012)
10 Минбалеев А.В., n.d. Правовое регулиро-
вание  социальной  рекламы. http://medialawca.
org/old/node/7596 (Accessed on: 29.07.2012)
11 Zakon.kz, 2012. Проблемы и перспективы 
государственного  заказа  на  проведение  инфор-
мационной политики в СМИ. 9 июля 2012, 18:04. 
http://www.zakon.kz/pravovye-novosti/4501380-
problemy-i-perspektivy-goszakaza-na.html (ac-
cessed on: 19.07.2012)
12 Inews.kz, 2012. Росфиннадзор  срав-
нил  расходы  на  социальную  рекламу  с  “чер-
ной  дырой. 19.07.2011 в 15:55 http://i-news.kz/
news/2011/07/19/5937299.html (accessed on: 
19.07.2012)
13 mk.gov.kz, 2012. Реестр  поставщиков  со-
циального  заказа. http://www.mk.gov.kz/index.
php?lang=rus&id_open_rubric=875 (Accessed on: 
30.07.2012).
14  Richard Earle, 2000. The art of cause mar-
keting: how to use advertising to change personal 
behavior and public policy. McGrw – Hill
Э. Алим
Қазақстандағы əлеуметтік жарнама
 
 
 
 
Мақалада  Қазақстандағы  əлеуметтік  жарнаманың  даму  тəжірибесі  көрсетілген.  Əлеуметтік  жарнаманың  азаматтардың 
тұрмыс сапасын арттырудағы маңызы талданды. Мақалада Қазақстандағы əлеуметтік жарнамаға деген ықылас айқындалды. 
Əлеуметтік  жарнаманың  əлеуметтік  мəселелермен  күресуге  қалай  көмектесетіні  жəне  оны  дамытуда  мемлекет  тарапынан 
қандай жəрдем көрсетілетіні көрсетілген.
Түйін сөздер: Əлеуметтік жарнама, Қазақстан, АҚШ Жарнамалық кеңесі.
E. Alim
Public service announcements in Kazakhstan
The paper presents the experience of the Republic of Kazakhstan in the development of public service announcements (PSA’s). The 
role of PSA’s in improving the quality of life of citizens is analyzed. Article indicates the level of interest in Kazakhstan to PSA’s. It is 
shown how PSA’s help combat social problems, and what assistance is provided by the state for its development.
Keywords: Social advertizing, Kazakhstan, Advertising Board of the USA.

Б. Адилбек
205
ISSN 1563-0242                                                KazNU Bulletin. Journalism series. №2 (32). 2012                  
ƏОЖ 811.58
Б. Адилбек
Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ.
E-mail: 1985-bota@mail.ru
Қытай тілі фразеологизмдерінің ерекшеліктері 
жəне символдардың мəні
Аңдатпа. Кез келген тілдің фразеологизмдері сол мəдениеттің өзіндік бірегей ерекшелігін, ұлттық 
бояуын көрсетеді. Жалпы шет тілін меңгерудегі ең маңызды талаптардың бірі – үйренушінің оқитын 
тіліндегі фразеологизмдерді дұрыс түсінуі жəне орнымен сауатты қолданып сөйлей білуі. Адамдардың 
қоғамдағы  түрлі  құбылыстарды,  тарихи  жəне  мəдени  оқиғаларды,  күнделікті  тұрмыс-тіршіліктегі 
жағдайларды,  кез  келген  ойды  барынша  қысқа,  барынша  түсінікті,  жеткізуде  фразеологизмдерді 
кеңінен қолданатыны сөзсіз. Осы тұрғыдан алғанда, əлемдегі үйренуі күрделі тілдердің бірі – қытай 
тілінің  фразеологизмдерін  оқып-үйренуге  арналған  кітаптардың,  оқулықтардың  көптеп  жазылуы 
жəне жарыққа шығуы осының айғағы. 
Түйін  сөздер:  қытай  тілі,  фразеологизм,  семантика,  диалектолог,  мəдениаралық  коммуникациялар 
процесі.
Кез  келген  тілдің  фразеологизмдері  сол 
мəдениеттің өзіндік бірегей ерекшелігін, ұлттық 
бояуын көрсетеді. Жалпы шет тілін меңгерудегі 
ең  маңызды  талаптардың  бірі – үйренушінің 
оқитын  тіліндегі  фразеологизмдерді  дұрыс 
түсінуі  жəне  орнымен  сауатты  қолданып 
сөйлей  білуі.  Адамдардың  қоғамдағы  түрлі 
құбылыстарды, тарихи жəне мəдени оқиғаларды, 
күнделікті  тұрмыс-тіршіліктегі  жағдайларды, 
кез  келген  ойды  барынша  қысқа,  барынша 
түсінікті,  жеткізуде  фразеологизмдерді  кеңінен 
қолданатыны  сөзсіз.  Осы  тұрғыдан  алғанда, 
əлемдегі үйренуі күрделі тілдердің бірі – қытай 
тілінің фразеологизмдерін оқып-үйренуге арнал-
ған кітаптардың, оқулықтардың көптеп жазылуы 
жəне жарыққа шығуы осының айғағы. 
ХХ  ғасырдың  бас  кезінде  қытай  тілі  ғы-
лы мындағы  тіл  мен  мəдениеттің  ара  қа-
тынасын  зерттеген  алғашқы  еңбектер  жа-
зылып, 
Қытайдағы 
лингвомəдениет 
тану 
пəнінің іргетасы  қаланды. Алғаш рет «Тіл мен 
мəдениет»  пəні  бойынша 1938 жылы  қазіргі 
Юннан университетінде профессор Луо Чаңпей 
дəріс оқи бастады. 50-жылдардың басында Луо 
Чаңпей  мырзаның  «Тіл  жəне  мəдениет»  атты 
кітабы  жарыққа  шықты.  Бұл  еңбегінде  ғалым 
тіл  мен  мəдениеттің  байланысы  жөніндегі  ба-
тыс ғалымдарының тұжырымдарын қостай оты-
рып: «тіл  саласындағы  зерттеулер  таза  тілдік 
категориялардың  аясында  қалып  қоймауы  ке-
рек.  Өйткені  тілдің  қамтитын  аумағы  өте  кең. 
Тіл  белгілі  бір  қоғамда  өмір  сүретіндіктен, 
қоғамда  болып  жататын  мəдени,  əлеуметтік, 
тарихи  процестерден  қалыс  қала  алмайды.  Біз 
тілді  осы  салалармен  байланыстыра  зерттеген-
де  ғана  тілтануда  белгілі  бір  жетістіктерге  қол 
жеткізуіміз мүмкін» – деп атап көрсетті [1,5-б.].
1980 жылы диалектолог Иоу жуцзе жəне та-
рихшы һəм географ Чжоу Чженхының «Диалек-
тілер  жəне  қытай  мəдениеті»  атты  кітабы  Қы-
тайдағы лингвомəдениеттану ғылымының жаңа 
бағытын  белгілеп  берді.  Осыдан  кейін  лингво-
мəдениеттанудың  түрлі  аспектілеріне  арналған 
көптеген еңбектер жарық көрді [2,13-б.].
Ғаламдастыру  дəуірінде  тіл  білімі  фра-
зеологизмдердің  этномəдени  ерекшеліктерін 
қа растыру  тіл  білімінің  басты  міндеттерінің 
бірі.  Қытай  тіліндегі  идиомалардың  этно-
мəдени  ерекшеліктерін  Бао  Хун,  Г.А.  Баженов, 
В.А.  Мяс ников  жəне  Тань  Аошуан  секілді 
ғалымдар  зерттеген.  Алайда    зерттеу ші лер-
дің  ешқайсысы  да  қытай  тіліндегі  фразео-

Қытай тілі фразеологизмдерінің ерекшеліктері  жəне символдардың мəні
206
Вестник КазНУ.  Серия журналистика. №2 (32). 2012
логизмдердің  этномəдени  ерекшеліктерін  айту 
тəсілдерін  жеке  ғылыми  нысан  етіп  қарастыр-
маған.  Сондықтан  мəдениаралық  коммуника-
циялар  процесін  жасау,  қытай  тілін  үйретудің 
тиімділігін  жоғарылату,  əртүрлі  мəтіндерді  ау-
дару сапасын арттыру жəне сан алуан мəдениет 
түрлерінің  өзара  байланысын  жандандыру  тіл 
ғылымындағы  өзекті  мəселелер  қатарында 
қарастырылып отыр.
Бұл ғылыми мақалада Қытай фразеологизм-
дерінің  құрылымдық  жасалуын  сараптау  жəне 
мағыналық толықтыру жолын анықтау арқылы, 
олардың  этномəдени  ерекшеліктерін  тануды 
мақсат еттік. 
Ғылыми-зерттеу  барысында  Қытай  тіліндегі 
тұрақты  сөз  тіркестерінің  ұлттық-мəдени  боя-
уы қанық ерекшелігін, ал кейде басқа тілдердегі 
фразеологизмдерге ұқсастықтары да бар екеніне 
көз  жеткіздік.  Оларды  зерттеген  кезде  міндетті 
түрде  лингвоелтану  аспектісіне  ерекше  көңіл 
бөлу қажет. Себебі фразеологизмнің негізін құрап 
отырған  елтануға  қатысты  кейбір  мəселелердің 
мəнін,  мазмұнын  терең  түсінбеу,  оның  астар-
лап,  бейнелеп  жеткізгісі  келіп  отырған  ойын 
түсінуге  кедергі  келтіреді.  Демек,  тікелей  сол 
елдің тарихына, мəдениетіне, тұрмыс-тіршілігіне, 
салт-дəстүріне  қатысты  фактілер,  оқиғалар,  құ-
былыстар негізін құрайтын тұрақты сөз тір кестері 
болып  табылады.  Осындай  фразеологизмдер-
де  ономастикалық  компоненттерді,  яғни,  топо-
нимдер  (географиялық  жер-су  атаулары)  жəне 
тарихта  болған  адамдардың  аттарымен  қатар 
фантастикалық,  мифтік  жануарлар,  құдайлар, 
аруақтар,  құбыжықтар,  əдеби  шығармалардағы 
кейіпкерлер жататын антропонимдер (адамдардың 
аты-жөндері) көптеп қамтылған.
Мысалы: Чэн юй:
四面楚歌
 –Тікелей аудармасы:  «Төрт тарап-
тан Чу өлеңдерінің айтылуы».
Мағынасы: қоршауда қалу, тығырыққа тірелу, 
қиын жағдайда қалу;
Қазақша  баламасы: «Қайда  барса  да, 
Қорқыттың көрі»
洛阳纸贵
 – Тікелей  аудармасы: «Луо  яннің 
қағазы қымбат».
Мағынасы: əйгілі, үлкен сұранысқа ие (əдеби 
шығарма туралы);
Қазақша баламасы: «Қолдан қолға тимейді»
愚公移山
 – Тікелей аудармасы: «Үй Гуң тау-
ды жылжытты».
Мағынасы:  қайтпай  үлкен  қажыр-қайратпен 
еңбектену;
Қазақша баламасы: «Еңбек бəрін жеңбек»
Янь юй:
情人眼里出西施
 – Тікелей 
аударма-
сы: «Ғашық  адамға  сүйгені  Си  ші  болып                                 
көрі неді».
Мағынасы:  Ғашық  адамға  сүйгені  ең  сұлу 
жан болып көрінеді;
Қазақша  баламасы: «Əр  кімдікі  өзіне  ай 
көрінер көзіне».
上有天堂，下有苏杭
    –  Тікелей  аудармасы: 
«Аспанда жұмақ, жерде Су жоу  мен Хаң жоу»
Мағынасы: Су жоу мен Хаң жоу жер бетіндегі 
ең əдемі қалалар;
Қазақша баламасы: «Жер жаннаты Жетісу». 
嘴说曹操，曹操就倒 
–  Тікелей  аудармасы: 
«Сао Саоның атын ауызға алсаң, 
Сао Сао жетіп келеді».
Қазақша баламасы: «Кімді айтсаң сол келеді» 
Се хоу юй:
七里铺家进秀才-没想
 – Тікелей  аудармасы:  
«Чи Липу əулетінен шыққандар сию цай болып 
шыға келді – ешкім ойлаған жоқ»
Қазақша  баламасы: «Үш  ұйықтаса  түсіне 
кірмеу»
福兴邦的和尚-没有化成
 – Тікелей  аударма-
сы: «Фу Сиңваңның монахтары    қа йыр сұраған 
емес»
Мағынасы: Не айтарыңды білмейсің? 
Гуань юн юй:
鸿门宴
 – Тікелей  аудармасы:  «Хуң  менның 
қонағасы»  Мағынасы:  құрылған  қақпан,  торға 
түсіру.
Қазақша баламасы: «Қазылған ор»
庐山真面目
 – Тікелей аудармасы:  «Лу Шан 
тауының нағыз көрінісі».
Мағынасы:  шынайы  бет  бейнесі,  істің  ақи-
қаты.
南柯一梦
  – Тікелей аудармасы: «Нан Кы ту-
ралы түс».
Мағынасы: бос қиял, орындалмайтын арман;
Қазақша  баламасы: «Қашпаған  сиырдың 
сүтінен дəмету».
南郭先生
  – Тікелей  аудармасы:  «Нан  Гуо 
мырза».
Мағынасы: Қу, өтірікші, алаяқ;
Бұл  жерде  гуань  юн  юй  мен  се  хоу  юйға 
топонимдардың аз кездесуі тəн екенін айта кет-
кен жөн. 

Б. Адилбек
207
ISSN 1563-0242                                                KazNU Bulletin. Journalism series. №2 (32). 2012                  
Қытай  тілінің  тұрақты  сөз  тіркестерінде 
қытайлықтардың  өздеріне  етене  таныс,  алай-
да  шетелдіктер  үшін  мүлде  түсініксіз  ұғымдар 
көптеп  кездеседі.
Біз жоғарыда айтып кеткен сөздерден басқа, 
қытай тілінің тұрақты сөз тіркестерінде аңдардың, 
құстардың,  өсімдіктердің,  түр-түстердің  атау-
ларымен  жəне  сан  есімдермен  келетін  мəдени-
ұлттық  реңі  қанық  фразеологизмдер  көптеп 
кездеседі. Бұл аң-құс өсімдіктердің мəдени реңге 
ие болуы қытай халқының өмірінде алатын ор-
нымен,  яғни  бұл  заттардың  дінде,  мифология-
да, фольклорда алатын орнымен немесе тікелей 
сол  заттың  қасиетімен,  бейнесімен  түсіндірілсе 
керек.  Мүмкін  жоғарыда  аталған  заттар  басқа 
мəдениетте,  басқа  өркениетте,  басқа  халықтың 
тұрмыс-тіршілігінде  тек  қана  нақты  бір  затты 
білдіру əбден мүмкін.
Мысалы,  бамбук  ағашын  алсақ,  ол  қы-
тайлықтар үшін тамақ, баспана, киім, қағаз, аяқ-
киімнің қызметін атқарады. Ежелгі қытайлықтар 
өз  өмірлерін  бамбук  ағашынсыз  елестете 
алмаған. Сондықтан ағаштың бұл түрінің қытай 
тілінің  тұрақты  сөз  тіркестеріне  арқау  болмауы 
мүмкін емес[3,184-б.].
Мысалы: 
敲竹杠；
竹篮子挑水-一场空；
竹筒倒豆子-一粒不留；
宁可食无肉，不可居无竹；
势如破竹；
罄竹难书；
Қытайлықтар үшін бамбук – тек қана өсімдік, 
ағаш  емес,  сонымен  қатар  ол  қайсарлықтың, 
шыдамдылықтың,  мықтылықтың  символы.  Бам-
бук  алған  бетінен  қайтпайтын  мінезді  білдіреді. 
Ежелгі қытайлықтар адамның қадір-қасиеті, ары 
мен намысы, қайсар мінезі туралы айтқанда оны 
яшмамен жəне бамбукпен бейнелеген[4,56-57-б.].
Мысалы: 玉可碎而不改其白，竹可焚而不毁
其节
     
Келесі мəдени код – өсімдіктерге тоқталатын 
болсақ: mudan-пион – байлықты,  дегдарлықты 
жəне гүлденуді білдіреді, Қытайдың ұлттық гүлі 
саналады;  松树  –  қарағай – мықты  жəне  табан-
ды  жігерді,  мəрттікті,  ұзақ  өмірді  бейнелейді;  
梅 
–  алхоры – əдемілікке,  сыпайылыққа 
жəне  жан  дүниенің  тазалығына  сай  келеді; 
菊
-хризантема – қажымастықты,  көркемдікті 
жəне қарапайымдылықты көрсетеді, 兰 – орхидея 
–  сыпайылықты  жəне  адалдыққа  тазалықты  си-
паттайды. Ежелгі Қытайда бамбук, алхоры, хри-
зантема жəне 兰花 – 四君子, яғни төрт игілікті 
адам/гүлдер саналған. 莲花 – лотос – тазалық пен 
адалдық, əділдік, нəзіктік пен ибадалық символы;  
shuxian-нарцисс – жан дүниенің нəзік тазалығын 
білдіреді;  梨 – алмұрт  бұзылмаған  тазалықты 
суреттейді [5, 299-б.].
Табиғат  нысандары  мен  құбылыстарының 
мəдени  кодының  концепттары  мен  олардың 
қытай  тіліндегі  символдық  белгілері.  日  (күн) 
жəне  月  (ай) – жарық  пен  тазалықты  білдіреді, 
ал  星  (жұлдыз)  жарқырау  мен  жылтырды 
бейнелейді. «Айдың»  сондай-ақ  «жүкті  болу» 
деген қосымша мағынасы да бар. 明月入怀 – та-
маша көріністен жанның жадырауы мен шатта-
нуы; ұл табу, бала біту.
Чэнъюй  құрылысында  əртүрлі  символдық 
мағыналарды  білдіретін  сыңарлардың  жұптары 
да  жиі  кездеседі.  风云  –  жел  мен  бұлт,  соғыс 
қимылдарын немесе күтпеген саяси толқуларды 
білдіреді. 风雷 – жел мен күн күркіреуі төңкеріс, 
бас көтерулерді, ірі көлемді жəне үздіксіз шабу-
ылдаушы күштерді сипаттайды. 风月-жел мен ай 
жəне风雨  – жел мен жаңбыр – махаббат істері 
мен қызықтарын көрсетеді.
Семантика (сөздің, таңбаның мəні) – фразео-
логизмнің  құрылымынан  өзге  этномəдени 
ерекшеліктерді  көрсету  амалдарының  маңыз-
дыла рының  бірі.  Қытай  фразеологизмдері 
символдық  мəндерге  толы,  өйткені  əр  түрлі 
мəдени  кодтардың  концептерінен  тұрады: 
түстерді 
білдіретін 
сөздер, 
өсімдіктердің 
атауы,  аң  аттары,  табиғат  нысандары  мен 
құбылыстарының атаулары, сан аттары. Бұл код-
тар  бірқатар  концептілерден  тұрады,  олардың 
мағыналары  қоғам  дамуының  белгілі  бір  тари-
хи кезеңінде қытай халқы қалыптастырған жəне 
жүйелеген түсініктермен байланысты.

жүктеу/скачать 3,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: