Issn 1607-2782 Республикалық ғылыми-әдістемелік

111
ТАЛДА
У
/ана
лиз/
Зер
тте
у 
ныс
анының 
құрылымын 
анықт
ау 
мақс
атымен 
оны 
құрамдас бөлiк
терг
е жiк
те
у. С
ту
дент әр түр
лi бөлiк
тер
дiң 
қа
лайша жұмыс iстейтiндiгiн және нәтиж
ег
е қа
лай
ж
еткiзетiндiгiн анықт
айды, түсiндiре
дi. Түсiну
ден т
алда
у
мәлiметтi терең өңде
умен, иг
ер
умен ерекшелене
дi.
Та
лда
удың түр
лерi:
1. Негiзiн т
ану
;
2. А
ст
ар
лы м
ағынаны ажыра
ту
;
3. Қозға
ушы күшті (мо
тив
ацияны) анықт
ау
.
1. 
Негiзiн 
т
ану 
– 
құрамдас 
бөлiк
терг
е 
жiк
те
у 
(мәлiметтiң 
негiзгi 
түсiнiк
терi 
арасындағы 
қа
тынаст
ар
ды 
көрс
ет
у 
үшiн 
ст
уденттер 
оның 
шеңб
ерiнен 
шығуы 
керек), 
айтылған 
ойды 
дамыт
у.
2. 
Аст
ар
лы мағынаны ажырат
у /По
дтек
ст/ 
– екi
тұжыры
 мның қа
тынасын көрс
ет
удi т
ала
п ете
дi (т
ура 
көрс
етiлмег
ен шешiмдер, ассоциациялар, с
еб
еп
­с
алдар 
келтiрiлуi мүмкiн). 3. 
М
отив
ация 
– 
себ
ептер
дi 
айқында
у. 
Ст
удент 
тура 
және 
жасырын 
(аст
ар
лы) 
мағына 
мен 
әрек
еттер
дi 
танып, 
өз 
ой
­
ларын дәлелдер арқылы қорға
уы к
ерек.
 
1. 
Негiзiн т
ану 
– Қабылда
у 
қасиеттерінің 
айыр
машылықт
арын 
көрс
етіңіз;
2. 
Аст
ар
лы мағына 
– 
Псих
ологиядағы бих
евиориз
м
және г
ешт
аль
тпсих
ология
бағытт
арының арақа
тынасын 
айқындаңыз.   3. 
М
отив
ация
– 
Нелiк
тен за
т пен фон деп 
ат
алады?
Бөліп шығар
у, т
алда
у, бөлу
,
баға б
ер
у, с
ана
п шығар
у, 
тәжіриб
е жас
ау
, те
стіле
у, 
са
лыстыр
у, қарам
а­
қарсы қою, 
сына
у, диаграмм
амен көрс
ет
у,
тек
сер
у, т
алқыла
у, анықт
ап
сұра
у, с
алыстыр
у, мәс
елені 
шешу
, к
атег
орияларға бөлу
Ж
оғары
 СИНТЕ
З
Ж
аңа м
аз
мұн т
удыр
у м
ақс
атымен э
лементтер
дi 
шығар
машылықпен бiрiк
тiр
у. Бо
лжа
у, шар
ттылық, 
мүмкiндiк 
ұғымдарын 
қо
лданып, 
өз 
тәжiриб
есi 
негiзiнде 
жаңа мо
дель (құрылым) құрастыр
у. 
Жұмыс және нәтиж
е түр
лерi:
• Шығар
машылық ж
анр
лар.
 
• Ж
оспар құрастыр
у не
ме
се тәжiрибе қою, өткiз
у. 
• А
бстрак
тылы ұғымдар
мен негiз
де
ле
тiн нәтиж
ел
ер. 
1. Шығар
машылық жанр
лар –
эсс
е, шығар
ма, өлең, шешендiк 
(ора
тор
лық) сөз, сценарий,
ко
мпью
тер
лiк бағдар
лам
а жаз
у.
2. Мәлiмет бойынша бар
лық 
бiлiмдi тиянақт
ап, оны бiр жүйег
е 
келтiрiп, 
ж
оспар 
неме
се 
ке
сте 
құр
у 
(Тәжіриб
енi 
ж
оспар
ла
п, 
нәтиж
есiн 
бақыла
у).
3. Ғылыми гипо
те
за (бо
лжа
у) 
құрастырып, ұсыну
. 
Құрастыр
у, 
ж
оспар
ла
у, 
ұсыну
, 
жас
ау
, сөзб
ен құрастыр
у, 
құрастыр
у / ретімен қою, 
жинақт
ау
, 
шығар
машылықпен 
орында
у, 
ұйымдастыр
у, 
дайын
­
да
у, жас
ап б
ер
у 
Ж
оғары
БАҒАЛА
У
Да
улы және пiкiр
та
лас т
уғыза
тын мәс
елелер бойынша 
шешiм қабылда
п, оны дәлелде
у. С
ту
денттер өз ойларын, 
идеяларын, пайымда
уларын м
аз
мұнда
п, о
лар
ды негiз
де
уi 
қаж
ет
. Бұл деңг
ейде о
лар өз позицияларын нақтылық, 
логик
алық жүйелiлiк, дәйек
тiлiкк
е негіз
де
уі қаж
ет
.
 «Сiз
дiң ойыңызша бұл дұрыс/
бұрыс, м
аңыз
ды м
а/еме
с пе, 
жақт
айсыз ба/ қарсысыз ба?» 
дег
ен пiкiр
та
лас, по
лемик
а мен 
да
у­
дам
ай т
уғыза
тын сұрақт
ар 
арқылы жүзег
е асырылады.
 
Тиянақт
ау
, 
са
лм
ақт
ау
, 
баға
ла
у, 
рейтингіле
у, с
алыстыр
у, қайт
а
қарастыр
у, рет
­ретімен қою, 
сұрыпт
ау
, т
аңда
у, 
өлше
у, 
жаз
у, 
жақт
ап 
не 
ж
оққа 
шығара
тын 
дәлелдер к
елтір
у
Ж
оғарғы

112
Әдебиеттер:
1. Архангельский С.И. Учебный процесс в высшей школе, его закономерные основы и методы. – М., 
1980.
2. Герасимова В.С. Методика преподавания психологии: Курс лекций. – 2­е изд. – М.: Ось­89, 2005.
3. Ляудис В.Я. Методика преподавания психологии: Учебное пособие. 3­е изд. испр. и доп. – М.: 
Изд­во УРАО, 2000.
Резюме
В статье рассмаривается таксономия Б. Блума как управление процессом обучения и для опреде­
ления учебных задач на основе применения таксаций. На основе таксономии Б. Блума по дисциплине 
«Психология» составлены вопросы и задания.
Summary
In artiеle it is considered Blum’s taxonomy as managements of process of training and for detinition of 
educational tasks on the basis of appliocation of valuations. Discipline of psyhology questions and tasks are 
made on the basis of Blum’s taxonomy.
ӘОЖ 37.017:374.3
ЖАСТАР ТӘРБИЕСІНДЕ ИМАНДЫЛЫҚ 
ТӘРБИЕНІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ 
Б.К. МОМЫНБАЕВ, 
педагогика ғылымдарының докторы, профессор,
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті 
М.Д. ЕСЕКЕШОВА, 
педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент 
Г. СЕЙЛХАН, 
педагогика ғылымдарының кандидаты,
С. Сейфуллин атындағы Казақ агротехникалық университеті, 
Астана қаласы, Қазақстан Республикасы 
Кез келген халықтың дәстүрлі педагогикалық мәдениетінің қалыптасуы мен дамуы, педагогика­
лық ой­санасын тәрбиелеу мен дамытудың көп ғасырлық тарихы, оның өмірінің әлеуметтік­тарихи 
және де мәдени мазмұнынан тысқары түсіндіріле алмайды. Ерте ме, кеш пе кез келген адамға өзінің 
сүйген кәсібін немесе мамандығын таңдап алуына тура келеді. Ал бүгінгі таңдағы еңбек бөлінісі бо ла­
шақ білікті мамандар мен жұмысшылардың әрқайсысының өздеріне тән ерекшеліктерін ескере оты­
рып, оларды заман талабына сай мыңдаған кәсіптер мен мамандықтар бойынша дайындау қажеттігін 
туындатып отыр. Халқымыздың ұлттық, мәдени мұраларын ескермеу, оның мән­маңызына көз жібер­
меу болашақтың ұлттық сана­сезімінің қалыптасуына теріс ықпалын тигізері сөзсіз.
Елбасы Н.Ә. Назарбаев қоғамның казіргі нарықтық қарым­қатынасқа көшуі барысында туында ­
ған «экономикалық, саяси, ұлттық, экологиялық, имандылық дағдарыстары» жас ұрпақтың жан­жақ ты 
жетілуіне көптеген қолайсыздықтар туғызып отырғанын атап көрсетті. Демек, бұдан адам бойында 
имандылық қасиеттерінің кемуі қоғамдық дағдарысқа алып келетінін аңғаруға болады. 

113
Еліміздің  егеменді  мемлекет  болып  қалыптасуы  халықтың  рухани,  адамгершілік,  имандылық 
көзқарас тары, жастар арасындағы білім мен тәрбиеге байланысты. 
Президент Н.Ә. Назарбаев «...Қазақтардың қайталанбас этикалық, психологиялық әлемі әлі жете 
зерттелмей, зерделенбей жатқан ғылыми дүние» деп атап көрсетуі өте орынды. Өткенді зерделеу 
та рихи шындықты қалпына келтіріп, қайта жаңғырту – қазіргі қоғам талабы. Өз кезегінде дәл осын­
дай  кә сіптік  қызметтің  сан  саласының  осыншалықты  көп  болуының  адамның  кәсіптік  тұрғыдан 
қалыптасуы ның барлық кезеңдерінде де оқушыларға білім беру, тәрбиелеу және оны дамыту мәселе­
сін шешуді одан әрі күрделендіре түсуі сөзсіз. Мұндай қалыптасып дамудың элементтері жас сәбидің 
өзін  қоршаған  ортаға  икемделуінің  ең  алғашқы  қадамдарынан­ақ  аңғарыла  бастайды.  Олай  болса, 
баланың жанұяда, мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде, жалпы білім беру мектептерінде алған 
ең алғашқы білімдерінде, әдеттері мен тәжірибесінде оның өзінің жеке басының мақсаты мен қабі­
леттерін  болашақта  қай  салада  жүзеге  асыра  алатындығына  қарамастан  оларда  белгілі  бір  кәсіптік 
компоненттердің, сол адамның болашақ еңбек қызметінің нышандары жатқандығын жоққа шығаруға 
болмайды.
Қалыптасқан мұндай жағдай жалпы білім жүйесінде жеке адамның қалыптасуын одан әрі айқын­
дауда кәсіптік педагогиканың рөлі мен орнын мүлде жаңаша бағалауды қажет етіп отыр. Ал кәсіптік 
педагогикалық білім беру деп адамның жасымен қатар оның бұған дейінгі қалыптасқан білім дәреже­
сі не, еңбек және кәсіптік қызметінің сипаты мен саласына, қызмет объектілеріне қарамастан, адамды 
кәсіптік тұрғыдан дайындаудың барлық жүйесіне кеңінен таралатын ғылыми білімнің теориялық және 
тәжірибеге негізделген саласын айтуға болады. Бұл арадағы ең басты ең басты нәрсе кәсіптің белгілі 
бір саласын таңдап алған маманның немесе жұмысшының кәсіптік деңгейін қажетті деңгейге дейін 
жетілдіру болып табылады. 
«Қазіргі кезде ел болашағы – жастар, Қазақстанның келешегін көркейтетін – білімді ұрпақ» деген 
сөз дерді жиі еститін болдық. Әлбетте, қай халықтың да болмасын, мемлекеттік даму стратегиясында 
жастарға, жас буынға, олардың тәрбиеленіп, ортаға сай озық білім игеріп шығуына баса назар ауда­
рылады.  Бүгінгідей  ақпарат  пен  техникалық  жаңалықтар  кезек  шарпыған  заманда,  оқуға,  ғылымға, 
тәжірибеге сүйеніп, бұл салалардағы жетістіктерге иек артқан дұрыс­ақ. Алайда жастардың саналы 
азамат болып қалыптасуының кілті тек құрғақ білімде тұр деп айтсақ, қатты қателескеніміз.
Адам баласының тура жолдан адаспай, толық, кемел, ақыл­есі түзу азамат қатарына жетуі оның жас 
шағында  алатын  тәрбиесіне,  ата­анасының  мейірім  көрсете  алуына  байланысты.  Жасыратыны  жоқ, 
бүгінде космополиттік идея кеуделерін улап, туған ұлтына жандары ашымайтын «мәңгүрт» типіндегі 
жастардың көбейіп келе жатуы алаңдатарлық жайт. «Бұған жол беріп жатырсың» деп, жетпіс жылдай 
уақыт бойы кеңестік сүзгіден әбден сүзіліп, қорғаншақтық күйге ұшыраған аға ұрпақ өкілдерін кінәлау 
қиянат та болар. Әйтсе де, кез келген нәрсеге көзді жұмып қарау, сүйекке сіңген салғырттық көз ді 
байлап, көрер алдымызды тұмшалап тастаған. «Құлдық психологиядан», қараңғы қорқыныштан, ит 
түртпектен арыла алмай отырғанымыз шындық. Мына мәселеге де байыпты көзқарас танытқанымыз 
жөн. Тәуелсіздік алған кезден былай қарай он бес жыл уақыт ішінде өмірге келген ұрпақ бойында ерек­
ше ұмтылыс, ерекше қуат сезіледі. Қоғам мен адамды қатар шырмаған қат­қабат қиындықтардың, да­
уасыз даулардың көп уақыт өтпей күні бітеріне күмәнсіз сенгіміз келеді. Бұл арманды жас өскіндеріміз 
жүзеге асырмақ. Тек өскелең өркенді жаһанданудың жойқын соққысына, тілсіздік дертіне ұрындырып 
алмай, өз ұлтының мәдениет мәйегінен алшақтамай өсуіне жол ашуымыз керек. Ол үшін жүріп өткен 
ізімізге  тағы  бір  бұрылып,  жеткен  жетістіктерімізді  салмақтап,  рухани  құндылықтарымызды  ұрпақ 
санасына  ендірген  абзал.  Бабаларымыздың  қастер  тұтып,  атадан  балаға  аманаттап,  жүрекке  дары­
тып  келген  асыл  қасиеттері  көп­ақ.  Халқымыз  сырт  көзбен  емес,  жүрекпен  ұғатын  адамгершілік 
құндылықтарды  жоғары  дәріптеген.  Имандылық,  әділеттілік,  ізгілік,  мейірімділік  мұраттарын  те­
рең игеруге күш салған. Мал­мүлкінен, дәулетінен иманын жоғары бағалаған қазақ «Ер жігіттің үш 
байлығы бар: бірінші – иманы, екінші – ырысының тұрағы, үшінші – дәулетінің тұрағы» деп аталы 
сөз қалдырған. Қазіргідей «мал үшін біреуді алдап, біреуді арбаған» жандар кездесіп отырған кезде 
мұндай сөздің маңызы да жоғары. Жиған­терген дәулетіне жүрегін байламай, одан да биік нәрсе бар 
15­0126

114
деп білген аталарымыздың имандылық төңірегіндегі түсінігіне біраз толғаныс жасап, оны дәріптеу мен 
үшін, болашақ педагог үшін маңызды.
Иман – қазақ халқының рухани дүниетанымындағы парасат пайымымен сабақтасып жататын өте 
кең өлшемді ұғым. Ата­бабаларымыздың ақиқатқа жетелер сенімінің де басты тірегі – осы. Барлық 
бет­болмысының, мінез­құлқының айнасы. Яғни, Шәкәрім атамыз айтқандай:
Кімде болса шын мінез,
Болмас онда екі сөз.
Өлтірсе де көзбе-көз [1],
Иманын сатып алмас бөз, –
дегендегі иман, имандылық деген бір ғана сөздің бойына ұят, ар, ынсап, қанағат сықылды бүкіл жақсы 
қасиеттер түгел сыйып тұр. Қазақтың жүзі жылы жанды жолықтыра қалса, «Бетінен иманы төгіліп 
тұрған адам екен» немесе «Иманжүзді кісі екен» деп сөз етісетіні де сондықтан. Тіпті адам ғұмырының 
мәні болып саналатын махаббат сезімінің де негізі имандылықтан басталады. Оны Абай атамыз «үш 
сүюмен» байланыстырып, «иманигүл» деп ат береді:
Махаббатпен жаратқан адамзатты,
Сен де сүй ол Алланы жаннан тәтті. 
Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп,
Және хақ жол осы деп әділетті [2].
Дәстүрлі қазақ руханиятынан тамыр тартып, нәр алған данышпан тұлғалардың елді жақсылыққа 
үндеудегі көптеген ой­пікірлерінің имандылық маңына келіп тоғысатыны шындық. Кешегі «Біз бар­
лық қайратымызды ел үшін еселеп жұмсайық. Халық түзеуді жол қылайық» деген кемеңгер Мұхтар 
Әуезов те жас жеткіншектерге кемел тәрбие беру үлгісін имандылықтан іздеген. Бесікте жатқан жас 
сәбидің жүрегіне имандылық нұрын құйған жөн деп есептеген. Ендеше, арысы Абайдай бабалар, берісі 
Мұхтардай даналар ұлт болмысының дәнекеріне жатқызған имандылық негіздерінен бас тартуымызға 
мүлдем жол жоқ. 
Имандылық қасиеттің сырына тереңірек үңілетін болсақ, қазақ халқы имандылықтың үш негізін 
өздеріне  тірек  еткен.  Ол,  біріншіден,  дін.  Өзін  сол  ұлттың  өкілімін  деп  санайтын  адам  сол  ұлттың 
дінін де жақсы білуі керек. Дін деген нәрсенің ұлттық рухқа тікелей қатысы бар. Қарап отырсаң, дінде 
ұлттық рухты құраушы, соған белгілі бір мазмұн беруші, тәртіпке салушы күш бар. Мұның өзі ерекше 
күш.
Ұлт мәселесі төңірегінде әңгіме айтқан кезде дін сырттан келген нәрсе екен, бүкіл дүние жүзіне 
тарап кеткен идеологиялық құрал екен деп қарау мүлдем дұрыс емес. Оның ұлттық дүниетанымдық 
психологияға, санаға, тәртіп пен тәрбиеге үлкен әсерін тигізетіндігін айтқан жөн. Дінсіз ұлт, халық 
болмайды.
Қандай  халық  болмасын,  өзінің  тарихи  тағдырына  байланысты  дінді  белгілі  бір  идеологиялық 
сананы  тәрбиелеуші құрал ретінде өзінің бойына қабылдап алған. Біздің қазақ халқының тарихи тағ­
дыры  ислам  дінімен  байланысты.  Ислам  діні  –  біздің  ұлт  болып  қалыптасуымызға,  халық  болып, 
тәртіп ті, тәрбиелі ел болып, өмір сүруімізге көп қызмет еткен дін. Кейінірек марксизм ілімінің билеп­
төсте уіне, идеологиямыз болған коммунистік тәрбиеге байланысты діннен сырт айналып, оны мүлдем 
теріске шығарғанымыз бәрімізге белгілі. 
Бүгінгі таңда тәуелсіздікке, халқымыздың азаттығына байланысты ой, ойлау еркіндігі ауадай қажет 
болып отыр. Сондықтан да бізге тәрбиелік құрал бола алатын нендей нәрселер керек деген мәселеге 
көңіл бөліп отырмыз. Толық өркениетті ел болу үшін дін өте қажет деуден аулақпын. Бірақ, ислам 
дініндегі екі нәрсе тәрбиемізге сәйкес келетін сияқты. Сол екі нәрсенің бірі – иман. Адам баласының 
иманжүзділігі, өзінің жеке басының тәрбиелілігі жүректен шығып жататын нәрсе екенін сезіну өте бір 
қажетті дүние. Осыған байланысты үлкен бір психологиялық сезім бар, ол – сенім, бір нәрсеге сену. 

115
Жетпіс жыл бойына осыдан ажыратуға көп күш жұмсалды. Өйткені, ақты қара деп, қараны ақ деп 
көрсетуге, иә, күнделікті толып жатқан мәселелердің оңын теріс, терісін оң деп дәлелдеуге тыры су 
адамды сенім деп аталатын сезімнен бездіруге алып келді. Бұған байланысты көп нәрсе айтуға болады.  
Бірақ, адам баласының миында бір­ақ сенім бар. Олай дейтінім – миды бөлшектеп тастауға бол май ды. 
Бұл жердегі менің айтқым келгені – дінге байланысты, сенімге байланысты, яғни Аллаға сену. Жал­
пы, «Алла – әрқайсысымыздың жүрегімізде» деген мәселе. Адамның арына, ұятына сену керек. Осы 
Аллаға сену ұлғайып барады­дағы, жалпы сенім деген сезімді тудырады. Осыдан барып басқа сенім 
түрлері шығады: болашаққа сенім, адамның белгілі бір қасиеттеріне сену, адамға сену, баланың әкеге, 
әкенің балаға сенуі. Адамаралық күнделікті тұрмыста сенім дегенің – адамға қуат беретін күш. Адам 
мен адамды жақындататын, адамды біріне бірін танытатын, жақсыға сеніп, жаманға сенбеуді ажыра­
ту үшін де керек нәрсе бұл. Сондықтан иман деген нәрсе иманжүзділік деген сеніммен байланысты. 
Діннің қуатты, күшті жері – адамның бойында сенім деген сезімді тәрбиелеу. Жалпы, тәрбиелеу тек 
дін арқылы ғана болады деген ой тумауы керек, өзі адамаралық қарым­қатынаста жалпы заңдылық тар 
болу керек. Менің айтып отырғаным – діннің прогрессивтік­тәрбиелік мәні.
Дінмен  қатар  жүретін  мәселе  –  шариғат  деген  ұғымға  қатысты.  Шынында  да,  заң  жөнімен 
өмір сүру – керек нәрсе, өйткені, қауымдасып, қоғамдасып өмір сүргеннен кейін белгілі бір тәртіпке, 
заңдылыққа  бағынбаса,  онда  адам  мен  адамның  арасындағы  қарым­қатынас  мүл дем  бұзылып  кет­
кен  болар  еді,  сөйтіп  бірін­бірі тану  мүмкін  болмас еді.  Сондықтан  шариғат  та  қажеттілік. Жалпы, 
бұзақылыққа тыйым салу, белгілі бір жағдайда кімге де болсын шара қолдану қажет қой. Осының бәрі 
діннің қажет те, қасиетті шаруаларының бірі дегенді аңғартпай ма? Дін біздің ұлтты көп нәрсеге үйрет­
ті деуім де осыдан. Діннің арқасында мынау кең далада шашырап жатқан біздің көшпенді халқы мыз 
белгілі бір тәртіпке келіп, жинақталған.
Мұхаммед ғалаиссаламның тағы бір айтып кеткені – білімді, ғылымды қабылдайтын адамға ғана 
түсіндіру керек. «Кешеге айтқан сөз – шығын» дегендей, қабылдамайтын адамға көңілімізде жүрген 
жақсы ойларды айтсақ, онда қабылдамаушы адам емес, айтушы күнәкәр екенін тереңінен толғап айт­
қан да пайғамбарымыз [3]. Абай да осы тұрғыда тамаша ойлар айтып кеткен. Мысалы: 
«Білімдіден шыққан сөз
Талаптыға болсын кез.
Нұрын, сырын көруге
Көкірегінде болсын көз».
Егер білімді адамға айтылмаса, сөздің шығын екенін Абай да тап басып көрсетіп кеткен болатын.
Осы мәселеге байланысты Абайдың ойлары өте көп. Мысалы: 
«Ақыл беріп тыңдатқан
Сөз көкейге қонар ма?
Құлағын сатқан, тәңір атқан
Оңдырар ма, оңар ма?» – 
деген Абайды да түсінуге болады.
«Адасқан күшік секілді
Ұлып жұртқа қайтқан ой», –
деуіне де мән бар. Айтқан ойын ешкімге дарыта алмай, жеткізе ал май, пұшайман болған жүрек қын­
жылысынан туындап отыр.
Міне, осының бәрін бүгінгі таңда ұлтымыздың өркениеттілігіне, мәдениеттілігіне, ойлау қабілеті нің 
дұрыс болуына пайдалануымыз керек. Яғни, дін менен Абайдың арасында толық үндестік бар екен ді­
гіне дәлел. Демек, біз Абайды ұлы классик, ғұлама ғалым, кемеңгеріміз, данамыз деп уағыздайтын болсақ, 
оның үстіне оның кейбір ойлары Мұхаммед ғалаиссалам пайғамбарымыздың айтқанымен ұштасып жа­
татын болса, онда дінді де, керек жерінде Абайды қалай пайдалансақ, солай пайдалануымыз керек.

116
Негізінен, Мұхтар Ғалиұлы да діннің даму деңгейін, тарихы мен теориясын терең талдайды. Оқып 
көрейік: «Мың бір хадисте ғылымды, білімді бірінші орынға қойған. Онда білім екі түрлі болады: бі­
реуі – жүректегі білім, ол өте пайдалы; екіншісі – тілдегі білім, ол жүрекпен қабылданбаған, оны шын 
мәніндегі білім деуге болмайды» [4].
Сонымен қатар дінде фәни мен бақи екеуін шендестіріп, адамды сол бағытта тәрбиелейді. «Фәни» 
дегеніміз – арабтың сөзі, қазақшаға аударсақ, «тұрақсыз, уақытша» болып шығады. Ал «бақиды» ау­
дарсақ,  «тұрақты,  мәңгілік»  деген  сөздерді  білдіреді.  Яғни,  фәни  өмір  сүріп  жүрген  тірі  өмірімізді, 
ал бақи о  дүниемізді, адам баласының мәңгілік мекенін білдіреді. Осы жерде толып  жатқан қызық 
мәселе  бар.  Солардың  бірі  –  адам  баласын  тәрбиелеу  үшін  белгілі  бір  шектеуші  күштер  болуы  ке­
рек. Ол шектеуші күштердің өзіндік, адамды сескендіретін, ойландыратын терең сыры болады. Онсыз 
адамды тәрбиелеу өте қиын 
Ұлттық  мәдениет  халықтың  ертеден  келе  жатқан  өзіне  тән  өнері,  әдет­ғұрпы,  салт­дәстүрлері 
негізінде жетілгені айқын. Ғасырлар бойы електен өтіп, ұрпақтан­ұрпаққа мұра болып келе жатқан 
халқымыздың  мәдени  салт­дәстүрлерін  жан­жақты  зерделеп,  оның  сан  қырлы  тәлім­тәжірибесін 
болашақ азаматтарды тәрбиелеуде кеңінен пайдалану қажет.
Әдебиеттер:
1. Құдайбердіұлы Ш. Үш анық. – Алматы, 1991.
2. Құнанбаев А. Шығармалары. – Алматы: Жазушы, 1977. – 251 б.
3. Арын М. Бес анық. – Алматы: Арыс, 1996 . 
4. Сейтбеков С. Иман негіздері. – Алматы: Көкжиек баспасы, 2008. – 376 б.
Резюме
В статье рассматриваются условия формирования гуманного воспитания молодежи в профессио­
нальном образовании.
Summary
Tne conditions of formind of numane upbringing of the young people in the professional education ar 
examined in the given article.
ӘОЖ 372.853:535.31

жүктеу/скачать 3,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: